Trentin-Aut Adige
| Trentin-Südtirol (lld) Trentino-Alto Adige (it) Trentino-Südtirol (de) Trentin–Alto Àdeze/Sudtiroło (vec)  | |
 | |
| Nom oficial | Regione autonoma Trentino-Alto Adige/Südtirol |
|---|---|
| Administracion | |
| Estat | Estat |
| Províncias | 2 |
| Comunas | 282 |
| Capitala | Trent |
| Lenga oficiala | italian alemand ladin |
| Politica | |
| • President | Maurizio Fugatti (2021–) |
| Geografia | |
  | |
| Coordenadas | 46° 23′ N, 11° 25′ E |
| Superfícia | 13 606,87 km² |
| Altitud mejana | 749 m |
| Fus orari | UTC+01:00 (ora estandard) UTC+02:00 (ora d'estiu) |
| Demografia | |
| • Totala | 1 072 276[1] ab. (2019 ) |
| • Densitat | 78,8 ab./km² |
| Autras informacions | |
| ISO 3166-2 | IT-32 |
| Sit web | regione.taa.it |
Trentin-Aut Adige (var. Trentin-Naut Adige; en alemand Trentino-Südtirol; en italian Trentino-Alto Adige/Südtirol; en ladin Trentin-Südtirol) es una region autonòma d'Itàlia septentrionala comptant mai d'un milion d'abitants. Compausat d'una populacion majoritàriament germanofòna, es oficialament una region bilingüe que partetja sa frontièra amb la region tiroliana d'Àustria via lo còl de Brenner e dont l'economia repausa sul torisme amb las nombrosas estacions d'esquí dins lo sector alpenc de las Dolomitas. En 1972, un estatut novèl transferiguèt las competéncias legislativas e administrativas, emai las ressorsas financièras de la region de cap a las doas províncias de Trent e Bolzano.
Istòria
[modificar | Modificar lo còdi]La region foguèt austriaca entrò 1919, quora foguèt restacada a Itàlia a l'eissida de la Primièra Guèrra mondiala. Le territòri foguèt rebatejat Venezia Tridentina. Lo regim faissista ensajèt d'italianizar la populaction de lenga alemanda, mas capitèt pas. Conjuntament, favorizèt una imigracion italiana massisa.
Après la Segonda Guèrra Mondiala, lo Naut Adige demorèt italian, mas los Aliats impausèron a aquesta un engatjament de proteccion de la minoritat de lenga alemanda, autrejant una autonomia vertadièra a la província de Bolzano (Accòrd De Gasperi-Gruber, 5 de setembre de 1946). Lo president del conselh italian, Alcide de Gasperi, originari de Pieve Tesino dins la província de Trent, volguèt estendre aquesta autonomia a sos ciutadans. Aital foguèt creada la region Trentin e Naut Adige, ont los Italians èran majoritaris, fasent venir impossibla l'autoadministracion dels Tirolians del Sud. Per aquesta rason e per la de l'installacion d'italofòns, l'insatisfaccion de la populacion alemanda creissèt e culminèt dins los ans 1960 amb lo movement terrorista del BAS (al. Befreiungsausschuss Südtirol - Comitat per la liberacion del Sud Tiròl), que revendicava la reünificacion de Tiròl al sen d'Àustria. Al començament, las accions èran dirigidas exclusivament contre los bens (monuments faissistas, linhas electricas) e non pas contra las personas.
En 1972, estatut novèl d'autonomia dintrèt en vigor. La màger part de las competéncias legislativas e administrativas e las ressorsas financièras foguèron transferidas de la region del Trentin-Naut Adige a las doas províncias de Trent e Bolzana.
Geografia
[modificar | Modificar lo còdi]
Lo Trentin e Naut Adige es la region pus septentrionala d'Itàlia e es gaireben entièrament montanhosa levat dins d'unes endreits de la val d'Adige e de la Valle dei Laghi situats en dejós de 200 m e doncas considerats coma de planas. En particular, existisson doas grandas zonas planas dins la província de Trent: la Piana Rotaliana e la Piana dell’Alto Garda. Los serres s'enauçan a d'altituds de mai de 3900 m. Dins la partida sud de la region, prèp de la riba trentina del lac de Garda, l'altitud davala a 65 m.
Amb 13607 km², lo Trentin e Naut Adige es una de las regions italianas mens densament pobladas ja que aculhís aperaquí 1 050 000 d'abitants per una densitat de 78,98 abitants / km², ben en dejós de la mejana nacionala.
Compte tengut de l'orografia del territòri, existisson de diferéncias considerablas entre la densitat d'abitants de las zonas de nauta montanha (ont i aguèt despoblament e migracion cap a las vilas de las val principalas) e las de las vals principalas, especialament la val dell'Adige, ont se tròban Trent e Bolzano.
Economia
[modificar | Modificar lo còdi]
Aquesta seccion es voida, pas pro detalhada o incompleta. Vòstra ajuda es benvenguda !
.svg){kind=small}
