Wikipedysta:Cichonh/brudnopis

Piotr Siemionowicz Bałujew (ur. 21 czerwca 1857 Władykaukaz, zm. 2 marca 1932 Paryż Francja) – rosyjski wojskowy, generał kawalerii.

Pochodził z rodziny oficerskiej. Ukończył Władymirowskie Gimnazium Wojskowe w Kijowie i 1 Pawłowską Szkołę Oficerską. Oficer od 1876. Następnie ukończył Nikołajewską Akademię Sztabu Generalnego w 1882. Służył w sztabach Petersburskiego i Kaukaskiego Okręgu Wojskowego, potem w sztabie Kaspijskiej Obłasti, sztabie 4 KA, sztabie Wojska Donskiego, jako wykładowca w Kozackiej Szkole Junkrów w Nowoczerkaskie. Od 1900 w linii, dowódca batalionu, dowódca 127 pułku piechoty, dowódca 2 Brygady Piechoty w 16 Dywizji Piechoty. Od października 1904 szef sztabu 6 AK. W 1906 mianowany generałem lejtnantem i dowódcą 17 Dywizji Piechoty, z którą w składzie 14 AK 4 Armii rozpoczął {I wojna światowa|I wojnę światową]].

18 sierpnia 1914 ze swą dywizją w m. Huta rozbił 11 pułk i zdobył jego sztandar. Od 30 sierpnia dowódca 6 AK w składzie 2 Armii. W okresie 29 - 30 września odblokowywał Twierdzę Osowiec, po czym jego Korpus został podporzadkowany 10 Armii. Uderzeniem skrzydłowym od Grajewa wyszedł na tyły armii niemieckiej. Na początku października podporządkowany dowódcy 1 Armii. 9 listopada ranny, na leczeniu, po czym w grudniu wyznaczony na dowódcę 5 AK. We wrześniu 1915 mianowany generałem piechoty. W lutym w składzie 2 Armii w bitwie nad jeziorem Narocz - Wiśniewska, zajął Postawy biorąc do niewoli 1,3 tys. żołnierzy. Walczył w 1916 w operacji gen. Brusiłowa na rzekach Styr i Lipa. Od 10 listopada 1916 dowodził korpusem i Armią Specjalną w składzie Frontu Południowo-Zachodniego. Od 18 marca do 9 czerwca 1917 dowódca Armii Specjalnej. Przed operacją poleską w czerwcu 1917 , wydzielił połowę sił Armii do rezerwy Frontu. Armia nie odgrywała żadnej roli w operacji. 9 lipca dowódca 11 Armii, ale już 19 lipca wrócił do dowodzenia Armią Specjalną. 23 lipca część Armii była ześrodkowana na rz. Strypa, a część na Wołyńsko-Halickiej rubieży w rej. Brodów, a rozbita w walkach część była na odcinku od rz. Seret do rz. Styr. W dniach 23-28 lipca bronił bez powodzenia Tarnopola i zajął obronę od Radziwiłowa do Wołoczysk.

24 - 31 lipca naczelny dowódca Frontu Południowo-Zachodniego, przygotowywał Front do operaji zaczepnej. W czasie operacji (31 lipca - 13 sierpnia) Front wziął do niewoli 36 tys. jeńców i zdobył 121 dział. Razem Niemcy stracili 45 tys. ludzi w operacji. W czasie wycofywania z Galicji armie Frontu straciły ok. 20 tys. zabitych, 42 tys. wziętych do niewoli, 257 dział, 191 moździeży, 546 ckm. Od 5 sierpnia 12 listopada 1917 naczelny dowódca Frontu Zachodniego.

W 1918 wstąpił do Armii Czerwonej. W 1920 członek Zebrania Specjalnego przy naczelnym dowódcy Armii czerwonej. W końcu życia wykładowca.

• A. K. Zalesskij, Prawitieli i wojennaczalniki. Wyd. WECZE Moskwa 2000.

Kategoria:Generałowie Imperium Rosyjskiego Kategoria:Urodzeni w 1857 Kategoria:Zmarli w 1932

Koordynatorem wycofania Wojsk Radzieckich z Polski był, organizacyjnie podporządkowany szefowi Urzędu Rady Ministrów, pełnomocnik Rządu ds pobytu Wojsk Radzieckich w Polsce (później Wojsk Federacji Rosyjskiej w Polsce) gen. bryg. Zdzisław Ostrowski. Organem wykonawczym było Biuro Pełnomocnika Rzadu Do Spraw Pobytu Wojsk Radzieckich (później Wojsk Federacji Rosyjskiej) w Polsce. Biuro miało swoją siedzibę w Warszawie na ul. Żurawiej 2 (obecnie gmach Uniwersytetu Warszawskiego), później na ul. Litewskiej 2, a na końcowym etapie wycofania na ul. F. Chopina (obecnie siedziba Sądu). Biurem kierował płk dypl. Jerzy Lotkowski - dyrektor Biura. Biuro miało 3 wydziały: Wydział Organizacyjno-operacyjny, Wydział Kwaterunkowo-budowlany, Wydział Prawno-odszkodowawczy i Sekretariat pełnomocnika Rządu z obsługą. Wydziałami kierowali:

• Organizacyjno-operacyjnym: płk dypl. Stefan Gołębiowski (do października 1991), później płk mgr inż. Hieronim Cichoń,
• Kwaterunkowo-budowlanym: płk dypl. inż. Sławomir Goździk,
• Prawno-Odszkodowawczym: płk mgr. Franciszek Gilas

W wydziałach pracowali:

• w Organizacyjno-operacyjnym: płk mgr Adam Zbierański (do października 1991), płk mgr Zdzisław Gorzelak, płk mgr inż. Mikołaj Romańczuk, ppłk dr inż. Jerzy Chmielewski (od listopada 1991 do marca 1992)
• w Kwaterunkowo-budowlanym: płk Jan Brus, płk mgr inż. Hieronim Cichoń (do października 1991), ppłk inż. Dariusz Bogusławski, płk mgr inż. Andrzej Romanowski, płk dypl. rez. Stanisław Smagacz, ppłk inż. Piotr Janiszewski
• w Prawno-odszkodowawczym: płk mgr Wacław Marciniak, ppłk mgr Franciszek Makiej, st. chor. sztab. Ludwik Marchwiński
• w Sekretariacie i odsłudze pracowali: Anna Skwarczyńska i Bożena Sznyk - sekretarki, sierż. sztab. Mieczysław Zuba i st. chor. Józef Bajak - kierownicy kancelarii, st. chor. sztab. Stanisław Jarosz, Janina Szmalec - maszynistka.

Z Biurem bezpośrednio współpracowali przedstawiciele resortów: płk dr Wiktor Lalek i mgr Jerzy Nowak z Ministerstwa Finansów, mgr inż. Marek Ostrowski z Ministerstwa Gospodarki Przestrzennej i Budownictwa, mgr Jakub Wołosiewicz i mgr Antoni Nowodworski z Ministerstwa Spraw Zagranicznych, mgr Sobczyk - z Ministerstwa Ochrony Środowiska i Zasobów Naturalnych, mgr Tadeusz Stefaniak z Urzędu Rady Ministrów. W województwach z Biurem współpracowali pełnomocnicy wojewodów ds. przejęcia mienia: ppłk rez. Marian Marszałek - woj. koszalińskie, Tadeusz Borkowski - woj. wrocławskie, Jerzy Figurski - woj. legnickie, Gerard Frączak - woj. szczecińskie, Sobiesiak - woj. toruńskie, Karczmar - woj. jeleniogórskie, Szczepankowski - woj. wałbrzyskie, Bronowicki - woj. opolskie, ppłk Kazimierz Masiuk - woj. gorzowskie, płk. Tadeusz Olszewski - woj. poznanskie, Wieliczko - woj. skierniewickie, Marian Sucholinski - woj. leszczyńskie, Jabłoński - woj. pilskie, Bukowska - woj. warszawskie, którzy wspólnie z przedstawicielami Biura przyjmowali i zagospodarowywali mienie poradzieckie. W sprawie przjęcia mienia na rzecz Ministerstwa Obrony Narodowej oraz tranzytu wojsk rosyjskich działał Pełnomocnik Ministerstwa Obrony Narodowej ds wycofania i tranzytu wojsk Federacji Rosyjskiej. W składzie komórki MON współpracowali z Biurem Pełnomocnika Rządu oficerowie: gen. dyw. Stanisław Fryń (1990-91), gen. bryg. Włodzimierz Kwaczeniuk (1991-94), płk Stanisław Gałat, płk Stefan Gradzik, płk Piotr Siliniewicz, ppłk Wojciech Lipiec, gen dyw. rez. Zbigniew Ohanowicz (w Śląskim Okręgu Wojskowym).

Hieronim Cichoń

pułkownik mgr inż. fortyfikacji
Data i miejsce urodzenia	1946 Gniezno
Przebieg służby
Lata służby	1964 – 1997
Siły zbrojne	Ludowe Wojsko Polskie,Wojsko Polskie,
Jednostki	30 pib, 27 pib, 24 PTBWŁ, Sztab Gen. WP, Sztab ZSZ, URM, Min. Fin.
Stanowiska	dowódca plutonu, dowódca kompanii, dowódca Grupy Specjalnej, szef sztabu 24 PTBWŁ, st oficer i p.o. szefa oddziału SG WP, szef wydziału URM, wicedyrektor departamentu Min. Fin.
Późniejsza praca	wicedyrektor departamentu, zastępca dyrektora,
Odznaczenia

{{Żołnierz infobox}} Nieznane pola: "rozmiar grafiki".

Hieronim Cichoń (ur. 25 kwietnia 1946 w Gnieźnie) – magister inżynier fortyfikacji, pułkownik Wojska Polskiego. Uczestnik wycofania wojsk sowieckich (rosyjskich) z Polski.

Absolwent Liceum Ogólnokształcącego im. B. Chrobrego w Gnieźnie. W 1964 r. wstąpił do Oficerskiej Szkoły Wojsk Inżynieryjnych im. gen. Jakuba Jasińskiego. Po ukończeniu w 1967 r. szkoły i mianowaniu do stopnia podporucznika dowódca plutonu, kierownik robót, kierownik odcinka robót, dowódca kompanii w 30 pułku inżynieryjno-budowlanym w Olsztynie. Uczestniczył w realizacji zadań fortyfikacyjnych. W latach 1972 - 1976 słuchacz fakultetu fortyfikacji i budownictwa podziemnego Wojskowej Akademii Inżynieryjnej w Moskwie. Po ukończeniu akademii dowódca Grupy Specjalnej w 27 pułku inżynieryjno-budowlanym w Gnieźnie, na realizacji zadań fortyfikacyjnych. Od 1982 r. szef sztabu 24 Polowej Technicznej Bazy Łączności. Od maja 1985 r. starszy oficer Oddziału Maskowania Operacyjnego Zarządu Operacyjnego Sztabu Generalnego Wojska Polskiego. W 1986 r. ukończył studia podyplomowe w Akademii Sztabu Generalnego Wojska Polskiego w Rembertowie. W latach 1987 - 1988 pełniący obowiązki szefa oddziału maskowania operacyjnego. Za zasługi w wykonywaniu zadań fortyfikacyjnych wyróżniony w 1987 r. medalem pamiątkowym Zasłużonemu Saperowi Wojska Polskiego. W l. 1989 - 1990 skierowany do służby w Oddziale Stanowisk Dowodzenia i Teatru Działań Wojennych Zarządu Operacyjnego Sztabu Zjednoczonych Sił Zbrojnych Państw Stron Układu Warszawskiego. Po rozwiązaniu Sztabu ZSZ skierowany do służby w Biurze Pełnomocnika Rządu RP ds. Pobytu Wojsk Radzieckich w Polsce (później Wojsk Federacji Rosyjskiej) w Urzędzie Rady Ministrów. Początkowo w wydziale przejmującym mienie poradzieckie, następnie od października 1991 r. naczelnik Wydziału Organizacyjno-operacyjnego.

Uczestnik wycofania wojsk sowieckich (rosyjskich) z Polski. W czasie wycofania wojsk sowieckich z Polski uczestniczył w opracowaniu dokumentów normujących proces wycofania. Opracował i wynegocjował "Protokół dotyczący otwarcia i działalności przejścia granicznego na lotnisku Legnica będącym w użytkowaniu wojsk FR z dnia 5 stycznia 1993 r.", który "zakrył ostatnią dziurę w polskim niebie", a także "Protokół o statusie Misji Wojskowej Federacji Rosyjskiej w Polsce". Członek Polsko-Rosyjskiej Komisji Mieszanej. Z ramienia Rządu Rzeczypospolitej przejmował mienie i uczestniczył w wycofaniu wojsk sowieckich z takich garnizonów jak: Legnica, Świdnica, Borne Sulinowo, Świętoszów, Białogard, Bagicz, Chojna, Września, Sokołowo, Sypniewo, Wschowa i inne. Za wycofanie wojsk sowieckich z Polski wyróżniony przez prezydenta Rzeczypospolitej Lecha Wałęsę Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski. Po zakończeniu wycofania wojsk sowieckich skierowany do pracy, jako oficer WP, poza wojsko - na stanowisko wicedyrektora Departamentu Spraw Obronnych w Ministerstwie Finansów, później wicedyrektora Departamentu Finansowania Bezpieczeństwa Państwa Ministerstwa Finansów. Zwolniony do rezerwy w 1997 r., pracował do 2000 r. na stanowisku wicedyrektora ww. departamentu.

Od 2000 r. zastępca dyrektora Zakładu Obsługi Ministerstwa Finansów. Pracował na stanowisku związanym z eksploatacją obiektów budowlanych. Działacz Polskiego Związku Działkowców, działacz wspólnot mieszkaniowych. Bardzo dobry organizator. Za działalność społeczną wyróżniony: oznaką srebrna "Zasłużony dla Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych" i oznaką srebrna "Zasłużony dla Opolszczyzny".

Order Odrodzenia Polski 5 kl., złoty Krzyż Zasługi, srebrny Krzyż Zasługi, medal XL lecia PRL, odznaczenia resortowe MON, medal pamiątkowy Zasłużonemu Saperowi Wojska Polskiego, oznaka srebrna Zasłużony dla Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych, oznaka srebrna "Zasłużonemu Opolszczyźnie", złoty medal Opiekun Miejsc Pamięci Narodowej, oznaką "Za Zasługi dla Polskiego Związku Działkowców".

• Teczka akt personalnych. Karta ewidencyjna oficera. Archiwum WKU Warszawa-Ochota.

Uwaga: Domyślnym kluczem sortowania będzie „Cichoń, Hieronim” i zastąpi on wcześniej wykorzystywany klucz „Bałujew,Piotr”. Kategoria:Odznaczeni Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski Kategoria:Odznaczeni Złotym Krzyżem Zasługi Kategoria:Odznaczeni Srebrnym Krzyżem Zasługi Kategoria:Pułkownicy Wojska Polskiego Kategoria:Urodzeni w 1946

Franciszek Gilas

pułkownik mgr
Data i miejsce urodzenia	1931 Frampol
Przebieg służby
Lata służby	1949 – 1994
Siły zbrojne	Ludowe Wojsko Polskie,Wojsko Polskie,
Jednostki	15 DZ, Studium Wojskowe, URM,
Stanowiska	dowódca plutonu, dowódca kompanii, nauczyciel akademicki, radca prawny, szef wydziału URM,
Późniejsza praca	doradca ministra,
Odznaczenia

{{Żołnierz infobox}} Nieznane pola: "rozmiar grafiki".

Franciszek Gilas (ur. 25 września 1931 we Frampolu) – magister prawa, pułkownik Wojska Polskiego. Uczestnik wycofania wojsk sowieckich (rosyjskich) z Polski.

Absolwent gimnazjum w Biłgoraju i Liceum Ogólnokształcącego w Olsztynie. W 1949 r. wstąpił do wojska. W 1951 ukończył Oficerską Szkołę Piechoty nr 3 w Elblągu, w 1954 Wyższa Szkołę Piechoty w Rembertowie, w 1961 r. Wydział Prawa na Uniwersytecie Warszawskim. W okresie 45 letniej służby wojskowej pełnił funkcje liniowe w jednostkach, był nauczycielem akademickim w Akademii Rolniczej w Olsztynie, pracował w organach wymiaru sprawiedliwości i obsługi prawnej jednostek wojskowych w Olsztynie i Warszawie.

26 listopada 1989 skierowany do służby w Biurze Pełnomocnika Rzadu ds. Pobytu Wojsk Radzieckich w Polsce w Urzędzie Rady Ministrów. Wyznaczony na stanowisko naczelnika wydziału prawno-odszkodowawczego Biura Pełnomocnika Rzadu i sekretarza Polsko-Rosyjskiej Komisji Mieszanej przy Rządzie PRL (później RP). Uczestnik wycofania wojsk sowieckich (rosyjskich) z Polski. Brał udział w opracowaniu aktów normatywnych wycofania wojsk radzieckich (rosyjskich) z Polski, tranzytu wycofywanych z Republiki Federalnej Niemiec wojsk radzieckich przez terytorium Polski, prowadził postępowania odszkodowawcze regulujące sprawy roszczeń obywateli polskich za szkody spowodowane przez żołnierzy sowieckich.

Po zakończeniu wycofania wojsk sowieckich z Polski zwolniony do rezerwy w 1994 r. Prezes Rady Ministrów zarządzeniem nr 20 z 20 lipca 1994 r. powołał F. Gilasa na stanowisko przewodniczącego Zespołu ds. Dalszej Realizacji Rent Odszkodowawczych przyznanych osobom poszkodowanym przez żołnierzy radzieckich (rosyjskich). Zespół przejął 5400 spraw rentowo-odszkodowawczych i działał do 17 kwietnia 2007 r. przekazując 80 spraw rentowych do Departamentu Prawnego Kancelarii Prezesa Rady Ministrów.

Order Odrodzenia Polski 5 kl., złoty Krzyż Zasługi, srebrny Krzyż Zasługi, medal XL lecia PRL, odznaczenia resortowe MON i MSW, oznaka złota "Zasłużonemu dla Warmii i Mazur", oznaka srebrna "Za zasługi dla Warszawskiego Okręgu Wojskowego".

• Teczka akt personalnych. Karta ewidencyjna oficera. Archiwum WKU Warszawa-Ochota.

Martyrologia Warszawy 1939-1945' − walki ludności i żołnierzy polskich w Warszawie od 1 września 1939 - 17 stycznia 1945 r. podczas II wojny światowej.

Podczas II wojny światowej w dniach 8-27 września 1939 trwała obrona oblężonej przez wojska niemieckie Warszawy, pod dowództwem generałów Juliusza Rómmla i Waleriana Czumy z udziałem prezydenta miasta Stefana Starzyńskiego. Już od pierwszych dni wojny Warszawa była głównym celem uderzeń niemieckiego lotnictwa. Do 6 września Brygada Pościgowa zestrzeliła nad miastem 43 samoloty niemieckie, 9 prawdopodobnie i 20 uszkodziła^[1]). Miasto poddało się 28 września. W walce zginęło ok. 6 tys. żołnierzy i ok. 25 tys. osób cywilnych, rannych zostało ponad 50 tys. osób^[2]. Wskutek bombardowań niemieckich we wrześniu 1939 r. zniszczeniu uległo 10% zabudowy miejskiej (m.in. 17 września spłonął Zamek Królewski). W listopadzie 1940 Niemcy utworzyli w Warszawie getto. Zamknięto w nim ok. 0,5 mln. osób^[2]. Do 1942 r. prawie 100 tys. osób zmarło w getcie na skutek głodu i złych warunków sanitarnych, ponad 300 tys. osób deportowano do Treblinki^[2].

19 kwietnia 1943 r. w getcie wybuchło powstanie podjęte na wezwanie Żydowskiej Organizacji Bojowej, Żydowskiej Komitetu Narodowego i Żydowskiego Związku Wojskowego^[1] , stłumione przez Niemców. Powstańcy stracili w walkach ok. 7 tys. bojowników^[1]. Niemcy po powstaniu zniszczyli całkowicie wielki obszar w północno-zachodniej części miasta, między ulicami Bonifraterską, Leszno i Okopową^[2]. Na rozkaz Himlera Niemcy dokonali deportacji do obozów zagłady ponad 60 tys. Żydów z terenu getta. Powstańcom żydowskim pomagały polskie oddziały konspiracyjne: Armia Krajowa, Gwardia Ludowa i inne. Powstanie w getcie warszawskim zmobilizowało do walki Żydów m. in. w gettach w Białymstoku i Częstochowie oraz w obozach zagłady w Treblince i Sobiborze^[1].

1 sierpnia 1944 r. wybuchło w Warszawie powstanie ogłoszone przez dowództwo Okręgu Armii Krajowej, z masowym udziałem ludności cywilnej. Powstanie wynikło z przyczyn politycznych, przy bardzo słabym uzbrojeniu oddziałów powstańczych. Czynnikiem sprzyjającym powstaniu była postawa młodych żołnierzy konspiracji i mieszkanców miasta, wsród których dominowały nastroje walki z okupantem i zbliżajacego się frontu sowieckiego. Czynnik zaskoczenia nie powiódł się. Walki rozpoczęto siłami ok. 20 tys. żołnierzy, z których uzbrojonych było ok 10% i wyposażonych w amunicję na 2-3 dni walki^[1]. Na ponad 36, 5 tys. zmobilizowanych pełne uzbrojenie posiadało 1,5 - 3 tys. żołnierzy powstania^[3]. Powstańcy mieli 108 karabinów maszynowych. Brak było broni przeciwpancernej i artylerii^[3]. Oprócz AK w powstaniu wzięły udział oddziały Armii Ludowej, Polskiej Armii Ludowej, KB (ok. 2 tys żołnierzy). Niemcy ściągnęli z frontu siły regularnych dywizji, jednostek SS i policji w ilości ok 35 tys. żołnierzy i policjantów. Łącznie Niemcy zgromadzili siły ok 50 tys. żołnierzy, wspartych bronia pancerną, lotnictwem i artylerią ciężką^[1]. Powstanie upadło zakończone kapitulacja w Ożarowie po 63 dniach walki. Straty powstańcze: 18 tys. zabitych 25 tys. rannych, w tym 6,5 tys. ciężko, ok. 17 tys. wzietych do niewoli^[3]. Zginęło w powstaniu ok. 180-200 tys. ludności cywilnej^[1]. Podczas powstania warszawskiego w ruinie legło Stare i Nowe Miasto oraz większa część Woli i Śródmieścia. Po zakończeniu walk Niemcy na rozkaz Hitlera^[4] przystąpili do systematycznego burzenia całej lewobrzeżnej części miasta^[2], co doprowadziło do 70% strat materialnych stolicy^[1]. Całkowitemu zniszczeniu bądź poważnym uszkodzeniom uległo 95% budynków^[2]. W sierpniu i wrześniu 1944 r. jednostki sowieckie podeszły pod Warszawę. Rozpoczęła się walka o przyczółki na Wiśle, w któryych brały udział jednostki Wojska Polskiego gen. Z. Berlinga. We wrześniu 1944 r. została wyzwolona Praga przez 1 Dywizję Piechoty im. T. Kościuszki. Straty 1 Armii Wojska Polskiego w walkach o przyczółki to 3764 zabitych żołnierzy i setki powstańców z Czerniakowa, Powiśla i Żoliborza.

Warszawa została wyzwolona 17 stycznia 1945 r. przez 1 Armię WP w ramach ofensywy styczniowej Armii Czerwonej^[4].

Podczas okupacji niemieckiej Warszawa była siedzibą władz Polskiego Państwa Podziemnego, m.in.: Komendy Głównej Armii Krajowej, Delagatury Rządu RP na Kraj, a także wszystkich działających w podziemiu stronnictw i ugrupowań politycznych oraz ogólnokrajowej tajnej oświaty^[2]. Straty poniesione przez miasto to ok. 800 tys. ludzi, 90% substancji przemysłowej, kultury i zabytków^[4]. Za bohaterska walkę z najeźdźcą Warszawa została odznaczona Orderem Virtuti Militarii V klasy w 1940 r. i orderem Krzyża Grunwaldu I klasy w 1945 r. Za wkład w sprawę pokoju, Warszawa w 1950 r. otrzymała Miedzynarodową Nagrodę Pokoju^[4].

Walki i martyrologia mieszkańców i żołnierzy w Warszawie zostały upamiętnione na Grobie Nieznanego Żołnierza w Warszawie, napisem na jednej z tablic w okresie po II wojnie światowej - "WARSZAWA 1939 - 1944" oraz napisem "WARSZAWA" na zniczu Grobie Nieznanego Żołnierza w Krakowie.

• Popularna encyklopedia powszechna. Tom 19. Kraków: Oficyna Wydawnicza Forga, 1997, s. 56.{{Cytuj książkę}} Nieznane pola: 1 oraz 2.Sprawdź autora:1.
• Kazimierz Sobczak [red.]: Encyklopedia II wojny światowej. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1975, s. 619-624.
• Andrew Roberts: Wicher wojny. Warszawa: Wydawnictwo Magnum, 2009, s. 464.
• Józef Urbanowicz [red.]: Mała encyklopedia wojskowa. Tom 3. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1971, s. 410-415.

Uwaga: Domyślnym kluczem sortowania będzie „Walki o Warszawę” i zastąpi on wcześniej wykorzystywany klucz „Cichoń, Hieronim”.

Warszawa Kategoria:Wydarzenia 1939 Kategoria:Wydarzenia 1940 Kategoria:Wydarzenia 1941 Kategoria:Wydarzenia 1942 Kategoria:Wydarzenia 1943 Kategoria:Wydarzenia 1944 Kategoria:Wydarzenia 1945

W dniu 27 września 1939 r. zostaje w Warszawie utworzna przez grupę oficerów Wojska Polskiego SZP, pierwsza konspiracyjna organizacja wojskowa. Jej dowódca został gen. Michał Karaszewicz-Tokarzewski (ps. "Torwid", "Stoplarski"), jego zastępcą - szefem sztabu płk Stefan Rowecki (ps. "Rakoń" "Grot", "Grabica"). Przy Komendzie Głównej SZP zorganizowano Główną Radę Polityczną, w skład której weszli działacze PPS, SL i SN. Komiusarzem cywilnym został M. Niedziałkowski z PPS. Organy prasowe SZP to: "Wiadomości Polskie", "Biuletyn Informacyjny". EII/570. W listopadzie 1939 (faktycznie na początku 1940 r.) w miejsce SWP, opierając się na jej kadrze i organizacji powstał Związek Walki Zbrojnej z komendantem gen. K. Sosnkowskim kierującym Związkiem z Francji. ZWZ był organizacją powołaną przez rzad emigracyjny gen. W. Sikorskiego. ZWZ miał okręgi: Warszawa-Miasto, Warszawa, Kielce, Kraków, Śląsk, Lublin, Wilno oraz Obszary: Białystok, Lwów, Zachodni. 14 lutego 1942 ZWZ przemianowano w Armię Krajową MEW t. 3 str 640, w ramach której prowadzono przedsięwzięcia organizacyjne i wojskow-operacyjne ZWZ.

Od poczatku okupacji Warszawa była centralnym punktem oporu. Mieściły sie tu kierownictwa i dowództwa ogólnopolskich i warszawskich grup konspiracyjnych. EII/620. Od pierwszych dni okupacji Niemcy rozpoczęli eksterminacje ludności oraz dewastację i grabież zabytków kultury i sztuki (pomników, bibliotek, dzieł sztuki, archiwów itp.). Plany hitlerowców przewidywały zburzenie Warszawy i przekształcenie jej w miasto prowincjonalne 100-130 tys. ludności EII/620. Warszawa stała się siedzibą władz hitlerowskiego dystryktu warszawskiego. Głównym miejscem tortur i eksterminacji ludności był Pawiak i siedziba gestapo w Al. Szucha. Niemcy dokonywali zbiorowych rozstrzeliwań w okolicach Warszawy - Palmiry, Lasy Kabackie, Lasy Chojnowskie oraz Wawer, gdzie dokonano pierwszych publicznych rozstrzeliwań EII/620. W dokonanych na ulicach miasta, od jesieni 1943 r., rozstrzeliwań zginęło 8 tys osób. W łapankach ulicznych faszyści zatrzymali dziesiątki tysięcy osób. Część wysłali do obozów koncentracyjnych, część na roboty przymusowe do Niemiec. EII/620

W Warszawie istniały setki drukarń, centralnych konspiracyjnych organizacji politycznych i wojskowych. Wydawano biuletyny, ulotki dla potrzeb prowadzonej propagady przeciw okupantowi oraz pisma specjalne: biuletyny, instrukcje i regulaminy wojskowe. Ogółem ukazywało sie w Warszawie w 1942 r. ok. 220 pism, a w 1944 - ok. 270. EII/621. Warszawa była ośrodkiem produkcji uzbrojenia dla potrzeb ruchu oporu ( w mieście wyprodukoawano ok. 110 tys granatów). W Warszawie rozwinięto tajne nauczanie oraz tajne kursy wojskowe. Tajne nauczanie akademickie obejmowało ok. 9 tys. studentów.

5 stycznia 1942 r. na Żoliborzu odbyło sie zebranie założycielskie Polskiej Partii Robotniczej (PPR) EII/621. PRR tworzy 28 marca 1942 (antydatowana na 6 stycznia 1942) siłę zbrojna - Gwardię Ludową(GL). W skład weszło sześć obwodów, w nich 23 okręgi. W Warszawie powstał Obwód I Warszawski z trzema okręgami: Warszawa Miasto, Warszawa Lewa Podmiejska, Warszawa Prawa Podmiejska. E II/174-178.

W Warszawie wykonano też najwięcej różnego rodzaju akcji zbrojnych, m.in. 19 maja 1942 podłożono bombę w niemieckim kasynie gry w Al. Szucha, w 1942 wysadzono wokół Warszawy tory kolejowe w ramach akcji "Wieniec" przez oddziały AK. 24 października 1942 dokonano zamachu na "Cafe Club", "Mitropę", drukarnię "Nowego Kuriera Warszawskiego" przez oddziały GL. 30 listopada 1942 oddziały GL zdobyły ponad 1 mln. zł w banku Komunalnej Kasy Oszczędności. 28 lutego 1943 oddział GL opanował Państwową Wytwórnię Papierów Wartościowych. 26 III 1943 pod Arsenałem grupa "Szarych Szeregów" - z AK odbiła więźniów . W kwietniu-maju 1943 wykonano kilkanaście akcji zbrojnych zaopatrzeniowych i ewakuacyjnych, mających na celu przyjście z pomocą powstańcom w getcie (oddziały AK, GL, KB). 11 lipca 1943 dokonano zamachu na "Cafe Club", tramwaj linii "O" i 15 lipca 1943 na maszerującą kolumnę SA oddział ZWM-GL. 31 lipca podpalono zbiorniki z ok. 1 mln litrów benzyny (oddział AK). 12 sierpnia 1943 zdobyto 105 mln. zł (tzw. akcja "Góral" przeprowadzona przez AK). 7 września 1943 dokonano przez oddział AK, udanego zamachu na kata i komendanta Pawiaka F. Bŭrckla. 26/27 i 27/28 września 1943 wysadzono w kilku miejscach tory kolejowe (akcja "Okólna" wykonana GL). 23 października 1943 obrzucono granatami "Bar Podlaski" grupa ZWM-GL). l lutego 1944 zlikwidowano dowódcę SS i policji w Warszawie F. Kutscherę (oddział AK). 24 kwietnia 1944 zlikwidowano szefa żandarmerii płk. Greissera (oddział AK); 29/30 kwietnia i 29 czerwca 1944 odbito więźniów ze szpitala Jana Bożego (oddział AK). 3/4 maja 1944 zaatakowano lotnisko "Bielany", niszcząc 5 i uszkadzając 3 samoloty wojskowe (oddział AK). Ponadto w Warszawie wykonano kilkaset innych akcji zbrojnych, głównie likwidacyjnych, ekspropriacyjnych, rozbrojeniowych. W akcjach tych wyróżniły się: Grupa Specjalna Sztabu GL, ZWM-GL, AL "Czwartaków" oddział (potem batalion) "Szarych Szeregów" AK "Parasol" oraz grupy "Kedywu" Okręgu Warszawa.

Na terenie Warszawy rozwinięto szeroko akcję tzw. małego sabotażu (m.in. antyhitlerowskie napisy na ulicach i gmachach), który był prowadzony głównie przez harcerzy z "Szarych Szeregów" i ZWM. W zakładach pracy i w kolejnictwie stosowano sabotaż.

Okupant stosował w Warszawie bezwzględny terror. Mimo to w mieście rozwijał się ruch oporu. Zadawano okupantowi coraz dotkliwsze straty. Władze okupacyjne wielokrotnie przyznawały się do swej bezsilności. 14 grudnia 1943 H. Frank powiedział: " Mamy w tym kraju jeden punkt, z którego pochodzi wszystko zło, to Warszawa. Gdybyśmy nie mieli Warszawy w Generalnym Gubernatorstwie, nie mielibyśmy 4/5 trudności, z którymi musimy walczyć".

W nocy na 1 stycznia 1944 r. przy ul. Twardej 22 odbyło sie ukonstytuowanie Krajowej Rady Narodowej (KRN)E II/621. KRN 1 stycznia powołuje Armię Ludową (AL) - nazywane "zbrojnym ramieniem KRN", składające się z sześciu obwodów, a w nich osiemnaście okręgów. W Warszawie zostaje utworzony Obwód I , a w nim trzy okregi: Warszawa Miasto, Warszawa Lewa Podmiejska, Warszawa Prawa Podmiejska. Sztab Naczelny AL ma swoją siedzibę w Warszawie E II/ 18-23.

Przejawem antyokupacyjnej postawy ludności miasta był powszechny jej udział w trwającym 63 dni powstaniu warszawskiemu przeciw Niemcom. Próbę przyjścia z pomocą powstańcom podjęły we wrześniu jednostki 1 Armii Wojska Polskiego gen. Zygmunta Berlinga. Na przyczółkach na Czerniakowie i Żoliborzu toczono 7/8 października 1944 zacięte walki. Powstanie zostało przez Niemców krwawo stłumione. Ok. 200000 mieszkańców poległo lub zostało zamordowanych, pozostałych przy życiu Niemcy wysiedlili z miasta, bądź zesłali do obozów. Po upadku powstania i ewakuacji ludności hitlerowcy systematycznie niszczyli miasto, realizując rozkaz Hitlera. który nakazał "zrównać Warszawę z ziemią i wymazać ją z mapy Europy". 58% budynków stało całkowicie zniszczonych, 17% częściowo, w 90% zniszczone zabytkowe budowle, kompletnie zniszczone: elektrownia, gazownia, komunikacja miejska i wiele innych obiektów i urządzeń miejskich. W miejscu zburzonej Warszawy miało powstać 100-130-tys. miasto obsługujące warszawski węzeł komunikacyjny Plany niszczenia W. okupant realizował konsekwentnie przez całą wojnę. We wrześniu 1939 miasto systematycznie bombardowano, w wyniku czego uległo zniszczeniu 10% budynków. Niemal całkowicie zburzono Muranów (ok. 15% miasta) tłumiąc w 1943 powstanie w getcie. Zniszczono ok.25% zabudowań Warszawy w czasie powstania 1944, a po jego upadku systematycznie burzono i wypalano miasto oraz bez żadnego wojskowego uzasadnienia zniszczono wszystkie niemal pamiątki polskiej kultury narodowej i ok. 35% zabudowań stolicy. Zniszczenia dokonane przez okupanta w ponad milionowej stolicy państwa polskiego są wyrazem bezprzykładnej zbrodni wojskowej i barzyństwa. Wewnątrz i wokół zburzonego miasta przystąpiono do budowy wojskowych umocnień.

W styczniu 1945 Warszawa została wyzwolona przez l Armię WP oraz sowiecką 47 i 61 Armie z l Frontu Białoruskiego. W wyniku trzydniowego (14-16 stycznia) natarcia wojsk sowieckich miasto zostało oskrzydlone z północnego i południowego-wschodu. 16 stycznia przeszła do natarcia z rejonie Jabłonny 2 DP, 17 stycznia włączyły się do natarcia wszystkie związki taktyczne 1 Armii i wyzwoliły stolicę.

2 stycznia 1945 r. Krajowa Rada Narodowa podjęła decyzję o odbudowie stolicy. W lutym 1945 powołała Biuro Odbudowy Stolicy. Z inicjatywy Śląska i Zagłębia utworzono Społeczny Fundusz Odbudowy Stolicy, z którego składek odbudowano wiele obiektów użyteczności publicznej oraz zabytków zabytków kultury narodowej, m.in. Stare Miasto.

Walki o Rietschen

II wojna światowa, Front wschodni
Czas	{{{czas}}}
Miejsce	Rietschen
Terytorium	III Rzesza,
Przyczyna	Operacja łużycka
Wynik	zwycięstwo polskie
Strony konfliktu
III Rzesza  ZSRR  Polska
Dowódcy
gen. Karol Świerczewski , płk Mikołaj Prus-Więckowski, gen. Aleksander Waszkiewicz, płk Aleksander Struc,
Siły
1 pułk grenadierów pancernych "Brandenburg", część 615 Dywizji Specjalnej 2 Armia Wojska Polskiego 7 DP, część 5 DP, część 10 Dywizji Piechoty.
Położenie na mapie świata Brak współrzędnych Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}}
Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}|}
[[commons:{{{commons}}}|Multimedia w Wikimedia Commons]]

{{Wojna infobox}} Sugerowane pola (wstaw w kodzie): | commons = | czas = | współrzędne = | opis grafiki = Nieznane pola: "data" oraz "opis".

Walki o Rietschen – walki stoczone 18-21 kwietnia 1945 roku o Rietschen , podczas II wojny światowej, część operacji łużyckiej w ramach operacji berlińskiej.

Zgodnie z dyrektywą dowódcy 1 Frontu Ukraińskiego 2 Armia Wojska Polskiego (2 AWP) miała w ramach operacji berlińskiej przełamywać obronę niemiecka na odcinku Rothenburg - folwark Wysokie. W nocy 11 kwietnia 2 AWP zluzowała sowiecką 13 Armię nad Nysą Łużycka, w 30 km pasie od m. Młoty do folwarku Wysokie^[1]. Zadaniem 2 AWP było przełamanie obrony niemieckiej w pasie natarcia i rozwijanie powodzenia na kierunku: Niesky, Welka, Drezno na głębokść 90 km. Obrona niemiecka o głębokości 30 - 35 km opierała się na rzekach: Nysa Łużycka, Weißer Schöps i Schwarzer Schöps. Przed frontem 2 AWP broniły się dwie dywizje niemieckie: Dywizja Grenadierów Pancernych Brandenburg i 615 Dywizja Specjalna z 4 Armii Pancernej Grupy Armii Środek. W I rzucie Niemcy mieli ok. 19 tys. żołnierzy, w II rzucie ok. 21 tys. W I rzucie 2 Armii nacierały od północy: 10 DP, 7 DP (na kierunku pomocniczym, prowadziły działania wiążące), 9 i 8 DZ na głównym kierunku uderzenia. W II rzucie 5 DP i 1 KPanc^[1].

Działając w I rzucie, w centrum ugrupowania 2 AWP, na pomocniczym kierunku natarcia, nacierała 7 DP^[2]. Pod koniec 16 kwietnia 7 DP zdobyła przyczółek szerokości 3 km i głębokości 1 km. 18 kwietnia dywizja uzyskała powodzenie i rozpoczęła przesuwanie się na zachód. 19 i 20 walczyła o Rietschen i Daubitz. W następnych dniach wyszła na rubież Tzschelin - Boxberg - Hirschwalde - Stroitz.

5 DP działając w drugim rzucie 2 AWP]]^[2], 16 kwietnia po południu przeprawiła się przez Nysę na południe od Rothenburga . Po sforsowaniu Nysy zmuszona była wstrzymać natarcie. 17 kwietnia wzmocniona 16 BPanc i 28 pułkiem dział pancernych przeszła do I rzutu armii^[2] i weszła zza prawego skrzydła 9 DP, w lukę między 7 i 9 DP. 18 kwietnia rano 5 DP weszła do walki i przełamywała opór niemiecki w rej. Rietschen^[2]. 19 i 20 kwietnia miała opanować Rietschen, a następnie wyjść na rubież Koenigswartha - Krinitz nad rz. Schwarzer Shops. Zadanie bezpośredniego natarcia na Rietchen powierzono 18 kwietnia 13 pułkowi piechoty z 2 batalionem 16 BPanc, oraz wsparciem pięciu baterii 22 pal. Było to dla pułku zadanie dnia 19 kwietnia. 13 pp podporządkowano na czas walk o Rietschen 7 DP. W Rietschen bronił się 1 pułk grenadierów pancernych "Brandenburg" i pozostałości 615 Dywizji Specjalnej. 13 pp po zajęciu Rietchen miał wrócić w podporządkowanie macierzystej dywizji. 13 pp wzmocniony czołgami opanował Trebus (zabito 52 Niemców i 32 wzięto do niewoli). Opór Niemców potężniał, 13 pp przeszedł w walkach 11 km. Natarcie jego zostało załamane 2 km. przed Rietschen. Między nacierającymi 13 i 15 pp wytworzyła się luka ok. 9 km., w którą wprowadzono 17 pp. 17 pp napotkał opór pod Sandchenke. Po dwóch godzinach walk miejscowość zdobyto, po czym ruszył w kierunku Szprewy - oddalonej ok. 20 km. Dowódca pułku sformował Oddział Wydzielony, w sile wmocnionej kompanii, który opanował kilka miejscowości. Siły główne 17 pp wieczorem dotarły do Schwarzer Shops i z marszu sforsowały rzekę w dwóch miejscach.

Główne siły 5 DP miały 20 kwietnia opanować m. Koeningswartha. 5 DZ jako walczącą samodzielnie wzmocniono każdy pułk batalionem czołgów oraz dwoma bateriami dział samobieżnych. Dowództwo i sztab 5 DP było w m. Tauer. 19 kwietnia siły 5 DP przesunęły się 15 km na zachód. Prawoskrzydłowe dywizje 2 AWP (7 i 10 DP) starały się zlikwidować rietschenskie zgrupowanie niemieckie, jednak nie miały powodzenia. zgrupowanie nacierające na Rietschen liczyło: 18 batalionów piechoty, 9 dywizjonów artylerii,2 bataliony czołgów i 2 dywizjony artylerii pancernej. dysponowalo 59 wozami bojowymi. Z kierunku płn-wsch. nacierała 10 DP, z płd-wsch. 7 DP, z płd-zach. część 5 DP^[3].

21 kwietnia siłom 7 DP z 17 pp z 5 DP udało sie opanować Rietschen. Upadek tego punktu oporu pozwolił dywizjom rozwinąć natarcie na zachód.

Walki żołnierzy polskich o Rietschen zostały upamiętnione na Grobie Nieznanego Żołnierza w Warszawie, napisem na jednej z tablic po 1945 r. "RIETSCHEN 18 - 21 IV 1945".

• Jerzy Bordziłowski [red.]: Mała encyklopedia wojskowa. Tom 1. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1967, s. 138-139.
• Kazimierz Sobczak [red.]: Encyklopedia II wojny światowej. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1975, s. 40.
• Kazimierz Kaczmarek: Druga Armia Wojska Polskiego. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1978, s. 390,404,441.
• http://www.dws-xip.pl/LWP/lwp4A.html

Uwaga: Domyślnym kluczem sortowania będzie „Rietschen” i zastąpi on wcześniej wykorzystywany klucz „Walki o Warszawę”.

Rietschen Kategoria:Operacje i bitwy ludowego Wojska Polskiego Kategoria:Wydarzenia 1945

Walki w rejonie Wartha-Koenigswartha

II wojna światowa, Front wschodni
Czas	{{{czas}}}
Miejsce	Niemcy rejon Wartha-Koenigswartha
Terytorium	III Rzesza,
Przyczyna	Operacja łużycka
Wynik	rozgromienie 9 Dywizji Piechoty
Strony konfliktu
III Rzesza  ZSRR  Polska
Dowódcy
gen. Karol Świerczewski , płk Aleksander Łaski
Siły
część 615 Dywizji Specjalnej, 545 Dywizja Grenadierów Ludowych, Dywizja Grenadierów Pancernych "Brandenburg" 2 Armia Wojska Polskiego 9 DP, 9 BAPpanc.
Położenie na mapie świata Brak współrzędnych Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}}
Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}|}
[[commons:{{{commons}}}|Multimedia w Wikimedia Commons]]

{{Wojna infobox}} Sugerowane pola (wstaw w kodzie): | commons = | czas = | współrzędne = | opis grafiki = Nieznane pola: "data" oraz "opis".

Walki w rejonie Wartha-Koeningswartha – walki stoczone w dniach 24-29 kwietnia 1945 roku w rejonie Wartha- Koeningswartha (na północ od Budziszyna), podczas II wojny światowej, część operacji łużyckiej w ramach operacji berlińskiej.

2 Armia Wojska Polskiego (2 AWP) walczyła w operacji berlińskiej w ugrupowaniu 1 Frontu Ukraińskiego (1 FU). Forsowała Nysę i przełamywała obronę niemiecka na odcinku Rothenburg - folwark Wysokie^[1]. Zadaniem 2 AWP było przełamanie obrony niemieckiej w pasie natarcia i rozwijanie powodzenia na kierunku: Niesky, Budziszyn, Drezno na głębokść 90 km, w celu ochrony sił głównych 1 FU od strony Czech. 2 AWP działała w ramach ugrupowania wiążącego razem z 52 Armia sowiecką. Obrona niemiecka o głębokości 30 - 35 km opierała się na rzekach: Nysa Łużycka, Weißer Schöps i Schwarzer Schöps. Przed frontem 2 AWP broniły się dwie dywizje niemieckie. W planie operacyjnym 1 FU, trzeciego dnia walk 2 AWP miała dokonać wyłomu w obronie niemieckiej o głębokości 50-60 km i dotrzeć do rejonu: Buchwalde - Koenigswartha - Budziszyn, a w dalszych działaniach osiągnąć Drezno, na które od północy miała nacierać 2 Armia Gwardii (prawy sasiad 2 AWP). W I rzucie Niemcy mieli ok. 19 tys. żołnierzy, w II rzucie ok. 21 tys. 2 Armii nacierała ugrupowaniem: od północy: 10 DP, 7 DP (na kierunku pomocniczym, prowadziły działania wiążące), 9 DZ i 8 DZ na głównym kierunku uderzenia. W II rzucie 5 DP i 1 KPanc^[1].

Działając w I rzucie, na głównym kierunku natarcia 9 DP^[2] 16 kwietnia 1945 sforsowała Nysę Łużycką i uderzyła na niemieckie pozycje i we współdziałaniu z 7 DP opanowały Rothenburg. 18 kwietnia wraz 8 DP zdobyła Niesky i następnie 26 pp dotarł do Förstgen, a 30 pp zdobył Guttau. 19 kwietnia 26 pp i 30 pp dotarły do Sprewy. 30 pp zdobył przyczółek na drugim brzegu rzeki koło Klix. 20 kwietnia czołowe oddziały 5 DP i 9 DP wraz z 3 BPanc znajdowały się na linii Koenigswartha - Budziszyn i ruszyły do pościgu. Jednak 10 DP była zaledwie 10 km. na zachód od Nysy. Na prawym skrzydle była 40 km. luka, na północ od której wchodziły niemieckie siły 615 Dywizji Specjalnej i 545 Dywizji Grenadierów Ludowych oraz Dywizji Grenadierów Pancernych "Brandenburg". 20/21 kwietnia Niemcy próbowali obejść siły 52 Armii i zmierzać na zachód, na Berlin. W dniach 21 i 22 kwietnia 9 DP kontynuowała pościg i wieczorem 22 kwietnia podeszła do przedmieść Drezna i tu przeszła do obrony^[2]. 24 kwietnia została zaatakowana przez niemieckie oddziały z Drezna, które zaatakowały 26 pp i zdobyły Großröhrsdorf. W mieście tym zginęło 138 żołnierzy pułku, a drugie tyle było rannych.

Gen. Karol Świerczewski zlekceważył sygnały o niemieckich kontratakach, z jakimi spotkała się walcząca na styku z oddziałami polskimi radziecka 52 Armia, rozcięta przez Niemców. Pośpiech wymuszany przez dowódcę armii spowodował rozciągnięcie polskich dywizji i rozdzielenie się ich na odrębne ugrupowania. 22 kwietnia:

• na północ od Budziszyna walczyło główne zgrupowanie 2 AWP: 1 Korpus Pancerny część 5 DP, 34 pp z 8 DP, 2 DArt (bez 6 BAL), 14 BAPpanc, 5 pcz, 28 papanc, oraz sowiecki 98 par gw,
• w odległości 20-30 km od zgrupowania głównego trzy mniejsze zgrupowania:
  • z kierunku wschodniego - 7 DP (nad Schwarzer Schops),
  • z kierunku płn-wsch. główne siły 10 DP,(nad Schwarzer Schops),
  • na zachodzie 8 i 9 DP ^[3],^[2] z podporządkowaną 9 BAPpanc.

W zwiazku z naciskiem wojsk niemieckich dowództwo 2 AWP wieczorem 24 kwietnia zdecydowało do Budziszyna ściągnąć większość sił, a przede wszystkim 8 DP, której odcinek obrony miała przejąć 9 DP. Dowódca l FU, marsz. Iwan Koniew, wydzielił część sił sowieckich (14 i 95 DPGwardii, oraz 4 KPanc do natarcia w kierunku południowym i południowo-wschodnim na Kamenz, Koenigswartha i Sdier w celu zamknięcia przeciwnikowi drogi na północ i udzielenia pomocy polskim związkom taktycznym. Jedocześnie główne siły 2 AWP miały przejść do obrony na rubieży: Kamenz, Kuckau, północny skraj Budziszyna, Sprewa, Spreewiese, Heideanger, a 10 i 7 DP - prowadzić natarcie z zadaniem opanowania do końca 26 kwietnia rubieży: Sdier, Heideanger. W wyniku rozciągnięcia sił 2 AWP na prawie 50 km. froncie Niemcom udało się 26 kwietnia w rejonie Budziszyna pogłębić wyłom na ok. 5 km w kierunku północnym, natomiast 10 DP przesunęła się 5 km. na południe. Jej lewy sąsiad 7 DP sforsowała Schwarzer Schops oraz opanowała kilka miejscowości^[3].

9 DP miała zająć obronę oddaloną od zajmowanych pozycji o ok. 12 km. Przebiegać ona miała na rubieży: wzgórze 172,7, Thonberg, Kuckau do wzgórza 213,0. Działająca w odosobnieniu 9 DP pod wieczór 26 kwietnia rozpoczęła marsz, by dołączyć do budziszyńskiego zgrupowania armii. Z uwagi na pośpiech, popełniano błędy taktyczne. Przegrupowanie rozpoczęto bez rozpoznania. Kolumny pułków były bez przerwy atakowane, a opór wroga narastał. Spowodowało to stałe zatrzymywanie maszerujących batalionów. Do tyłów 26 pułku dołączyły tyły dywizji, batalion szkolny, 12 dywizjon pancerny i baterie 9 BAPpanc. Wystąpiły ogromne trudności w dowodzeniu zgrupowanymi na małej przestrzeni oddziałami. 30 pułk po przekroczeniu Pulsnitz został zaatakowany z różnych kierunków. Nocne ataki nieprzyjaciela wywołały zamieszanie i popłoch. Poszczególne pułki spotykały na swej drodze nieprzyjaciela, który urządzał zasadzki. 25 kwietnia zginął oficer łącznikowy 9 DP. Niemcy znaleźli przy nim rozkazy wycofania jednostki wraz z mapą z naniesiona marszrutą na nowe pozycje. Niemcy postanowili wykorzystać nadarzającą się okazję i zniszczyć jednostkę. Do dowódcy 9 dywizji rozkaz o wycofaniu dotarł dopiero 26 kwietnia, lecz pułkownik Aleksander Łaski zignorował informacje o zagrożeniu i wycofanie miało nastąpić trzema nie ubezpieczonymi kolumnami. Tymczasem strona niemiecka na trasie marszu przygotowała wiele zasadzek. W jedną z nich w miejscowości Horka wpadła nie ubezpieczona kolumna wioząca 300 rannych. Niemcy zamordowali rannych. Kolumny marszowe atakowane były od tego momentu ze wszystkich stron. W najtrudniejszej sytuacji znalazł się 26 pułk piechoty. Kolumny maszerowały w coraz większym nieładzie, aż rankiem 27 kwietnia w dolinie pomiędzy Panschwitz, Kuckau i Crostwitz 26 pułk wpadł w zasadzkę. Polscy żołnierze stłoczeni na otwartej przestrzeni byli łatwym celem dla karabinów maszynowych i moździerzy. 27 kwietnia położenie dywizji było jeszcze trudniejsze. 26 pp wycofał się do Panschwitz i Kuckau, w okolice rozmieszczenia sztabu dywizji. Zorganizowano obronę tych miejscowości. Próby zorganizowania natarcia w kierunku Radibor nie miały powodzenia. 27 kwietnia wieczorem skierowano dywizję na północ. Ranny został pułkownik A. Łaski i dostał się do niewoli, a z zasadzki wydostała się niewielka ilość żołnierzy. 9 Dywizja w tym momencie przestała istnieć jako jednostka bojowa. 26 pułk stracił 75 procent stanu osobowego. Straty 9 dywizji wyniosły około 40% stanu osobowego oraz większość sprzętu artyleryjskiego, saperskiego i chemicznego. 28 kwietnia, z pomoca jednostek sowieckich udało sie sytuacje ustabilizować. 29 kwietnia resztki 9 DP i pododdziały 9 BAPpanc dotarły w rejon Wartha-Koenigswartha do rubieży 14 DP Gw. wychodząc z zagrożenia.

Walki żołnierzy polskich w rejonie Wartha-Koenigswartha zostały upamiętnione na Grobie Nieznanego Żołnierza w Warszawie, napisem na jednej z tablic po 1945 r. "WARTHA-KOENIGSWARTHA 27 IV 1945".

• Jerzy Bordziłowski [red.]: Mała encyklopedia wojskowa. Tom 1. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1967, s. 138-139, 196-197.
• Kazimierz Sobczak [red.]: Encyklopedia II wojny światowej. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1975, s. 40, 88.
• Kazimierz Kaczmarek: Druga Armia Wojska Polskiego. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1978, s. 503, 549, 588.
• http://www.prolusatia.pl/index.php?option=com_conted&view=artiele&id=155:uyce-19

Uwaga: Domyślnym kluczem sortowania będzie „Wartha-Koenigswartha” i zastąpi on wcześniej wykorzystywany klucz „Rietschen”.

Wartha-Koenigswartha Kategoria:Operacje i bitwy ludowego Wojska Polskiego Kategoria:Wydarzenia 1945

Walki pod Tauer, Forstgen i Dauban

II wojna światowa, Front wschodni
Czas	{{{czas}}}
Miejsce	Tauer, Forstgen, Dauban (Niemcy)
Terytorium	III Rzesza,
Przyczyna	Operacja łużycka
Wynik	klęska 5 Dywizji Piechoty i 16 Brygady Pancernej
Strony konfliktu
III Rzesza  ZSRR  Polska
Dowódcy
gen. Karol Świerczewski , gen. Aleksander Waszkiewicz, płk Michaił Kudriawcew,
Siły
część 615 Dywizji Specjalnej i 545 Dywizja Grenadierów Ludowych oraz jednostki Dywizji Grenadierów Pancernych "Brandenburg" 2 Armia Wojska Polskiego , 5 DP, 16 BPanc..
Położenie na mapie świata Brak współrzędnych Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}}
Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}|}
[[commons:{{{commons}}}|Multimedia w Wikimedia Commons]]

{{Wojna infobox}} Sugerowane pola (wstaw w kodzie): | commons = | czas = | współrzędne = | opis grafiki = Nieznane pola: "data" oraz "opis".

Walki pod Tauer, Fostgen i Dauban – walki stoczone 21 i 22 kwietnia 1945 roku pod Tauer, Forstgen i Dauban , podczas II wojny światowej, część Operacji łużyckiej w ramach operacji berlińskiej.

2 Armia Wojska Polskiego (2 AWP) walczyła w operacji berlińskiej w ugrupowaniu 1 Frontu Ukraińskiego (1 FU). Forsowała Nysę i przełamywała obronę niemiecka na odcinku Rothenburg - folwark Wysokie^[1]. Zadaniem 2 AWP było przełamanie obrony niemieckiej w pasie natarcia i rozwijanie powodzenia na kierunku: Niesky, Budziszyn, Drezno na głębokość 90 km, w celu osłony sił głównych 1 FU od strony Czech. 2 AWP działała w ramach ugrupowania wiążącego razem z 52 Armia sowiecką. Obrona niemiecka o głębokości 30 - 35 km opierała się na rzekach: Nysa Łużycka, Weißer Schöps i Schwarzer Schöps. Przed frontem 2 AWP broniły się dwie dywizje niemieckie. W planie operacyjnym 1 FU, trzeciego dnia walk 2 AWP miała dokonać wyłomu w obronie niemieckiej na głębokość 50-60 km i dotrzeć do rejonu: Buchwalde - Koenigswartha - Budziszyn, a w dalszych działaniach osiągnąć Drezno, na które od północy miała nacierać 2 Armia Gwardii (prawy sąsiad 2 AWP). 2 Armii nacierała ugrupowaniem: od północy: w I rzucie na kierunku pomocniczym 10 DP, 7 DP ( prowadziły działania wiążące), 9 DZ i 8 DZ na głównym kierunku uderzenia. W II rzucie 5 DP i 1 KPanc^[1].

5 DP działając w drugim rzucie 2 AWP^[2], 16 kwietnia po południu przeprawiła się przez Nysę na południe od Rothenburga . Po sforsowaniu Nysy zmuszona była wstrzymać natarcie. 17 kwietnia wzmocniona 16 BPanc (w sile 3 batalionów T-34 - 65 czołgów, i batalionu piechoty zmotoryzowanej) i 28 pułkiem dział pancernych przeszła do I rzutu armii^[2]. Dywizja z siłami wzmocnienia wyszła 17 kwietnia wieczorem na pozycje wyjściowe do natarcia, z zadaniem wejścia w lukę między 7 i 9 DP i uderzenia zza prawego skrzydła 9 DP. Bataliony czołgów 16 BPanc przydzielono do pułków piechoty. 18 kwietnia rano 5 DP nawiązała kontakt bojowy z nieprzyjacielem i przełamywała opór niemiecki w rej. Rietschen^[2]. 19 i 20 kwietnia miała opanować Rietschen, a następnie wyjść na rubież Koenigswartha - Krinitz nad rz. Schwarzer Shops. Zadanie bezpośredniego natarcia na Rietchen powierzono 13 pułkowi piechoty z 2 batalionem 16 BPanc, oraz wsparciem pięciu baterii 22 pal. 13 pp podporządkowano na czas walk o Rietschen 7 DP. W Rietschen bronił się 1 pułk grenadierów pancernych "Brandenburg" i pozostałości 615 Dywizji Specjalnej. 13 pp po zajęciu Rietchen miał wrócić w podporządkowanie macierzystej dywizji. Siły 13 pp opanowały Trebus. Natarcie 13 pp, po 11 km walk, zostało załamane 2 km. przed Rietschen. Między nacierającymi 13 i 17 pp wytworzyła się luka o szerokości ok. 9 km., w którą wprowadzono 15 pp. 17 pp napotkał opór pod Sandchenke. Po dwóch godzinach walk miejscowość zdobyto, po czym pułk ruszył w kierunku Szprewy - oddalonej o ok. 20 km. Dowódca pułku sformował Oddział Wydzielony, w sile wmocnionej kompanii, który opanował kilka miejscowości. Siły główne 17 pp wieczorem dotarły do Schwarzer Shops i z marszu sforsowały rzekę na dwóch odcinkach.

Główne siły 5 DP miały do 20 kwietnia opanować m. Koeningswartha. Każdy pułk 5 Dywizji, jako walczącej samodzielnie, wzmocniono batalionem czołgów oraz dwoma bateriami dział samobieżnych. Dowództwo i sztab 5 DP stacjonowało w m. Tauer. 19 kwietnia siły 5 DP przesunęły się w walkach 15 km na zachód. Część 5 DP nacierając z południowego-zachodu ^[3], wspólnie z 7 i 10 DP próbowały opanować Rieschen. 21 kwietnia siłom 7 DP z 13 pp z 5 DP udało sie opanować Rietschen. Zdobycie tej miejscowości pozwoliło dywizjom rozwinąć natarcie na zachód. 21 kwietnia 5 DZ nacierała na prawy skrzydle 2 AWP. 15 pp wysunął się na zachód, 17 pp został zatrzymany pod Kamenz i toczył o nie walki. 13 pp po zakończeniu walk o Rietschen wrócił w podporząkowanie 5 DZ. Dywizja nacierała zgrupowaniami odległymi od siebie nawet po kilkanaście kilometrów. Na północ od Budziszyna w Tauer znajdowało się dowództwo, sztab i jednoski pomocnicze. Dowodzenie dywizją uległo dezorganizacji.

Siły Grupy Armii feldmarszałka Ferdynanda Schörnera idące na odsiecz Berlina, rozbiły ugrupowanie 52 Armii sowieckiej i uderzyły na Polaków nad Szprewą. Atakujace siły niemieckie składały się z jednostek : 2 Dywizji Grenadierów Pancernych "Hermann Göring", Dywizji Grenadierów Pancernych "Brandenburg", 20 Dywizji Pancernej, 1 Dywizji Spadochronowo-Pancernej "Hermann Göring", 2 oraz 10 Dywizji Pancernej SS. Z Polakami walczyły też jednostki 600 Dywizja Piechoty utworzonej z byłych jeńców sowieckich. Niemcy mieli ok. 50 tys. żołnierzy, 600 dział i 300 czołgów.

W momencie uderzenia sił niemieckich, 2 Armia było w niekorzystnym ugrupowaniu. 10 DP (na prawym skrzydle) znajdowała nad Schwarzep Schops. Pomiędzy 7 DP, walczącą pod Rietschen - Steinabach i 5 DP nacierającą na zachód w kierunku Heideanger - Neudorf pojawiła się luka. Między siłami 2 AWP, a sowiecką 52 Armią, na zachód od Kodersdorf pojawiła się luka ok. 20 km. Niemiecka 20 Dywizja Pancerna uderzyła tą lukę. Sztab 2 AWP zatrzymał natarcie 1 Korpusu Pancernego i 8 DP na Drezno. Obydwa związki taktyczne przeszły do walk obronnych. Dalsze działania jednostek polskich na zachód prowadziły do całkowitego rozczłonkowania ugrupowania 2 Armii. Mimo niekorzystej sytuacji operacyjnej 2 AWP marszałek Koniew jednak nie rezygnował z opanowania Drezna. Doszło do rozczłonkowania polskich dywizji na przestrzeni 50 kilometrów i rozdzielenia 2 AWP na trzy odrębne ugrupowania. Powstała 40 kilometrowa luka na prawym skrzydle, w rejonie Spreefurt, w którą weszły siły niemieckie znad Nysy (615 Dywizja Specjalna i 545 Dywizja Grenadierów Ludowych oraz elementy Dywizji Grenadierów Pancernych "Brandenburg"). Polskie dowództwo ignorowało wcześniejsze sygnały o niemieckich kontratakach na południu, gdzie w ich wyniku 52 Armia sowiecka została rozbita. Niemcy już od 19 kwietnia przegrupowali siły i rozpoczęli przeciwuderzenia na lewe skrzydło wojsk nacierających z kierunku Görlitz. Uderzenie niemieckie groziło wyjściem na tyły 1 Frontu Ukraińskiego. Doszło do mocnych starć doszło pomiędzy miejscowosciami Bautzen a Nisky. Miasto zostało odbite przez siły niemieckie, które powstrzymały także polski kontratak wsparty pospiesznie ściągniętym spod Drezna 1 Korpusem Pancernym.

Sytuacja 5 DP była w tym czasie tragiczna. Sztab dywizji wraz z samodzielnymi pododdziałami tyłowymi i zabezpieczenia stacjonował 5 km na północny zachód od miejscowości Tauer. Grupa uderzeniowa dywizji złożona z 17 pp i 15 pp znajdowała się w odległości od 28 do 36 km na zachód od tego miejsca, a 13 pp ok. 7 km na wschód, pod Rietschen. Takie położenie jednostek praktycznie uniemożliwiało dowodzenie nimi przez dowódcę dywizji. Gen. Waszkiewicz zwlekał z przeniesieniem sztabu za Szprewę, mimo rozkazu otrzymanego 21 kwietnia rano od dowódcy 2 AWP. Ta decyzja miała tragiczne skutki, ponieważ już około godz. 16.00 Niemcy zaatakowali z lasów na północy i północnnym-wschodzie od Tauer, a z kierunku północno-zachodniego ukazały się niemieckie czołgi. Na sztab i jednostki pomocnicze dywizji nacierały: 2 batalion 1 pułku grenadierów pancernych „Brandenburg” i dwie baterie z brygady artylerii szturmowej „Grossdeutschland” i Grupa Bojowa Kappel. Odcięty został 13 pp oraz 1 i 2 batalion 15 pp. Doszło do wielogodzinnych walk, w których jednostki polskie stawiły nacierającemu przeciwnikowi dramatyczny opór. Oddziały 5 DP przeszły w walkach do m. Forstgen. 22 kwietnia rano dowódca 5 DZ gen. Waszkiewicz polecił we współdziałaniu z batalionami 16 BPanc zorganizować obronę na północno-zachodnim skraju Forstgen. Płk Michaił Kudriawcew - dowódca 16 BPanc, nie wyraził zgody na zorganizowanie wspólnego dowództwa i obie jednostki dalej prowadziły nieskoordynowane walki, ponosząc przy tym znaczne straty. 22 kwietnia oddziały polskie w rejonie Forstgen zostały całkowicie okrążone. Dopiero wtedy podjęto decyzję o wspólnym przebijaniu się w kierunku południowym na Weigersdorf. Oddziały 5 DP wraz z bateriami 14 Brygady Artylerii Ppanc miały utworzyć w tej akcji skrzydłowe podgrupy wspierające. Natarcie rozpoczęto o godz. 14.00, jednak udało się przebić jedynie 3 batalionowi czołgów 16 BPanc. Niemcy kontratakowali i udało im się rozbić ugrupowanie polskie. Gen. Waszkiewicz zarządził wychodzenie z okrążenia i próbował zorganizować obronę między Dauban i północno-zachodnim skrajem Forstgen. Nakazał też spalić wszystkie dokumenty operacyjne. Następnie zarządził przebijanie się w kilkuosobowych grupach przez lasy w kierunku wschodnim do stanowisk 7 DP. Pod osłoną nocy i w deszczu pojedyncze grupy żołnierzy 5 DP próbowały przedrzeć się przez niemiecki kordon, jednak z powodu obsadzenia przez Niemców wszystkich miejscowości, skrzyżowań dróg i kluczowych punktów terenowych udało się to nielicznym. Gen. Waszkiewicz wraz z 9-osobową grupą również podjął próbę przebicia, ale polscy żołnierze zostali zauważeni przez wroga i w połowie drogi między Forstgen a Weigersdorfem zostałi otoczeni. Generał schronił się w przepuście betonowym, jednak ranny odłamkiem granatu został obezwładniony i dobity kolbami. 23 - 26 kwietnia pododdziały 5 DP walczyły w rozproszeniu, wspólnie ze związkami taktycznymi i oddziałami 2 AWP. Z okrążenia udało się wydostać szefowi sztabu dywizji ppłk. Piotrowi Wiesieńskiemu, który po siedmiu dniach dotarł do sił głównych jednostki. Gen Świerczewski wyznaczył go na dowódcę pozostałych sił 5 Dywizji. 5 Dywizja Piechoty poniosła największe straty, ze wszystkich dywizji 2 AWP walczacych w Operacji Łużyckiej. Straciła dowódcę.

16 Brygada Pancerna 17 kwietnia 1945 zdobyła wschodni brzeg rzeki Weisser Schöps, a następnie sforsowała ją. 19 kwietnia zajęła Klitten, Nieder Prauske i wieczorem osiągnęła Sprewę^[4]. 17 kwietnia bataliony 16 BPanc zostały podporządkowane 5 DZ i przydzielone jako wsparcie pułkom dywizji. 18 kwietnia bataliony 16 BPanc w ugrupowaniu 5 DZ nacierały na Rietschen. 20 kwietnia 5 DZ przeszła częścią sił do pościgu w kierunku Drezna. 21 kwietnia 16 BPanc na podstawie rozkazu miała odejść do dyspozycji dowódcy 2 AWP, co znacznie osłabiłoby siły 5 DP, mimo wzmocnienia dywizji 3 pułkiem moździeży. Jednak 22 kwietnia 16 Brygada znalazła się razem z oddziałami 5 DP w okrążeniu pod Forstgen między Budziszynem, a Niesky. Na próbę zorganizowania przez dowódcę 5 DZ obrony na północno-zachodnim skraju Forstgen, we współdziałaniu z siłami 16 BPanc, dowódca Brygady zdecydował wspólnie z siłami 28 papanc i 5 pczc przeprawić się za Szprewę. Wobec odcięcia dróg przez Niemców, uderzył na północ w celu połączenia się z jednostkami sowieckimi. W tej fazie bitwy dowództwo 16 BPanc zostało okrążone. W siły czołgistów wdarła się panika. W trakcie ciężkich walk zginął płk M. Kudriawcew - dowódca 16 BPanc i jego zastępca ppłk Włodzimierz Gwozdkow. Brygada przestała istnieć. Pozostali przy życiu żołnierze w rozproszeniu przedzierali się do własnych wojsk. Po przedarciu się z okrążenia na teren własny pozostałości pododdziałów zajęły stanowiska obronne w rejonie Klitten, gdzie przystąpiono do odtwarzania jednostki. Z 1300 oficerów i żołnierzy 16 BPanc pozostało ok. 100, z 65 czołgów - pozostało 3^[4].

W Forstgen i pod miejscowością 16 BPanc oraz część 5 DP została okrążona i zniszczona ^[5]. Jednostki polskie były zmuszone prowadzić walkę w odosobnieniu. Łączność między sztabem Armii i zwiazkami taktycznymi oraz jednostkami została przerwana. Armia utrzymywała łączość bezpośrednio z pułkami. Przerwane zostały linie zaopatrzenia. W sytuacji zagrożenia flanki Frontu, marszałek Koniew skierował na południe 5 Armię Gwardii. Walki na tym odcinku frontu trwały do końca kwietnia. 2 AWP nie otrzymała z 1 Frontu Ukraińskiego danych operacyjnych o przeciwnku. Dowództwo wydało rozkazy natarcia na nierozpoznanego przeciwnika. Sztab Armii nie ocenił sił niemieckich na kierunku przełamania, ani na południu i wschodzie od kierunku natarcia. Marszałka Koniewa interesowało zdobycie Berlina, dlatego na tym etapie operacji nie zwracał uwagi na lewe skrzydło frontu i brak współdziałania 2 AWP z 52 Armią sowiecką^[5]. Ambicją Gen. K. Świerczewskiego było zdobycie dużego miasto, jakim było Drezno. Nie posiadając odwodów prowadził natarcie i dopuścił do rozczłonkowania sił Armii, odsłonięcia południowego skrzydła i utraty kontaktu między dywizjami i jednostkami.

Walki żołnierzy polskich pod Tauer, Forstgen i Dauban zostały upamiętnione na Grobie Nieznanego Żołnierza w Warszawie, napisem na jednej z tablic po 1945 r. "DAUBAN 22 IV 1945".

• Jerzy Bordziłowski [red.]: Mała encyklopedia wojskowa. Tom 1. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1967, s. 138-139.
• Kazimierz Sobczak [red.]: Encyklopedia II wojny światowej. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1975, s. 40.
• Kazimierz Kaczmarek: Druga Armia Wojska Polskiego. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1978, s. 445,446,457.
• Stanisław Komornicki, Krótki informator historyczny o Wojsku Polskim w latach II wojny światowej. Tom 3. Regularne jednostki Ludowego Wojska Polskiego. Formowanie, działania bojowe, organizacja, uzbrojenie, metryki jednostek kawalerii, wojsk pancernych i zmotoryzowanych, Warszawa 1987, ISBN 83-11-07419-4,
• Kazimierz Kaczmarek: Polacy na polach Łużyc. Warszawa: Wydawnictwo MON, 1980. ISBN 83-11-06464-4. Brak numerów stron w książce.
• Zbigniew Wawer: Stalin urządza wyścig marszałków. Warszawa: Rzeczypospolita. Batalie największej z wojen, zeszyt nr 41, 2009.{{Cytuj książkę}} Nieznane pola: 1. Brak numerów stron w książce.

• http://www.dobroni.pl/rekonstrukcje,2-armia-wojska-polskiego-inne-spojrzenie

Uwaga: Domyślnym kluczem sortowania będzie „Dauban” i zastąpi on wcześniej wykorzystywany klucz „Wartha-Koenigswartha”.

Dauban Kategoria:Operacje i bitwy ludowego Wojska Polskiego Kategoria:Wydarzenia 1945

Loty bojowe i transportowe do Polski

II wojna światowa,
Czas	{{{czas}}}
Miejsce	terytorium Polski
Terytorium	Anglia, Włochy, ZSRR,
Strony konfliktu
III Rzesza  Polska  Wielka Brytania USA (1941–45)  ZSRR (1941-45)
Położenie na mapie świata Brak współrzędnych Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}}
Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}|}
[[commons:{{{commons}}}|Multimedia w Wikimedia Commons]]

{{Wojna infobox}} Sugerowane pola (wstaw w kodzie): | commons = | czas = | współrzędne = | opis grafiki = Nieznane pola: "data" oraz "opis".

Loty bojowe i transportowe do Polski (1941-1945) - loty lotników polskich i alianckich w okresie lat 1941 - 1945 ze zrzutami zaopatrzenia i broni oraz przerzutu żołnierzy i oficerów celem wzięcia udziału w walkach partyzanckich i w ruchu oporu.

Większość polskiego personelu latającego i technicznego Lotnictwa Polskiego II RP ewakuowała się z Polski w 1939 r. przez Rumunię i Węgry do Francji. W kampanii francuskiej (maj-czerwiec 1940) brało udział polskie lotnictwo myśliwskie w jednostkach przydzielanych do jednostek francuskich oraz 145 dywizjon myśliwski. Ogólna liczba pilotów walczących we Francji - 136, którzy zestrzeli 51 samolotów na pewno, 3 prawdopodobnie i 6 uszkodzili. Po kapitulacji Francji polscy lotnicy przybyli na Wyspy Brytyjskie. 8 grudnia 1939 r. zgodnie z umową na konferencji paryskiej z dnia 25 października 1939 r. Lotnictwo Polskie zostało odtworzone w Wielkiej Brytanii. Z Francji i Polski przybyło do Anglii ok. 6 tyś żołnierzy lotnictwa. 5 sierpnia 1940 r. została podpisana angielsko-polska umowa o utworzeniu Polskich Sił Powietrznych. Już wcześniej, 1 lipca 1940 na terenie Anglii zaczęły powstawać polskie dywizjony lotnicze. Do października 1940 sformowano 4 dywizjony bombowe (300, 301, 304, i (305), 4 myśliwskie (302, 303, 306i (308), 307 Dywizjon Myśliwski Nocny i (309 Współpracy z Armią. W styczniu i lutym 1941 utworzono jeszcze 3 dywizjony myśliwskie (315, 316, 317), później w marcu 1943 (318 Dywizjon Myśliwsko-Rozpoznawczy i w październiku 1944 r. 663 Dywizjon Samolotów Artylerii^[1]. W celu utrzymania łączności pomiędzy Naczelnym Dowództwem Polskim, a dowództwem RAF i polskimi jednostkami RAF oraz personelem polskim przydzielonym do jednostek brytyjskich utworzono Inspektorat Generalny Polskich Sił Powietrznych, który później 6 kwietnia 1944 r. został przemianowany w Dowództwo Polskich Sił Powietrznych. Inspektorem był w okresie maj – lipiec 1940 r. gen. bryg. pil. Władysław Kalkus, a po nim gen. bryg. pil.Stanisław Ujejski od 18 lipca 1940 – 17 sierpnia 1943 r.^[1][2], a od 19 września 1943 - 16 kwietnia 1947 gen. bryg. pil. Mateusz Ujejski^[1].

Niemcy prowadząc wojnę totalna w Europie, w maju 1940 r. zbombardowali Rotterdam. Angielska doktryna wojenna nie przewidywała wojny totalnej. RAF Bomber Command (Dowództwo Bombowe RAF), w początkowym okresie wojny, nastawione było na atakowanie wyłącznie celów militarnych i opowiadało się za bombardowaniami precyzyjnymi. Już w kwietniu 1940 RAF, ze względu na ponoszone straty, zmuszony był do atakowania nocami, co nie sprzyjało precyzji i skuteczności. Jednak pod wpływem doświadczeń operacyjnych Dowództwo Bombowe doszło do wniosku, ze bombardowanie obszarowe będzie bardziej efektywne. Celem stały się także obiekty cywilne leżące obok wojskowych i przemysłowych. Miało to także wywrzeć presję psychologiczną na Niemców. Politycy angielscy razem z Churchilem przystali na tę koncepcję. Przeprowadzono na Berlin nalot 24/25 sierpnia 1940 r. ^[3]. Gdy nie powiodło się zniszczenie przez Niemców Królewskich Sił Powietrznych (RAF) próbowano rzucić Anglię na kolana zmasowanymi nalotami na miasta i ośrodki przemysłowe. 15 września ponad 1000 bombowców atakowało Londyn^[3]. Anglicy odpowiedzieli nalotami dywanowymi zgodnie z dyrektywą z 14 lutego 1942 r., w której „postanowiono, że główny ciężar waszych operacji będzie koncentrował się na na niszczeniu morale ludności cywilnej wroga”. Przystąpiono do nalotów dywanowych, których największe nasilenie nastąpiło w roku 1944. W styczniu 1941 dywizjony myśliwskie włączono do działań lotnictwa myśliwskiego RAF, które miało na celu zdobycie przewagi w powietrzu przez niszczenie Luftwaffe w walkach powietrznych i na lotniskach we Francji, Belgii, Holandii.

Pierwsze polskie dywizjony bombowe rozpoczęto formować wraz z dywizjonami myśliwskimi. 300 Dywizjon Bombowy powstał już w lipcu 1940 r. W sierpniu 1940 r. utworzono 301 Dywizjon Bombowy. Później powstały 304 Dywizjon Bombowy i 305 Dywizjon Bombowy^[1]. Na początku 1941 polskie dywizjony bombowe wspólnie z lotnictwem RAF rozpoczęły naloty na Bremę, Hamburg i Brest, w których stały niemieckie okręty Gneisenau, Scharnhorst i Prinz Eugen, bombardowały zakłady przemysłowe w Duisburgu, Essen, lotniska oraz węzły komunikacyjne w Kolonii, Mannheimie, Düsseldorf i Frankfurcie]]^[4]. Później ponosząc wielkie straty samoloty RAF (także polskie) bombardowały, głównie nocami, wszystkie większe niemieckie miasta, jak Kolonię, Hamburg, Berlin, Zagłębie Ruhry, Drezno. Jednocześnie dywizjony bombowe grały rolę dywizjonów transportujących broń i sprzęt do okupowanych krajów, celem wzmocnienia ruchu oporu. Naczelny Wódz – gen. Władysław Sikorski, jak i jego sztab zabiegał u Anglików o prowadzenie zrzutów na teren Polski.

• 26 lipca 1941 r. gen Sikorski ściągnął do Sztabu Naczelnego Wodza dowódcę 301 Dywizjonu płka Romana Rutkowskiego, w celu prowadzenia prac organizacyjnych nad lotami do Polski.
• 8 września 1941 do stacji RAF w Kinloss w północnej Szkocji odkomenderowano pierwsza załogę z 301 Dywizjonu w celu przeszkolenia do lotów specjalnych do Polski. W końcu października przydzielono ją do 138 Squadron RAF (Sqn).
• 7 listopada 1941 r. załoga kpt. Stanisława Króla (nawigator), pilot Tadeusz Jasiński z 301 Dywizjonu wykonała pierwszy lot ze zrzutem do Polski. Zrzutu dokonano w rej. Łyszkowice k/Łowicza. Załoga zrzuciła oprócz sprzętu trzech skoczków w tym: por. Jana Ponurego - pseudonim Piwnik. W drodze powrotnej, na skutek oblodzenia i braku paliwa załoga lądowała w Szwecji, gdzie została internowana. Po krótkim czasie, zwolniona z internowania, wróciła do jednostki]] ^[5].
• 17 listopada 1941, po katastrofie kpt. S. Króla w Szwecji do 138 Sqn przydzielono kolejne dwie polskie załogi.
• 27 grudnia 1941 wykonano drugi lot do Polski. Załoga nie odnalazła celu. Wykonano rzut „na ślepo” i załoga wróciła do bazy.
• 1/2 września 1942 wykonały lot do Polski trzy załogi polskie,
• 2/3 kwietnia 1942 trzy polskie załogi wystartowały do Polski, ale żadnej z nich nie udało się wykonać zadania.
• 25 stycznia 1943 załoga Stanisława Króla dokonała zrzutu na placówkę „Chmiel” 103

31 marca 1943 r. ogłoszono decyzję o rozwiązaniu 301 Dywizjonu, a 1 kwietnia 1943 oficjalnie wycofano go ze składu Bomber Command. Siedem załóg dywizjonu przeniesiono jako eskadrę pod dowództwem mjra. S. Króla do 138 Sqn do Zadań Specjalnych jako Eskadrę C (Polską) . Większość pozostałego personelu latającego i naziemnego przeniesiono do 300 Dywizjonu oraz 305 Dywizjonu ^[6]. Po długich staraniach gen. W. Sikorskiego dowództwo Air Ministry wyraziło zgodę na utworzenie przy 138 Sqn RAF Polskiej Eskadry C (Polacy nazywali ją 301 Eskadrą). Dowódca Eskadry pozostał mjr S. Król. Do eskadry dołączono 76 członków personelu naziemnego z 301 Dywizjonu. Air Ministry postanowiło, że załogi 138 Sqn RAF będą wykonywały loty do Polski. Z początkiem maja 1943 Eskadra C przy 138 Sqn uzyskała gotowość operacyjną. Latem 1943 załogi polskie przygotowywały się do lotów do Polski, które miały się rozpocząć od września.

• 9/10 września 1943 do lotu do Polski wyznaczono siedem załóg 301 Eskadry. Wystartowało 6 załóg, z tego 4 wykonały zadanie.
• na 14 września 1943 przygotowywano największy lot do Polski. Miało wystartować 12 załóg. Na starcie wypadła 1 załoga brytyjska. 11 załóg wystartowało. Nad Danią załogi ostrzelano i do bazy nie powróciły 3 załogi angielski i 1 polska.

Po tym Anglicy poddali w wątpliwość celowość lotów do Polski z Anglii (obawiano się przecieków i zdrady). Jednak na interwencje Oddziału II Sztabu Naczelnego Wodza wydano zgodę na kontynuowanie lotów.

• 16/17 września 1943 ze stacji RAF Tempsford wystartowały do Polski 3 załogi. Nie powróciła 1 załoga angielska i 1 polska.
• 19 września 1943 jedna załoga polska poleciała do kraju,
• 21 września 1943 jedna załoga polska poleciała do kraju,
• 22 września 1943 jedna załoga polska poleciała do kraju. Zawróciła do bazy od brzegów Francji.
• 9 października 1943 jedna załoga polska poleciała do kraju. Przy powrocie samolot został ostrzelany z okrętu wojennego. Nastąpił w samolocie wyciek paliwa. Załoga skakała w Szwecji i została internowana. Samolot uległ zniszczeniu. Załoga wkrótce powróciła do bazy.
• 14 października 1943 dwie załogi poleciały do kraju i wróciły,
• 15 października 1943 dwie załogi poleciały do Polski. W tamtym czasie załogi latały przez Szwecję.
• w drugiej połowie października 1943 wykonano pięć lotów do Polski. 21/22 października załoga mja Króla wykonała najdłuższy lot do Polski, który trwał 16 h i 30 min.

W końcu października 1943 podjęto decyzje o przebazowaniu polskich załóg do bazy śródziemnomorskiej i Eskadrę C wydzielono ze składu 138 Sqn. 14 listopada 1943 przemianowano ją w 1586 Samodzielną Eskadrę do Zadań Specjalnych^[6]. Rozkaz Air Ministry o wydzieleniu Eskadry ze składu 138 Sqnu dotarł do bazy w Tempsport 10 października . Przenoszono ja do bazy Sidi Amon k/Tunisu w Tunezji. 1586 Eskadra wchodziła w skład 334 WINGu. Jej stan: to 10 załóg i 6 samolotów, oznaczenie kodowe Eskadry – GR. Po przebazowaniu okazało się, że baza nie jest gotowa do wykonywania zadań i kierowania samolotów do Polski. (m. in. brak było pojemników zrzutowych, brak pomieszczeń dla personelu). 29 listopada mjr. Król meldował o tym gen. Kazimierzowi Sosnkowskiemu. Przybyłe droga morska dalszy kontyngeny eskadry, zmuszone były odpłynąć do bazy w Brindisi (Włochy). Mimo trudności już w grudniu polskie załogi startowały do Ojczyzny.

• 15 grudnia 1943 jeszcze z bazy Sidi Amor 3 załogi wykonały lot do Polski.
• 19 grudnia 1943 mjr Król ustalił z dowództwem angielskim przeniesie Eskadry do bazy na lotnisko Campo Cassele k/ Brindisi (płd. Włochy). Do Włoch odleciała jedna załoga, a 22 grudnia pozostałe 5 załóg, a drogą morska odprawiła się pozostała część personelu. Na lotnisku były trudności logistyczne m. in. brak silników zapasowych. Jednak Eskadra już na początku stycznia wznowiła loty ze zrzutami do Polski.
• na 5 stycznia 1944 wyznaczono do lotu do Polski wszystkie 4 sprawne samoloty. Z lotu nie wróciły 2 załogi, rozbiły się w czasie powrotu koło lotniska bazy. 2 załogi nie wykonały zadania.

W związku z podjęciem przez dowództwo Mediterranean Allied Air Force ( MAAF) w Bari decyzji o lotach na Bałkany postanowiono liczbę samolotów w 1586 Eskadrze zwiększyć z 6 do 18, z tym , że w sprzyjających warunkach Eskadra będzie latała do Polski. W połowie lutego uzupełniono etat o 6 załóg, a pod koniec lutego do Eskadry przyleciała pierwsza załoga z 300 Dywizjonu.

• 22 lutego 1944 do lotu do Polski przygotowano 10 załóg brytyjskich ze 148 Squadronu RAF (też stacjonował w Brindisi) oraz 2 polskie załogi. Wyleciało 5 załóg brytyjskich i jedna polska. Ze względu na nie odnalezienie celu załogi nie wykonały zadania.
• 17 marca 1944 kolejny lot 12 załóg, w tym 6 polskich,
• 3 kwietnia 1944 lot 16 załóg, w tym 8 polskich,
• 8 kwietnia 1944 lot 17 załóg, w tym 7 polskich,
• 15 kwietnia 1944 prowadzono operację MOST I (ang. Wilhorn I). załoga angielska wykonała ladowanie w Polsce. Jako drugi pilot leciał Polak.
• w maju 1944 załogi 1586 Eskadry wykonały 76 samolotolotów ze zrzutami do kraju. 16 czerwca odszedł z Eskadry mjr. S. Król, do dowództwa Grupy RAF, a dowództwo Eskadrą przyjął mjr Eugeniusz Arciukiewicz,
• 3 lipca 1944 wyleciało do Polski 5 załóg,
• 7 lipca 1944 wyleciało do Polski 12 załóg, w tym polskich 7 i z 148 Sqnu 5 załóg,
• 1 sierpnia 1944 zainaugurowano kolejny sezon lotów o Polski. 6 polskich załóg i 5 angielskich ze 148 Squn. Jedna polska załoga nie wróciła do bazy, a jedna została zestrzelona przez artylerie przeciwlotniczą nad Węgrami (lotnicy nie wiedzieli o wybuchu powstania warszawskiego)^[5].

25/26 lipca 1944 samolot RAF z pilotem George Culliford (Nowozelandczyk) oraz 3 członkami załogi wylądował na lotnisku „Motyl” w okolicach Tarnowa w celu zabrania przejętych przez polską partyzantkę szczątków rakiety V 2 (operacja MOST III – ang. Operation Wildhorn III). Samolot leciał z Brindisi. Samą operacją zainteresowany był. W. Churchill. Samolot przywiózł do Polski 5 działaczy Polskiego Państwa Podziemnego (m. in. Jana Nowaka-Jezioranskiego), a zabrał 5 innych, elementy rakiety z wynikami badań ekspertów polskich. Z chwilą wybuchu powstania warszawskiego gen. Tadeusz Bór-Komorowski liczył, że alianckie lotnictwo wesprze powstanie poprzez dostawy broni i zaopatrzenia. 2 sierpnia generał „Bór” zażądał rozpoczęcia zrzutów wyznaczając rejony^[7]. 3 sierpnia prezydent RP Władysław Raczkiewicz zwrócił się w sprawie organizacji wsparcia bronią i zaopatrzeniem do premiera W. Churchilla. W tymże dniu alianckie Dowództwo Sił Powietrznych Obszaru Morza Śródziemnego MAAF dyslokowane we Brindisi otrzymało z Londynu rozkaz rozpoczęcie lotów w celu wsparcia walczącej Warszawy.

• 4 sierpnia do lotu nad Warszawę wyznaczono 7 załóg z Eskadry i 7 załóg ze 148 Squnu. W trakcie przygotowania do operacji zakazano lotów nad Warszawę, nie zakazano natomiast lotów nad południową Polskę. Mjr Arciukiewicz korzystając z tego, nakazał 4 polskim załogom lot nad Warszawę. Pozostali polecieli nad południową Polskę.
• 8 sierpnia, na skutek intensywnych zabiegów polskiego rządu emigracyjnego wydano polskim załogom z 1586 Eskadry pozwolenie lotów nad Warszawę z zastrzeżeniem, że lotnicy będą latać na ochotnika. 12 sierpnia 1944 zezwolono na loty Anglikom i Południowoafrykańczykom.
• w drugiej połowie września 1944 wykonano 3 loty do Polski.
• w październiku 1944 załogi 1586 Eskadry wykonały 23 samolotoloty do Polski.

Od 1 sierpnia do 13 września nad Warszawę 1586 Eskadra wykonała 54 samolotoloty. Stracono 11 załóg^[5]. Ostatni lot nad Warszawę w czasie powstania wykonano 13 września 1944. Wysłano dwie załogi, jedna została strącona nad Węgrami przez artylerię plot. ^[5]. 14 września gen. K. Sosnkowski w uznaniu zasług i poświęcenia jakie nieśli Polscy lotnicy nadał 1586 Eskadrze tytuł „Obrońców Warszawy”. W drugiej połowie września 1944 Air Ministry zatwierdził przekształcenie 1586 Eskadry do Zadań Specjalnych w 319 Polski Dywizjon do Zadań Specjalnych. Stan dywizjonu to 20 załóg oraz 16 samolotów. Na prośbę polskiego Dowództwa Polskich Sił Powietrznych, 7 listopada 1944 Air Ministry przystało na zmianę nazwy z 319 na 301 Dywizjon do Zadań Specjalnych w cześć 301 Dywizjonu Bombowego.

• 18 listopada wznowiono loty do Polski (były trudności z przelotem nad terytorium zajęty przez wojska sowieckie).
• 22 listopada miał miejsce kolejny lot,
• zaplanowany na 27 listopada lot 12 samolotów został odwołany. Zaważyły o tym względy polityczne, ponieważ 301 Dywizjon latał również do innych rejonów Europy: głównie nad północne Włochy, do Austrii i Czechosłowacji,
• loty do Polski wznowiono 25 grudnia 1944 , kiedy to do Polski poleciały 4 Liberatory oraz 1 Halifax,
• po 5 samolotów poleciało w kolejnych dniach 26 i 27 grudnia,
• 28 grudnia poleciało 10 samolotów. Była to ostatnia operacja wykonana w 1944 r. Ostatnia operacja z pomocą dla Polski^[8].

Loty do Warszawy utrudniał zakaz lądowania samolotów alianckich na lotniskach na prawym brzegu Wisły, zajętym przez wojska sowieckie. 10 września Stalin wyraził zgodę na międzylądowanie amerykańskich i brytyjskich maszyn na terenach zajętych przez Armię Czerwoną. 18 września 8. Armia Powietrzna USA zorganizowała wielką operacja „Frantic VII” nad Warszawę, w której 107 amerykańskich „Latających Fortec” zrzuciło nad blisko 1250 zasobników z zaopatrzeniem z tego tylko ok. 25 % lądowało na teren kontrolowany przez powstańców^[9]. W sierpniu i wrześniu 1944 alianckie samoloty 280 razy startowały ze zrzutami do Warszawy, Puszczy Kampinoskiej i Lasu Kabackiego (170 razy z Brindisi oraz jednorazowo 110 maszyn z Wielkiej Brytanii). Zrzucono ponad 200 ton zaopatrzenia, z czego powstańcy odebrali ok. 60- 90 ton^[10]. Od września 1944 r., gdy 1. Armia Wojska Polskiego opanowała prawobrzeżną Warszawę , loty ze rzutami broni, amunicji i żywności dla powstańców warszawskich wykonywali piloci 2 pułku bombowców nocnych „Kraków” ^[1] oraz sowieckiej 9 Gwardyjskiej Dywizji Nocnych Bombowców. Jednostki zrzucające osłaniał z powietrza 1 pułk myśliwski z polskiej 4. Dywizji Lotniczej. Według oficjalnych danych samoloty Armii Czerwonej i 1 Armii WP gen. Berlinga zrzuciły nad Warszawą zaopatrzenie o łącznej wadze ok. 150 ton, w tym 156 moździerzy, 505 rusznic ppanc., 1189 karabinów, 1478 pistoletów maszynowych oraz jedno działko ppanc. kal. 45 mm ^[2].

Loty lotników polskich i alianckich nad Polską zostały upamiętnione na Grobie Nieznanego Żołnierza w Warszawie, po 1990 r. napisem na jednej z tablic - "LOTY DO POLSKI 1941 - 1945".

• Józef Urbanowicz [red.]: Mała encyklopedia wojskowa. Tom 2. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1970, s. 206-207.
• Kazimierz Sobczak [red.]: Encyklopedia II wojny światowej. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1975, s. 284-295.
• Piotr Gawlikowski: Luftwaffe narzędzie terroru. Warszawa: Rzeczpospolita, dodatek nr 29, 26.09.2009, s. 4-13.
• Jarosław Gdański: W ogniu II wojny światowej. Warszawa: Polska Zbrojna. Z księgi chwały polskich skrzydeł, 1995, s. 4.
• Kajetan Bieniecki: Lotnicze wsparcie AK. Warszawa: Bellona, 2005. Brak numerów stron w książce
• Piotr Bieniecki: Polskie załogi nad Europą 1941-1945. Polacy w operacjach specjalnych. Warszawa: Bellona, 2005. Brak numerów stron w książce
• Kajetan Śliwowski: Polskie Załogi nad Europą 1942-1945. Polacy w operacjach specjalnych. Warszawa: Bellona. Brak numerów stron w książce

Kategoria:Polskie Wojska Lotnicze i Wojska OPK 1943-1990 Kategoria:Polskie Siły Powietrzne w Wielkiej Brytanii Kategoria:Jednostki Lotnicze RAF

Ruch oporu na ziemi płockiej

II wojna światowa,
Czas	{{{czas}}}
Miejsce	terytorium Polski
Strony konfliktu
III Rzesza  Polska
Położenie na mapie świata Brak współrzędnych Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}}
Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}|}
[[commons:{{{commons}}}|Multimedia w Wikimedia Commons]]

{{Wojna infobox}} Sugerowane pola (wstaw w kodzie): | commons = | czas = | współrzędne = | opis grafiki = Nieznane pola: "data" oraz "opis".

Ruch oporu na ziemi płockiej (1943-1945) - organizacja ruchu niepodległościowego i walk partyzanckich na ziemi płockiej.

Po zajęciu Polski przez wojska hitlerowskie na podstawie dekretu Hitlera z 8 i 20 października 1939 r. 26 października 1939 r. ziemie: Płock i ziemi płocka , makowska, ostrołęcka, płońska, pułtuska i sierpecka zostały włączone do rejencji ciechanowskiej wchodzacej w skład Prus Wschodnich. Płóck był miastem powiatowym. Żydzi jak i część ludności polsskiej z tych terenów podlegali wywózce do obozów koncentracyjnych i na roboty przymusowe do Rzeszy. Płock został nazwany Schröttenburg^[1]. Okupant chcąc dyskryminować ludność polska w na ziemi ciechanowskiej wydał cały szereg obostrzeń dotyczących ludności m. in. obowiązek zawierania ślubów w zarzadzie miejskim w listopadziw 1941, grzebania Polaków na cmentarzu płockim w sierpniu 1942, dotyczących utrudnienia zatrudnienia Polaków (brak praw socjalnych mimo płacenia składek), niższe od Niemców o 20% wynagrodzenia, obowiązek pracy Polaków od 14 roku życia, pozbawienie dzieci szkolnictwa. Noiemcy na obszarze powiatu i w Płocku stworzyli obozy karne m. in. w Radziwiu (przebywało kazdorazowo ok. 80 osób), obóz pracy przymusowej w Drobinie (przebywało każdorazowo ok. 200 osób, przeszło przez niego ok. 7 tys. osób), od stycznia 1942 obóz pracy w Bielsku k/Płocka (przebywało każdorazowo ok. 120 osób, przeszło przez niego ok. 1,5 tys. osób)^[2].

Na ziemi płockiej od samego początku hitlerowcy wprowadzali i umacniali niemczyznę. Akcją eksterminacyjna kierował Himller. Już w 1940 r. dokonano mordu na płockich działaczach społecznych. Usunieto biskupów płockich, ich wywiezieno i później zamordowano. Już w 1939 i 1940 r. w Polakach rodziu się protest, który powoduje powstanie organizacji niepodległościowych i ruchu oporu. Już w końcu 1939 i na początku 1940 powstają w płockiem organizacje niepodległościowe, Polska Organizacja Zbrojna, od 1942 na czele stanął komendant Tadeusz Rogoza^[1]. W 1940 powstaje w rejonie Płocka Rewolucyjna Rada Robotniczo-Chłopska "Sierp i Młot".

Wybuch wojny niemiecko-sowieckiej 22 czerwca 1941 r. został przyjety przez ludność jako zapowiedź klęski niemieckiej. po wywiezieniu Żydów do gett i obozów w 1941 i 1942 Niemcy zaczęli wywozić Polaków na roboty przymusowe do Niemiec. W czerwcu 1942 powstaje łodzkie dowództwo Gwardii Ludowej, w skład którego wchodzi okręg płocki, jako okręg GL nr 18 zorganizowany jesienią^[1]. We wrześniu 1942 zostaje zorganizowane dowództwo GL miasta Płocka, a w październiku 1942 powiatu płockiego i rypińskiego^[1]. Działania konspiracyjne rodzą akcje sabotażowe przeprowadzone na terenie Stocznii Rzecznej w Radziwiu w 1942 r. Stocznia była włączona do niemieckiego przemysłu zbrojeniowego. Bojowcy GL w stoczni wywołali pożar. Przyznała się też do akcji POZ. W marcu 1942 powstaje w Płocku komitet miejski Polskiej Partii Robotniczej^[1], który dzieli obszar miasta na komitety dzielnicowe. Na skutek dekonspiracji w maju 1942 Komitet Miejski zostaje rozbity. W maju 1943 komórka miejska PPR zostaje odrodzona. Działacze PPR Czesław Skierski, Teodor Kufel, przemycaja z Warszawy działaczy, materiały wybuchowe, instrukcje, prasę i rozkazy.

W 1941 powstaje Związek Walki Zbrojnej oraz tajna organizacja "Racławice" grupujące uczniów szkół średnich i nauczycieli. W 1942 organizacje ZWZ i Racławice łączą się i zostają wcielone do Armii Krajowej^[1]. Wcielenie ziemi płockiej do Prus utrudniało kontakty organizacji zbrojnych z Warszawą (dzieliła granica z Generalnym Gubernatorstwem). Oddziały ZWZ, potem Armii Krajowej kontaktowały sie poprzez łączników, punkty kontaktowe, szczególnie na parafiach. W 1942 r. w ZWZ w płocku następuje "wsypa" w wyniku której zostaje aresztowany komendant ZWZ Płock Roman Wójcik oraz kilkunastu działaczy z PŁocka i okolic, Wójcik nie chcąć wydać kontaktów miejscowych oraz warszawskich odebrał sobie życie w celi. Niewmców niepokoiły organizacje powstałe na północnym Mazowszu i żołnierze frontu podziemnego. Chcąc przeciwdziałać ruchowi oporu stosowali masowe egzekucje jako środek hamujacy ducha oporu okupowanej ludności. Największe nasilenie represji przypada na drugą połowę 1942 r. 18 września 1942 Niemcy kaźnili 13 polskich patriotów, członków ruchu oporu ze środowisk PPR, ZWZ i Stronnictwa Ludowego (w Płocku jest pomnik 13 straconych). Wykonano także publiczne egzekucje w Zagrobiu (gmina Kleczewo), gdzie rozstrzelano 40 osób. W Słupnie powieszono 28 osób (schwytani przypadkowo na szosie), w Bodzanowie, gdzie powieszono 13 Polaków^[3]. W lipcu 1943 w Płocku został sformoawny pierwszy oddział Gwardii Ludowej w składzie 19 osób. Po złożeniu przysięgi oddział udał się wspólnie z innym 8 osobowym oddziałem do Kampinosu^[1].

W skład Obwodu Warszawskiego Armii Krajowej wchodziła Warszawa i trzy podokręgi (Południowy, Wschodni i Północny). Północny obejmował ziemie rejencji ciechanowskiej. W skład podokręgu Północnego 10 obwodów (obwód pokrywał się z powiatem) połaczonych w cztery inspektoraty. Jesienią 1942 w skład Armii Krajowej wchodzą struktury powiatowe (odwodowe) Powszechnej Organizacji Wojskowe, większość Narodowej Organizacji Wojskowe. Działają też struktury Naczelnej Organizacji Wojskowej (późniejsze NSZ). Obwód płocki i obwód sierpecki stanowiły Inspektorat Płocko-Sierpecki. Sztab Obwodu Warszawskiego w sierpniu 1944 r. wydał rozkaz oddziałom AK z obwodów płockiego, sierpeckiego i mławskiego maszerowania na Warszawę. Jednak na skutek nasycenia jednostek niemieckich wokół Warszawy i w Warszawie, jednostki do stolicy nie dotarły i wróciły w swoje rejony. w 1944 r. doszło do spotkań oddziałów AK i z miejscową kompanią PPR.

Bataliony Chłopskie obejmowały działalnością Płock, powiat płocki z przejsciem do Generalnego Gubernatorstwa. Pierwsza organizacja ludowców był Związek wodniacki "Wisła".)^[4]. Niemcy aresztowali wszsystkich działaczy Wisły pod koniec października 1939 r. 24 października 1939 r. powstała Podziemna Organizacja Młodzieży (POM), która zawarła współpracę ze Związkiem Wodniackim "Wisła". Zaczęto wydawać pismo "Orka"".)^[4]. Prasę podziemną ludowcy z Warszawy przywozili parostatkiem. Grupa POM z otrzymała karabin maszynowy odebrany Niemcom. Trzecią organizacją chłopska był Związek Wolnych Chłopów zawiązany 12 listopada 1939 r".)^[4]. Powołany do walki z faszyzmem, szerzenia oświaty wśród mas. W styczniu 1940 r. organizacja liczyła ok. 100 osób i przyjęła nazwę Związek Walki Chłopskiej "Zawierucha". Członkowie ZWCh rozpoczęli po wsiach ćwiczenia wojskowe. Organizowali broń pozostałą po żołnierzach września, zdobywali broń z rozbrojenia Niemców, gromadzili broń myśliwską. Czwartą organizacją były "Racławice" i "Skrwa"^[4]. W ZWCh były "wpadki" zakończone rozstrzelaniami działaczy jak i ich wysyłką do obozów koncentracyjnych. W maju 1940 r. zorganizowanie spotkanie członków organizacji "Wisła", POM i ZWCh "Zawierucha". Uzgodniono warunki współpracy, nawiązano łaczność z organizacjami ludowymi w powiecie sierpeckim. Rozrastała sie organizacja chłopskiego ruchu oporu. Powstały oddziały Drobin i Wkra w Raciążu"^[4]. Umacniano kontakty z ruchem ludowym w Generalnym Gubernatorstwie. Cztery organizacje chłopskie płockie doprowadziły do scalenia w jedna organizację Bataliony Chłopskie. Dowództwo organizacyjne płockiej BCh objął antoni Wiatr z Kuchar. Stan oddziału wyniósł 382 ludzi.Oddział podzielono operacyjnie na trzy strefy: Południową - obejmującą prawostronne pobrzeż Wisły, Zachodnią - dawny oddział ZWCh Skrwa, Wschodnia - dawny oddział Drobin. Oddział POM rozparcelowano w ww. trzech strefach. Rozpoczęto ćwiczenia wojskowe w lasach Brwilna - Siecienia - Uniejewa - Józefowa, czasami Brudzenia - Kowalewa i Kuskowa. zorganizowano szkołe podoficerską w Kniejewie i Gorzechowie. 27 ludzi oddelegowano do działań w Generalnym Gucernatorstwie. oddział udał się do Puszczy Mariańskiej gdzie rozlokowano ich w okolicach Ostrołęki i Ostrowii mazowieckiej. Część oddziału BCh powstało w Kowiesach, gdzie brała udział w walkach z żandarmerią niemiecką w lasach Chojnata i nad szosą Mszczonów - Rawa Mazowiecka"^[4]. BCh prowadziły różne formy walki z hitlerowskim najeźdcą. Prowadzono walkę od dezorientacji terenowej (przestawianie drogowskazów, znaków drogowych) poprzez tajne nauczanie, akcje propagandowe (odezwy, gazetki itp.), niszczenie i rozdawanie zapasów (drewna w 1939, 1943 i 1944), przeciwstawianie się kontygentom zbożowym i mięsnym, ukrywanie trzody chlewnej. Uprawiano bierny opór , sabotaż (zbiórek metali kolorowych, gazet i książek), zbierano i pozyskiwano broń, rozbrajano żandarmów i pojedyńczych żołnierzy i volksdojczów, organizowano oddziały zbrojne^[4]. W styczniu 1940 r. grupa partyzantów w Maszewie zarekwirowała kolonistom niemieckim : 5 karabinów bojowych, 6 pistoletów i 1 fuzję. Inna grupa w Kruszczewie zarekwirowała 2 fuzje. W lutym 1940 r. grupa "Zryw" uwolniła członka ZWCh. W lutym, marcu i kwietniu 1940 zabrano z kilku urzędów gminnych dokumenty auswaisów, kenkart i przepustek^[4].

W październiku i listopadzie 1944 aresztowano i osadzono w więzieniu płockim wielu działaczy ruchu oporu. Przed ucieczką Niemcy 19 stycznia 1945 r. dokonali mordu na Polakach. W Brwilnie k/Płocka zamordowali ponad 200 osób, w Płocku 84, w Płońsku 78, w Sierpcu 180^[3].

W okresie 1 września 1939 - 20 stycznia 1945 r. ofiarą terroru padło ok. 11 tys. mieszkańców miasta Plocka w tym 8 tys. Żydów. Płock został zajęty przez oddziały 1 Frontu Białoruskiego 21 stycznia 1945 r.

Organizacja ruchu oporu i walk partyzanckich na ziemi płockiej zostało upamiętnione na Grobie Nieznanego Żołnierza w Warszawie, po II wojnie światowej napisem na jednej z tablic - "ZIEMIA PŁOCKA 1943 - 1945".

• Jerzy Bordziłowski [red.]: Mała encyklopedia wojskowa. Tom 1. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1967, s. 60, 62, 118, 496.
• Kazimierz Sobczak [red.]: Encyklopedia II wojny światowej. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1975, s. 12-18, 18-27, 52-56, 174-178.
• Ryszard Juszkiewicz: Obozy w rejencji ciechanowskiej. Notatki płockie t. 13. Płock: Towarzystwo Narodowe Płockie, 1968, s. 36.
• Jan Kowalewski: BCh w walce o wolność na ziemi plockiej. Notatki płockie t. 12. Płock: Towarzystwo Narodowe Płockie, 1967, s. 27-34.
• Stanisław Chrzanowski: Rok 1942 na ziemi płockiej. Notatki płockie t. 9. Płock: Towarzystwo Narodowe Płockie, 1964, s. 24-30.
• Stanisław Chrzanowski: Płock w okresie okupacji i hitlerowskiego terroru. Notatki płockie t. 14. Płock: Towarzystwo Narodowe Płockie, 1969, s. 60-64.
• Józef Urbanowicz [red.]: Mała encyklopedia wojskowa. Tom 2. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1970, s. 206-207.
• Józef Urbanowicz [red.]: Mała encyklopedia wojskowa. Tom 2. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1970, s. 206-207.

Ruch oporu w Górach Świętokrzyskich (1939 – 1945)

II wojna światowa,
Czas	{{{czas}}}
Miejsce	terytorium Polski
Strony konfliktu
III Rzesza  Polska
Położenie na mapie świata Brak współrzędnych Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}}
Nieprawidłowe parametry: {{{{współrzędne}}}|}
[[commons:{{{commons}}}|Multimedia w Wikimedia Commons]]

{{Wojna infobox}} Sugerowane pola (wstaw w kodzie): | commons = | czas = | współrzędne = | opis grafiki = Nieznane pola: "data" oraz "opis".

Ruch oporu w Górach Świętokrzyskich (1939-1945) – organizacja ruchu niepodległościowego i walk partyzanckich na ziemi Świętokrzyskiej. Na ziemi kieleckiej najwcześniej bo już w 1939 r. powstały oddziały partyzanckie. Na Kielecczyźnie walczył „pierwszy partyzant II wojny światowej” mjr Henryk Dobrzański ps. Hubal, który ze swoim oddziałem dotarł w Góry Świętokrzyskie, w rejon Bodzentyna. Walczył do kwietnia 1940 r. , kiedy to został otoczony pod wsią Anielin (powiat opoczyński) i rozbity. Oddział Hubala nie miał wtedy związku z tworzoną partyzantką, jednak jego działanie miało charakter propagandowy, znaczenie moralne i polityczne. Był dowodem, że Naród się nie poddał po klęsce 1939 r. ^[1]. Już na początku wojny siły Wehrmachtu dopuszczały się zbrodni na żołnierzach Wojska Polskiego i mieszkańcach cywilnych. Na Kielecczyźnie po bitwie pod Krasną (6 września) Niemcy zamordowali w Komorowie 24 osoby. Wykorzystywano ludność cywilna jako żywe tarcze (walki pod Odrzywołem – zginęło 7 osób). Zabijano w czasie walk przypadkowych mieszkańców: Lelowa, Ślężanów, Szczekocin, Chmielnik, Dolczyce. W celu zastraszenia lub odwetu zastrzelono w Pińczowie 50 osób, w Lipsku 80 osób, w Miechowie 30 osób. Po zakończeniu walk część Kielecczyzny 26 października 1939 r. w ramach Dystryktu Radomskiego włączono do Generalnego Gubernatorstwa. Polaków mordował Wehrmacht, SS i Waffen SS, gestapo, policja i inne hitlerowskie organizacje. M.in. za walki Hubala rozstrzelano 712 polaków, zniszczono 600 zagród, spalono 5 wsi, 200 osób osadzono w więzieniach, kilkadziesiąt wywieziono do obozów koncentracyjnych. Szeroko stosowano łapanki i wywózki na roboty do Niemiec. Terror i eksterminacja powodowały organizowanie się do walki przeciw najeźdźcy, ruch oporu początkowo żywiołowy, następnie zorganizowany. Odpowiedzią na terror było tworzenie ruchu oporu na Kielecczyźnie. Kielecczyzna funkcjonowała w ramach struktur Polskiego Państwa Podziemnego. Na czele organizacji konspiracyjnych stał Delegat Rządu RP na Kraj. Działały struktury Służby Zwycięstwa Polski, Związek Walki Zbrojnej , Armia Krajowa. Obok nich działały Roch i Bataliony Chłopskie, Narodowa Organizacja Wojskowa, Narodowe Siły Zbrojne, Gwardia Ludowa, armia Ludowa, Organizacja Orła Białego, Szare Szeregi, Jędrusie, Spaleni, Muszkieterowie. Kielecczyzna obok Lubelszczyzny była najbardziej aktywnym rejonem partyzanckim. W czasie całej II wojny światowej wykonano na jej terenie ok. 10 tys. akcji partyzanckich przeciw okupantowi. W Górach Świętokrzyskich działał 62 zmotoryzowany pluton żandarmerii, który zamordował w okresie marzec – lipiec 1943 ponad 400 Polaków we wsiach: Bartoszowin, Huta Szklana, Płucek, Jeziorka, Dębna , Wola Szczygiełkowi, Krajna. W 1944 r. Kielecczyzna była głównym terenem walk partyzanckich w okupowanej Polsce. Po ustabilizowaniu się frontu w 1944 r. Niemcy przystąpili do likwidacji partyzantki. Ekspedycje hitlerowskie charakteryzowały się okrucieństwem wobec szczególnie ludności cywilnej. W czasie akcji „Woldkater” w Lasach Przysuskich – 26 września 1944 uprowadzono 50 osób, z których część rozstrzelano oraz spalono 4 wsie. Po bitwie pod Gruszką – 29-30 września 1944, Niemcy spalili Gruszkę, Jóźwikowo, Mularzów mordując 30 Polaków, zsyłając 33 do obozów koncentracyjnych, a 32 na roboty do Niemiec. Terror i pacyfikacje były działem Policji miejscowej, jej oddziałów, żandarmerii, 17 i 22 pułku policji. Towarzyszyło im SIPO i SD, Wehrmacht. W l. 1939-1945. z Dystryktu Radomskiego wywieziono na roboty 244 tys. Polaków. Wg szacunków na Kielecczyźnie w l. 1939-1945 Niemcy zamordowali ok. 113 tys. osób, aresztowali ponad 83 tys., do obozów koncentracyjnych zesłali ponad 79 tys. osób. Przeprowadzili 221 egzekucji masowych (ponad 10 osób) mordując w nich ok. 4,3 tys. osób. III Rzesza eksploatowała polski przemysł, prowadziła rabunkowa gospodarkę i politykę surowcową. Kielecczyzna była ważnym regionem niemieckiego przemysłu militarnego oraz zaopatrzenia w żywność. Już od początku ruchu oporu w ramach sabotażu spożywczego zatruwano mleko, niszczono karty kontygentowe. Partyzanci likwidowali „kolczykarzy”, punkty odbioru produktów rolnych i oddziały odbioru zbiorów. Ruch oporu zorganizował sabotaż w zakładach militarnych , obniżano wydajność pracy , marnowano surowce, uszkadzano maszyny. Z fabryk produkcji uzbrojenia kradziono broń i części do niej. Niemcy zaostrzali kontrolę. W Skarżysku i Pionkach kaźnili pracowników Polaków.

• w Bodzentynie znajdował się w l. 1939 – 1945 aktywny ośrodek walki zbrojnej. Już w 1939 r. wielu mężczyzn wstąpiło do partyzantki.
• w pobliskich lasach uroczyska Wykus walczyły Oddziały Świętokrzyskich Zgrupowań AK „Ponury-Nurt” pod dowództwem por. Jana Piwnika ps. „Ponury”. 16 września 1943 stoczyło walkę z hitlerowcami. Straty Niemców kilkudziesięciu zabitych i rannych. 28 października 1943 ok. 4 tys. hitlerowców (operacja „Memel” – 10 krotna przewaga Niemców) chciało zlikwidować oddział Piwnika. Straty partyzantów 33 zabitych, straty Niemców ponad 100 zabitych i rannych, zestrzelony 1 samolot^[2].
• we wrześniu 1942 Niemcy zlikwidowali getto w Bodzentynie, a 1 czerwca 1943 r. dokonali pacyfikacji Bodzentyna, mordując 39 mieszkańców.
• BCh w początkowym okresie głównie osłabiało potencjał gospodarczy Niemców, później zwalczało okupacyjna administrację, siły policji i drobne oddziały wojska, a także uderzało w obiekty wroga, więzienia, transport kolejowy i drogowy. Największe akcje to akcje antykontygentalne. W Obwodzie Opatów BCh zorganizowało dwa punkty produkcji pistoletów maszynowych „Bechowiec” i „Bechowiec 2”^[2].
• w 1942 r. BCh powołało oddział specjalny do niszczenia dokumentacji w niemieckich urzędach pracy. Przeciwdziałano wywózkom ludzi na roboty. Oddziałom BCh dowództwo nałożyło obowiązek wykonania w ciągu miesiąca minimum 5 akcji w powiecie.
• w l. 1942-1944 w południowej części Gór Świętokrzyskich walczył oddział bojowy „Piotra”- Piotra Pawlicy z BCh – AK^[2] .
• w dniu 12 marca 1943 Oddział Jędrusie rozbił wspólnie z miejscowa placówką AK niemieckie więzienie w Opatowie i uwolnił ponad 50 więźniów. 29 marca wspólnie z oddziałem AK uwolnił w Mielcu ponad 180 więźniów, 23 maja rozbił 17 urzędów gminnych^[2]. Oddział Jędrusie walczył w Lasach Siekierzyńskich z jednostkami niemieckimi przeprowadzającymi obławę na partyzantów. Po rozczłonkowaniu Jędrusie przeszli w Góry Świętokrzyskie , gdzie bazowali do wkroczenia armii sowieckiej.
• po bitwie pod Gruszka 29 września 1944 r. wszystkie oddziały Armii Ludowej przeszły do Lasów Suchedniowskich. Po odpoczynku podzielono je na dwie grupy. 2 batalion 1 Brygady AL, 2 Brygada AL „Świt”, 11 BAL „Wolność”, oddział AL. im. „Bartosza Głowackiego” skierował się do Lasów Siekierzyńskich w rej. miejscowości Siekierno-Rataje, gdzie oddziały 6 października stoczył bitwę z hitlerowcami próbującymi okrążyć partyzantów z rej. Bronkowic i Radkowic. Oddziały powstrzymały atak. Zabito w walkach kilkudziesięciu Niemców. Straty partyzantów 4 poległych i 2 rannych^[2]. Większość oddziałów przeszły do Lasów Starachowickich, a 28/29 października część przebiła się pod Chotczą przez linię frontu. Pozostałe oddziały 1 Brygady AL skierowały się w rejon Gór Świętokrzyskich. Po rozformowaniu 1 BAL utworzono z jej żołnierzy trzy oddziały, które prowadziły w Górach działania bojowe do stycznia 1945 r.^[3]
• na uroczysku Wykus w 1944 r. stacjonowała 1 Brygada AL im Ziemi Kieleckiej oraz dowództwem Kieleckiego Obwodu AL.^[2].
• 2 Brygada Armii Ludowej „Świt” w lasach Siekiernia-Rataje 6 października 1944 r. stoczyła bitwę z Niemcami, 28/29 października przebiła się pod Chotczą przez linię frontu^[4]
• Świętokrzyskie Zgrupowanie AK w sile 250-300 partyzantów działało w rejonie Wykus w Puszczy Jodłowej w Górach Świętokrzyskich^[5].
• 2 pułk piechoty z 2 Dywizji Piechoty Armii Krajowej szedł na pomoc Powstaniu Warszawskiemu , gdzie miał być użyty w ramach Kieleckiego Korpusu Armijnego do obrony Starego Miasta. 26 sierpnia 1944 został zawrócony w rejonie Nowego Miasta n/Pilica i skierowany w Góry Świętokrzyskie.

Ziemia Świętokrzyska została wyzwolona przez wojska 1 Frontu Ukraińskiego w styczniu 1945 r. ^[2]

Organizacja ruchu oporu i walk partyzanckich w Górach Świętokrzyskich została upamiętnione na Grobie Nieznanego Żołnierza w Warszawie, po II wojnie światowej napisem na jednej z tablic - "GÓRY ŚWIETOKRZYSKIE 1939 - 1945".

• Polski wkład w II wojnę światową
• Polskie Państwo Podziemne

• Jerzy Bordziłowski[red.]: Mała encyklopedia wojskowa. Tom 1. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1967, s. 192.
• Józef Urbanowicz[red.]: Mała encyklopedia wojskowa. Tom 3. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1971, s. 502-516.
• Kazimierz Sobczak [red.]: Encyklopedia II wojny światowej. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1975, s. 25, 53-57, 203, 565, 757.
• Cezary Chlebowski: Cztery z tysiąca. Warszawa: KIW, 1981, s. 102-105.

Kategoria:Polski ruch oporu podczas II wojny światowej

Siergiej Michajłowicz Scheidemann (ur. 18 sierpnia 1857 ?, zm. do 1922 ? ) – rosyjski wojskowy, generał kawalerii.

Ukończył Gimnazjum Wojskowe im. Piotra Wielkiego w Połtawie i Michajłowską Oficerską Szkołę Artylerii. W szeregach wojska od 1874. Oficer od 12 maja 1877. Uczestnik wojny rosyjsko-tureckiej 1877-1878. Po wojnie służył 3 Gwardyjskiej Grenadierskiej Brygadzie Artylerii. W 1883 zakończył Nikołajewską Akademię Sztabu Generalnego, od tego czasu zaliczony do oficerów Sztabu Generalnego. Później służył w sztabie Kijowskiego Okręgu Wojskowego. W okresie od grudnia 1888 do grudnia 1989 dowódca dywizjonem w 34 Pułku Dragonów, potem starszy adiutant w sztabie 11 Dywizji Kawalerii, oficer do zadań specjalnych w sztabie 2 Korpusu Armijnego. Od sierpnia 1892 w sztabie Wileńskiego Okręgu Wojskowego. Od maja do listopada 1895 w sztabie 4 Pskowskiego Pułku Dragonów Gwardii Casarskiej. Od 2 grudnia 1996 szef sztabu 4 Dywizji Kawalerii. W marcu 1901 dowódca 1 Moskiewskiego Pułku Dragonów Gwardii Casarskiej, a od maja 1902 pomocnik szefa sztabu, a od maja 1905 kwatewrmistrz Moskiewskiego Okręgu Wojskowego. Od 27 listopada 1906 szef sztabu Nadamurskiego Okręgu Wojskowego, od sierpnia 1908 dowódca 3 Dywizji Kawalerii. Od 15 maja 1912 dowódca 2 Korpusu Armijnego. 6 grudnia 1913 mianowany generałem kawalerii.

I wojnę swiatowa rozpoczął w składzie 2 Armii gen. Samsonowa. 22 sierpnia 1914 z Korpusem wszedł w skład 1 Armii gen. Rennenkampfa. Po samobójstwie gen. Samsonowa przejął dowództwo 2 Armii. 7 października 1914 wojska niemieckie pod dowództwem gen. von Mackensena pod Grójcem uderzyły na Armię Scheidemanna. 11 października Scheidemann zmuszony został do wycofania 2 Syberyjski Korpus Armijny, ze składu Armii, do fortów Twierdzy Warszawskiej, celem otrzymania pomocy od sił ześrodkowujących się: 1, i 4 Korpusów Armijnych oraz 1 Syberyjskiego Korpusu Armijnego. Po tym sztab frontu zażądał od Scheidemanna " nie chowania się za mury twierdzy, a tylko oparcia się o nie". 14 października siłami 4 i 1 Korpusu Armijnego, 1 i 2 Syberyjskich Korpusów Armijnych uderzył na siły gen. von Mackensena w rejonie Pruszkowa. 15 - 17 października wycieśniały siły niemieckie, zajęły Błonie, a siłami oddziałów kawalerii gen. Nowikowa - Sochaczew. Mając ponad dwukrotną przewage w siłach oraz powodzenie w walkach nie aktywizował działań obawiając się o skrzydła i wyrażając niezdecydowanie. Prowadząc powolne działania zaczepne 24 października siły jego armii odrzuciły 9 Armię niemiecką za rz. Rawkę. 27 października siły niemieckie oderwały sie od armii Scheidemanna. 1 listopada Scheideman zajął Łódź.

14 listopada Niemcy natarli na rosyjski 2 Korpus Armijny, odrzucając go w kierunku Kutna, a 15 listopada rozbili go, czym zrobili lukę między 1 i 2 Armia rosyjską. Jednocześnie rosyjski 23 Korpus Armijny pod naporem przeważających sił niemieckich wycofywał się w kierunku Łodzi. Po klęsce pod Kutnem wojska niemieckie zaczęły rozwijać natatarcie na Łowicz. 19 listopada Grupa wojsk niemieckich pod dowództwem gen. Rainharda von Scheffer-Byadela okrążyła prawe skrzydło 2 Armii i wyszła na jej tyły, zajmując Brzeziny i Koluszki. 20 listopada Grupa gen. Scheffera wyszła na południowy skraj Łodzi. W celu stabilizacji sytuacji dowództo rosyjskie przekazało dowództwo w rej. Łodzi gen. P. A. Plehve. Dowódca Frontu - gen. N. W. Ruzski wydał rozkaz wycofania. Po zakończeniu operacji gen. Schejdemann został oskarżony przez gen. Ruzskiego o "niezrozumienie sytuacji wojsk" i 5 grudnia 1914 przekazał dowodzenie 2 Armią gen. W. W. Smirnowowi. Wyznaczony został na dowódce 1 Turkiestańskiego Korpusu Armijnego.

Gen. Scheidemann z 1 Turkiestańskim Korpusem z powodzeniem walczył w składzie 3 Armii rosyjskiej w czasie operacji zaczepnych Frontu Południowo-Zachodniego w 1916. W czasie kontrnatarcia 3 Armii 5-9 lipca w czasie walk pod Tumaniem i Rozinicą rozbił Grupę austro-węgierską gen. Fata i forsował rz. Stokhid. 10-11 lipca wojska niemieckie zmusiły do odwrotu Korpus Scheidemanna za rz. Stokhid. Próby przywrócenia położenia nie przyniosło rezultatu. W końcu listopada 1916 silna powódź na rz. Stokhid doprowadziła do 50% strat w siłach Korpusu, które zajmowały przyczółek Czerwiszczeński. Ok 50 % żołnierzy korpusu miało odmrożenia bądź chorowało. W wyniku tego Korpus został wycofany z frontu.

4 czerwca 1917 gen. Scheidemann na skutek choroby został skierowany do rezerwy kadrowej Kijowskiego Okregu Wojskowego. Po przewrocie październikowym 1917 w Rosji został wyznaczony na dowódcę 10 Armii.

W 1918 wstąpił do Armii Czerwonej i został wyznaczony na szefa Oddziału Riazańskiej Zasłony Rejonu Moskiewskiego. Później dowodził dywizją, po czym był wykładowca na uczelni wojskowej. Wg niektórych danych zmarł w więzieniu.

• A. K. Zalesskij, Prawitieli i wojennaczalniki. Wyd. WECZE Moskwa 2000.

Uwaga: Domyślnym kluczem sortowania będzie „Scheidemann,Siergiej” i zastąpi on wcześniej wykorzystywany klucz „Dauban”. Kategoria:Generałowie Imperium Rosyjskiego Kategoria:Urodzeni w 1857 Kategoria:Zmarli w 1922