Bulan
Ing bulan (simbulu: .svg){kind=small}
) metung yang maragul a batung dudurut king metung a planeta. Atin yang metung a bulan ing Yatu. Dakal la bulan deng mapilan a planeta, at ating planetang ala naman. Neng pisasabyan ta ya ing bulan ning yatu, keraklan “ing Bulan” ing kekatamung susulat.
Satellite ing keraklan a yaus kareng bageng dudurut kareng planeta. Kayabe la kareng natural a satellite deng bulan. Gagamit la muring rocket deng tau bang magparlang makinang dumurut king Yatu. Awsan dong artipisyal a satellite deng makinang deti.
Ing Bulan ning Yatu
[mag-edit | alilan ya ing pikuwanan]Ala lang sariling aslag deng bulan. Akakit ta ya ing Bulan ning Yatu uling king aslag ning Aldo. Pane neng aslagan ning Aldo itang kapitna ning Bulan, kabang itang kapitna, pane ya mung maralumdum. Ini ing sangkan nung bakit mamaliwa ya itsura ing Bulan neng myayaliwa nang dake ning pabulan (month). Ausan dang “phases” ning Bulan ining pamanaliwang ini. Neng maragul yang maragul at mabilug ing Bulan, atyu king gulut tamu ing aldo kabang lalon ta ya iti. Ustu namang maimpis yang maimpis ing Bulan, halus atyu king sumangid ning Bulan ing Aldo kabang lalon ta ya iti.
Metung ya mung lupa ning Bulan ing paneng makayarap king Yatu. Malagwang intindian ini. Nung lumakad ka padurut king metung a dutung, a dudurut ka ba kang paneng makayarap ketang dutung a ita, makanyan ya murin ing Bulan neng dudurut ya iti king Yatu.
Ing pabulan ing panaun nung kapilan akwa nang manaliwa ning Bulan manibat king masalang masala angga ketang malati ya at maimpis, angga ketang masala ne namang pasibayu. Malilyari iti kilub ning apat a paruminggu. Labing atlung (13) besis malilyari ini kilub ning pabanwa. Makuyad yang bagya ing pabulan basi king pamandurut ning bulan kumpara king pabulan king kekatamung kalendaryu.
Ing orbit
[mag-edit | alilan ya ing pikuwanan]Adwa la reng pwersang makayapektu king orbit na o pamandurut ning bulan o sanupamang satellite. Ing gravity ampo ing centripetal force.
Deng planetang maki bulan
[mag-edit | alilan ya ing pikuwanan]Deng planeta king kekatamung Solar System a maki bulan:
- Yatu, metung (1) a bulan
- Mars, adwang (2) bulan
- Jupiter, anam a pulu't atlung (63) bulan
- Saturn, atlung pulu't metung (31) a bulan
- Uranus, adwang pulu't pitung (27) bulan
- Neptune, labing atlung (13) bulan
- Pluto, metung (1) a bulan (Charon)
Deng planetang alang bulan
[mag-edit | alilan ya ing pikuwanan]Deng planeta king kekatamung Solar System a yalang bulan: