Pomnik Żołnierzy Września w Bykowcach
| |
| Państwo | |
|---|---|
| Miejscowość | |
| Projektant | |
| Data odsłonięcia |
10 października 1971 |
Położenie na mapie gminy wiejskiej Sanok  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa podkarpackiego  | |
Położenie na mapie powiatu sanockiego  | |
 49°32′46,3″N 22°16′12,9″E/49,546194 22,270250
| |
Pomnik Żołnierzy Września w Bykowcach – pomnik upamiętniający poległych żołnierzy polskich w Bykowcach w gminie Sanok w województwie podkarpackim.
Historia
[edytuj | edytuj kod]Ideę stworzenia monumentu prowadził Komitet Budowy Pomnika, zaś inicjatywę wsparło Muzeum Budownictwa Ludowego w Sanoku, którego kierownik pracowni konserwatorskiej Wojciech Kurpik bezinteresownie przygotował projekt[1][2], zaś w organizacji przedsięwzięcia działali także Aleksander Rybicki i Stefan Stefański[3][4]. Monument przedstawia flagę Polski w odpowiedniej kolorystyce, imitując jej postrzępienie na wietrze[5]. Pomnik wykonano w kamieniu łupanym i ustawiono na betonowej płycie[5]. Po bokach umieszczono filarki, a na nich misy przeznaczone na znicze[5]. Monument został zainstalowany w Bykowcach po lewej stronie szosy Sanok-Przemyśl (droga krajowa nr 28)[5]. Przy całości przedsięwzięcia szczególnie zaangażował się działacz oddziału ZBoWiD Wiktor Gościński[5]. Obiekt powstał w czynie społecznym[6]. Koszty zaplanowane wyniosły 92 tys. zł.[5].
Pomnik został odsłonięty 10 października 1971 w ramach obchodów 28. rocznicy powstania ludowego Wojska Polskiego[6][1][5]. Odsłonięcia dokonał zastępca przewodniczącego zarządu okręgowego ZBoWiD dr Tadeusz Stanisz[6]. Przemówienie wygłosił uczestnik walk wrześniowych z 1939 inż. Tadeusz Gołębiowski[7]. Przewodniczący Prezydium PRN w Sanoku, Zbigniew Dańczyszyn przekazał opiekę nad pomnikiem uczniom II Liceum Ogólnokształcącego im. Marii Skłodowskiej-Curie w Sanoku oraz szkoły podstawowej w Bykowcach[8]. W uroczystościach uczestniczyli krewni ppor. Mariana Zaremby[6][5].
Monument upamiętnia walkę polskich żołnierzy, który po wybuchu II wojny światowej podczas kampanii wrześniowej 1939[1][9][8]. Kompania karabinów maszynowych 6 Pułku Strzelców Podhalańskich z Sambora[10] (wchodząca w skład 3 Brygady Górskiej), którą wodził podporucznik rezerwy Marian Zaremba jako miała za zadanie opóźnianie natarcia wroga[1]. Podczas walki 10 września 1939 w miejscowości Bykowce, nieopodal Sanoka Zaremba został ranny, następnie wzięty do niewoli i zastrzelony przez Niemców na miejscu strzałem w tył głowy[8] (jego ostatnie słowa przed śmiercią miały brzmieć: „Polsko pomścij”). Wraz z nim polegli czterej szeregowcy: Ludwik Lisiak, Ignacy Matuszczak, Leon Piłat i Leon Urbaniak[1]. Bitwa w Bykowcach była ostatnim aktem walk kampanii wrześniowej na terenie powiatu sanockiego[8].
Pomnik stanowi wizerunek postrzępionego polskiego sztandaru. Została na nim umieszczona tablica pamiątkowa inskrypcją: „Miejsce bohaterskiej walki i śmierci polskich żołnierzy, którzy pod dowództwem ppor. Mariana Zaremby w dniu 10 września 1939 roku stoczyli bitwę z przeważającymi siłami najeźdźców hitlerowskich”[1][11].
Ponadto powstała rzeźba przedstawiająca głowę cierpiącego Chrystusa zaprojektowana i wykonana przez artystę plastyka Stanisława Bryndala z Ołpin. W celu upamiętnienia pięciu żołnierzy poległych w dniu 10 września 1939 roku w Bykowcach na piaskowej płycie grobowca zamieszono symbolicznie pięć miedzianych liści dębu. Dzisiaj znane są tylko cztery nazwiska poległych: Ludwik Lisiak, Ignacy Matuszczak, Leon Piłat i Leon Urbaniak - leśniczy[12]. Pomnik uroczyście poświęcono 1 września 2001.
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c d e f GSA 25 ↓.
- ↑ ZBoWiD 1986 ↓.
- ↑ Artur Bata. Udział Muzeum Budownictwa Ludowego w Sanoku w budowie pomnika w Bykowcach. „Materiały Muzeum Budownictwa Ludowego w Sanoku”. Nr 14, s. 65-66, 1971.
- ↑ Marcin Patronik. W rocznicę Września. Pamiętają i chcą pamiętać. „Tygodnik Sanocki”. Nr 36 (461), s. 10, 8 września 2000.
- ↑ a b c d e f g h ZBoWiD 1986 ↓, s. 154.
- ↑ a b c d Przed Dniem Wojska Polskiego. W hołdzie bohaterskim żołnierzom kampanii wrześniowej. Odsłonięcie pomnika w Bykowcach. „Nowiny”. Nr 281, s. 1, 11 października 1971.
- ↑ ZBoWiD 1986 ↓, s. 155.
- ↑ a b c d Księga ↓, s. 42.
- ↑ ZBoWiD 1986 ↓, s. 153-154.
- ↑ Województwo krośnieńskie. W: Przewodnik po upamiętnionych miejscach walk i męczeństwa, lata wojny 1939-1945. Warszawa: Rada Ochrony Pomników Walk i Męczeństwa / Sport i Turystyka, 1988, s. 397. ISBN 83-217-2709-3.
- ↑ Borys Łapiszczak: Sanok i Województwo Podkarpackie na dawnej pocztówce i fotografii. Cz. VII. Sanok: Poligrafia, 2004, s. 82. ISBN 83-915388-4-2.
- ↑ Informator Stowarzyszenia Rozwoju Wsi Bykowce "Moja Wieś" im. Stanisławy Tarnawieckiej, Bykowce 2004
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Edward Zając. Ostatnia bitwa Września na Ziemi Sanockiej. „Gazeta Sanocka – Autosan”. Nr 25 (118), s. 1, 1-10 września 1978.
- Jan Łuczyński, Edward Zając: Z dziejów Sanoka i powiatu sanockiego w okresie okupacji hitlerowskiej (1939–1944). W: Księga pamiątkowa (obchodów 100-lecia Gimnazjum oraz I Liceum Ogólnokształcącego w Sanoku). Sanok: 1980, s. 42-43.
- Arnold Andrunik: Rozwój i działalność Związku Bojowników o Wolność i Demokrację na Ziemi Sanockiej w latach 1949-1984. Sanok: 1986, s. 1-335.