ਸੋਰਾਨੀ
ਸੋਰਾਨੀ ਕੁਰਦਿਸ਼ (Sorani Kurdish: کوردیی ناوەندی , Kurdî Nawendî),[1][2][3] ਜਿਸਨੂੰ ਕੇਂਦਰੀ ਕੁਰਦਿਸ਼ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਇੱਕ ਕੁਰਦ ਉਪਭਾਸ਼ਾ ਹੈ[4][5] ਜਾਂ ਇੱਕ ਭਾਸ਼ਾ ਇਰਾਕ ਵਿੱਚ ਅਤੇ ਮੁੱਖ ਤੌਰ ' ਤੇ ਇਰਾਕੀ ਕੁਰਦਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਵੀ ਬੋਲੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਪੱਛਮੀ ਈਰਾਨ ਵਿੱਚ ਕੁਰਦਿਸਤਾਨ, ਕਰਮਾਨਸ਼ਾਹ ਅਤੇ ਪੱਛਮੀ ਅਜ਼ਰਬਾਈਜਾਨ ਦੇ ਪ੍ਰਾਂਤਾਂ ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਸੋਰਾਨੀ ਅਰਬੀ ਦੇ ਨਾਲ ਇਰਾਕ ਦੀਆਂ ਦੋ ਅਧਿਕਾਰਤ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ, ਅਤੇ ਪ੍ਰਬੰਧਕੀ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਸਿਰਫ਼ "ਕੁਰਦਿਸ਼" ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।[6][7]
ਸੋਰਾਨੀ ਸ਼ਬਦ, ਜਿਸਦਾ ਨਾਮ ਸੋਰਾਨ ਅਮੀਰਾਤ ਦੇ ਨਾਮ 'ਤੇ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ, ਖ਼ਾਸ ��ੌਰ 'ਤੇ ਸਈਦ ਸਿਦਕੀ ਕਬਾਨ ਅਤੇ ਤੌਫੀਕ ਵਹਬੀ ਦੁਆਰਾ 1920 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਵਿੱਚ ਅਰਬੀ ਵਰਣਮਾਲਾ ਤੋਂ ਵਿਕਸਤ ਸੋਰਾਨੀ ਵਰਣਮਾਲਾ ਵਿੱਚ ਲਿਖੇ ਕੇਂਦਰੀ ਕੁਰਦਿਸ਼ ਦੇ ਇੱਕ ਲਿਖਤੀ, ਪ੍ਰਮਾਣਿਤ ਰੂਪ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਣ ਲਈ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।[8]
ਇਤਿਹਾਸ
[ਸੋਧੋ]ਸੋਰਾਨੀ ਦੀਆਂ ਇਤਿਹਾਸਕ ਤਬਦੀਲੀਆਂ ਦਾ ਪਤਾ ਲਗਾਉਣਾ ਔਖਾ ਹੈ। ਪੁਰਾਣੇ ਅਤੇ ਮੱਧ ਈਰਾਨੀ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਕੁਰਦਿਸ਼ ਦੇ ਕੋਈ ਪੂਰਵਜ ਅਜੇ ਤੱਕ ਨਹੀਂ ਜਾਣੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਮੌਜੂਦਾ ਕੁਰਦਿਸ਼ ਲਿਖਤਾਂ ਦਾ ਪਤਾ ਸ਼ਾਇਦ 16ਵੀਂ ਸਦੀ ਈਸਵੀ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਦਾ ਨਹੀਂ ਹੈ।[9] ਸੋਰਾਨੀ ਸਿਲੇਮਾਨੀ ਖੇਤਰ ਤੋਂ ਉਤਪੰਨ ਹੋਈ ਹੈ।[15]
1700-1918
[ਸੋਧੋ]ਸੋਰਾਨੀ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਪੁਰਾਣਾ ਲਿਖਤੀ ਸਾਹਿਤ ਮੁੱਲਾ ਮੁਹੰਮਦ ਇਬਨ ਉਲ ਹਜ ਦੁਆਰਾ 1762 ਤੋਂ ਮਹਿਦੀਨਾਮ (ਮਹਦੀ ਦੀ ਕਿਤਾਬ) ਦੱਸਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਸੋਰਾਣੀ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਗੋਰਾਨੀ ਭਾਸ਼ਾ ਦੇ ਪਤਨ, ਅਰਦਲਾਨ ਰਾਜ ਅਤੇ ਸਿਲੇਮਾਨੀ ਦੇ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਬਾਬਨ ਦੇ ਉਭਾਰ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਹੀ ਇੱਕ ਲਿਖਤੀ ਭਾਸ਼ਾ ਵਜੋਂ ਉਭਰਿਆ।
ਹਵਾਲੇ
[ਸੋਧੋ]- ↑ "کرمانجیی خواروو". ڤەژینبوکس (in ਕੁਰਦਿਸ਼). Retrieved 2024-02-07.
- ↑ Mustafa, Aso Omer; Mohamed, Dlshad Ali (2019-04-01). "ڕهههندی کۆمهڵایهتی له گوتاری ڕهخنهی شیعری له ئهدهبی کوردیدا -کرمانجی خواروو 1920- 1958". Journal of Garmian University (in ਕੁਰਦਿਸ਼). 6 (1): 290–301. doi:10.24271/garmian.1018.
- ↑ "رووداو ئەی ئای پڕۆژەی خوێندنەوەی هەواڵەکانی بە دەنگ رادەگەیێنێت". www.rudaw.net. Retrieved 2024-03-02.
- ↑ Edmonds, Alexander Johannes (January 2012). "Dialects of Kurdish".
- ↑ "The Kurdish Language and Literature". Institutkurde.org (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ). Retrieved 2019-08-15.
- ↑
{{cite book}}: Empty citation (help) - ↑ "Kurdish language issue and a divisive approach". Kurdish Academy of Language. 5 March 2016. Archived from the original on March 5, 2016.
- ↑
{{cite book}}: Empty citation (help) - ↑ Ludwig, Paul (2008). "Kurdish language i. History of the Kurdish language". Iranica Online. Retrieved 10 June 2021.