Kitsune

Lo mot japonés kitsune (狐) significa rainal, animal que constituís un element tant caracteristic dins lo folclòr japonés fins a qu'es utilizat tradicionalament per nomenar un esperit del bòsc que pren la fòrma d'un rainal, sa foncion classica es de protegir los bòsques e masatges. Segon la mitologia japonesa, los rainals son d'animals intelligents qu'an de capacitats magicas, que se veson aumentadas amb l'edat e l'apredissatge. Lo poder d'un kitsune es tanben mai grand a mesura qu'aumenta lo nombre de sas coas, e lo mai poderós es lo kitsune de nòu coas.

De mai, lo kitsune es estretament associat al dieu chintoista (kami) Oinari, dieu de la fertilitat, l'agricultura, lo ris e dels rainals, que siá coma messatgièr o coma servicial; aquestas foncions enfòrçan son poder sobrenatural.

Un dels sieus poders mai destacats se tròba la capacitat de prene forma umana, abitualament coma una femna jove. Disn unes contes tradicionals, e dins lo folclòre en general, los kitsune fan profeich de lor metamorfòsi per se borlar de las personas; en autras escasenças, l'animal exercís de foncions de guardià fidèl, amic, amant o esposa. En consequéncia de totes aquestes atributs magics, als kitsune se los fan d'ofèrtas coma se foguèsson una divinitat.

L'origina istorica d'aqueste ròtle central del rainal dins lo folclòre japonés es dins sa convivéncia armoniosa amb l'èsser uman dins lo Japon ancian, de que derivèt un important còrpus de legendas.

Existís un debat sus l' origina dels kitsune; unes especialistas creson que los mites se basan sus de tradicions estrangièras e d'autras sus la mitologia japonesa, que ven del sègle V AbC. Los rainals apareisson dins los mites de la China, Corèa, l'Índia o Grècia. Fòrça d'aquestas primièras istòrias son registradas en lo Konjaku Monogatari, una colleccion del sègle XI de racontes chineses, indians e japoneses.^[1] Istòrias tradicionalas chinesas parlan del huli jing, un esperit rainal semblable al kitsune que possedís nòu coas. En Corèa i a lo kumiho, un rainal de nòu coas, qu'es una creatura mitològica que pòt arribar a viure fins a mil ans. Existisson de diferéncias; per exemple, lo kumiho es considerat un èsser malvalent e, dins aqueste sens, s'opausa a la version japonesa benvolenta. Pasmens, los erudits coma Ugo A. Casau suggerisson que las similituds mòstran que los mites dels rainals aguèron per origina la tradicion indoa, atal qu'aparéis dins lo Hitopadesha del sègle XII; aquesta font, pasmens, es indubtablement basada sul Panchatantra (Índia, sègle III AbC), que seriá estat possiblament influenciat per las Fablas d'Esòp (Grècia, sègle VI AbC) qu'arribèron en China e Corèa e, posteriorament, al Japon.^[2]

Al contrari, lo folclorista japonés Kiyoshi Nozaki argumenta que lo kitsune japonés aqueriguèt d'atributs positius a l'entorn del sègle IV, alara que solament en China e Corèa presentèron d'aspèctes negatius.^[3] S'estima que, segon una colleccion de libres del sègle XVI, nomenada Nihon Ryakki, dins lo Japon ancian convivián los rainals e los umans dins una estrecha relacion que donèt coma resultat l'aparicion de legendas indigènas suls kitsune.^[4] La cercaira Karen Smyers, una especialista del dieu Oinari, menciona que l'idèa del rainal coma un èsser sedusent fàcia a l'èsser uman e la connexion dels mites del rainal amb lo bodisme, foguèron introducha dins lo folclòr japonés mejan las istòrias chinesas, mas sosten qu'uns racontes de rainals contenon d'elements pròpris al Japon.^[5]

Segon Nozaki, lo mot kitsune, a l'origina, èra una onomatopèia. Kitsu representava lo bram del rainal e donèt lo sens al mot rainal. Ne es una expression afectiva, e Nozaki explica qu'aqueste fach mòstra l'existéncia d'una tradicion establida que confirma l'origina japonesa del caractèr benvolent del rainal dins lo sieu pròpri folclòr. Kitsu es a l'ora d'ara un arcaïsme, que lo japonés modèrne pel bram del rainal es kon kon o gon gon. Una de las istòrias mai ancianas que se conéis suls kitsune explica l'etimologia populara, mai coneguda per la paraula kitsune, pasmesn s'es a l'ora d'ara un anacronisme; la majoritat de las istòrias dels kitsune explican qu'aquestes se transformavan en umans e se maridavan amb d'òmes, e normalament aquestas istòrias s'acabavan pas de biais tragic:^[6][7][8]

“

Ono, un abitant de Mino (tirat d'una anciana legenda japonesa de 545), passava las sasons cercan son ideal de beutat femna. Una vèspre l'encontrèt dins un ermàs e se la maridèt. Mentretant amb la naissença del sièu filh, Ono aqueriguèt un pichon de can e a mesura que grandissiá vengava sempre mai ostil amb la femna de l'èrm. Suplicà ela a son espòs que lo tue, mas el la denega. Un jorn lo can ataquèt la femna amb tant de furia que'n perdèt coratge, se cambièt en rainal, sautèt de sètge e fugiguèt. – "Bèl que siá un rainal", Ono li respondiá, "mas ès la maire del mieu filh e t'aimi. Torna quand poiràs; sempre seràs benvenguda". Atal cada tard lo rainal s'escapava de l'ostal e dormava dins sos braces.Coma rainal, cada nuèch tornava coma femna amb son marit, mas l'abandonava lo matin; lo rainal es nomenat Kitsune. En japonés classic, Kitsu-ne significa "venir e dormir" e ki-Tsun significa "venir totjorn".

”

Los kitsune son coneguts per aver una intelligéncia superiora, una longa vida e de poders magics. Son un tipe de yōkai, o entitat esperitala, e lo mot kitsune es de còps traduit en "esperit de rainal". Pasmens, aiçò vòl pas dire que los kitsune siatz de fantaumas, ni tanpauc que sián fondamentalament diferents dels rainals comuns. La paraula "esperit" es utilizat per rebatre un estat de coneissença o illuminacion, doncas que totes los rainals de longa vida aquerisson de poders sobrenaturals.

I a doas classas comunas de kitsune. Los zenko son de rainals benvelents e celestials associats al dieu Inari; son simplament nomenats rainals de Inari. Per contra, los yako (literalament, "rainals del camp"), son sauvatges, tendon a èsser malins e quitament dolentes.^[9] Las tradicions localas apondon d'autras classas de kitsune.^[10] Per exemple, un ninken es un esperit de rainal invisible que los umans pòdon solament percebre quand son possedits per eles. Una autra tradicion classifica los kitsune en tretze tipes definits per la classa de capacitat sobrenaturalas possedis pel kitsune.^[11][12]

Fisicament, los kitsune se destrian per la quantitat de sas coas, que podon n'aver fins a nòu.^[13] Generalament, un grand nombre de coas indica un rainal de granda longevitat e poder; en fach, de racontes populars mencionan qu'un rainal aurà de coas suplementàrias quand aurà atengut los mil ans. Dins las istòrias son comuns los kitsune d'una, cinc, set e nòu coas.^[14] Quand un kitsune obten sa novena coa, son pelatge ven blanc o daurat. Los rainals de nòu coas o kyūbi pas kitsune an la capacitat de veire e sentir quin eveniment que siá que se passa dins lo mond. Autras istòrias li atribuisson un saber infinit, l'omniscient.^[15]

Un kitsune pòt prene forma umana, una capacitat que ven a una cèrta edat - mai sovent 100 ans, mas d'autras istòrias mencionan los 50.^[16] Coma exigéncia per la transformacion, lo rainal cal metre de joncs, una fuèlha de grand talha o un crani sus la tèsta.^[17] Las formas que pòt prene lo kitsune son de femnas e joventas bèlas o d'òmes d'edat. Aquelas formas èran pas condicionada per l'edat o pel genre del rainal, mai un kitsune pòt duplicar l'aparéncia d'una quita persona.^[18] Los kitsune son particularament coneguts per se convertir en bèlas femnas. I aviá una cresença populara al Japon medieval que se se trobava una femna solitària, mai que mai de vèspre o de nuèch, podiá èsser un rainal.^[19]

Dins unas istòrias, los kitsune an de dificultats per amagar sas coas quand se transforman en èssers umans, apareisson quand lo rainal s'embriaga o se daissa anar; es una forma abituala de descobrir la vertadièra identitat de la creatura.^[20] D'autras formas de descobrir l'identitat dels kitsune èran de trobar los traches comuns entre lo quite rainal e l'èsser uman, tanben es cobèrt d'un pelatge prim, ombreja o rebat una forma de rainal.^[21] Lo tèrme kitsune -gao (literalament "cara de guèine") fa referéncia a las femnas umanas qu'an una cara estrecha amb d'uèlhs fòrça pròche, ussas primas e pometas salhentas. Tradicionalament, aquela estructura facial es considerada atractiva, e dins unas istòrias s'atribuisson als rainals de forma umana.^[22] Los kitsune an fòbia e mensprètz pels cans, quitament dins lor forma umana. Unes son tant destorbats en sa preséncia fins al ponch de se convertir en rainals e fugir. Tanben una persona devòta pòt èsser capabla de veire l'identitat del rainal immediatament.^[23]

Una istòria populara illustra aquestas imperfeccions dels kitsune convertits en umans; s'agís de Koan, un personatge istoric que possedissiá lo saber e de poders magics coma devinaire. Segon aquela istòria, mentre Koan demorava dins l'ostal d'un de los sieus devòts, al dintrar al banh, se cremèt lo pè que l'aiga èra caudissima. Alara, dins sa destressa, sortiguèt del banh nud. Quand las gents de l'ostal lo vegèt, èran espantats remarcan que Koan possedissiá un pelatge que cobrissiá una u granda partida de lo sieu còrs e que li ressortiá una coa de rainal. Alara, Koan se transformèt davant eles, en se convertiguèt en un rainal vièlh e fugiguèt.^[24]

S'autras abtituds sobrenaturalas atribuidas abitualament als kitsune comprenon la capacitat de possedir las personas, fa apéisser de fuòc o de lum –per la boca o a las coas– (son coneguts coma kitsune-bi, literalament "rainal de fuòc"), la manifestacion volontària dins los sòmis dels autres, la capacitat de volar, l'invisibilitat, e la creacion d'illusions plan elaboradas que son gaireben indiscernibles de la realitat. Unas istòrias mencionan lo kitsune amb de poders mai grands, coma plegar l'espacitemps, far fòlas las personas o prene de formas fantasticas coma, per exemple, un arbre de considerabla nautor o una segonda luna dins lo cèl.^[25][26] D'autres kitsune an de caracteristicas similaras als vampirs, los incubas o los sucubas e s'alimentan de l'energia vitala o de l'esperit dels èssers umans, mai sovent mejans un contacte sexual.^[27]

Kitsunetsuki (狐憑き O 狐付き) significa literalament "l'estat d'èsser possedit per un rainal". La victima es principalament una joventa, que lo rainal penètra per las onglas o mejans sas popas.^[28] En unes cases, l'expression facial de la victima se transforma en una forma semblabla a aquela d'un rainal. La tradicion japonesa menciona qu'èsser possedit per un rainal pòt far que, se la victima es analfabèta, pren la capacitat temporala de legir.^[29]

Lo folclorista Lafcadio Hearn descriu la condicion d'èsser possedit per un kitsune dins son primièr volum de son libre Glimpse of Unfamiliar Japan:

“

Es estranh la foliá d'aquestes quand los rainals demònis s'introduguèron en eles. A vegadas corrisson cridant per las carrièras. D'altras se'n van a dormir, los sortisson l'escuma de boca e braman coma de rainal. An una partida del còrs del possedit aparéis sus la pell una protuberància que se mòu, e se pòt remarcar qu'a la sieuna vida. S'es fissat amb una agulha, aquesta limpa endacòm mai. Se se pòt pas l'agafar, se la cal prene amb fermetat amb una man fòrta e que s'escape pas entre los dets. Las istòrias de possession indican que parlan e escrivon en lenga que las víctimas coneissián pas abans d'èsser possedidas. Pasmes menjan çò qu'agrada lo rainals - tòfo, tòfo fregit, mongeta roja, etc. - E menjan pro, allegant que son pas eles, mas los possedits per los rainals qu'an talent.

”

Cal destacar que se liberant de la possession, la victima serà pas capabla de manjar tòfo, tòfo fregit ni quin autre que siá manjar qu'agrada los rainals.

L'exorcisme, que se realiza de còps dins un santuari de Inari, pòt obligar un rainal a abandonar son òste.^[30] Dins lo passat, quand èra pas possible de realizar l'exorcisme amb de metòdes benvolentas o s'i aviá pas un monge, las victimas dels kitsunetsuki èran tustadas o cremadas per forçar l'abandon de l'esperit. Dins las comunautats, de familhas entièras èran condemnadas a la ostracisme s'i aviá un membre de la familha qu'èra possedit per un rainal.

Al Japon, lo kitsunetsuki èra considerat coma una malautiá dempuèi l'èra Heian e demorèt dignosticat una malautiá mentala fins a començaments del sègle XX.^[31][32] . A fins del sègle XIX, lo doctor Shunichi Shimamura afirmava que las malautiás fisicas se manifestant per de fèbre se podavan considerada coma kitsunetsuki.^[33] Se la cesença a perdut sa bas, las istòrias de possessions per un rainal apareisson encara dins los jornals e los mejans de comunicacion. Un reson d'aquesta es, en 2006, que los membres del culte Aum Shinrikyo èran possedits.^[34]

En medicina, lo kitsunetsuki es una psicòsi etnica unica de la cultura japonesa. Aqueles que'n patisson creson que son possedits per un rainal. Los simptòmas se manifestan pel desir de ris o mongeta rojas, apatia, agitacion e aversion pel contacte visual. Lo kitsunetsuki es de comparar mas diferent de la licantropia clinica.

Abitualament se representa los kitsune o las siás victimas possedidas portant d'esfèras blancas redondas o de forma similara coma una ceba, nomenadas hoshi no tama (esfèras d'estela). Las legendas descrivon que brilhon quand son portadas pels kitsune-bi o rainals de fuòc.^[35] Unas istòrias los identifican coma de joièls o pèrlas magicas.^[36] Quand es pas en sa forma umana o dins la possession d'un uman, un kitsune manten lo hoshi no tama dins boca o la pòrta dins sa coa. Los joièls son un simbòl caracteristic del dieu Inari, e las representacions dels rainals sagrats d'Inari sens son hoshi no tama son rares.^[37]

I a la cresença segon que quand un kitsune cambia de forma, son hoshi no tama pren una partida de son poder magic. Una autra legenda dich que la pèrla representa l'alma del kitsune. Lo kitsune moririá se se'n separariá longtemps. Aquestes se prenon l'esfèra pòdon èsser capables d'obténer una promesa del kitsune en escambi de la tornar al rainal.^[38] Per exemple, una istòria del sègle XII descriu un òme utiliza lo hoshi no tama d'un rainal per demandar un favor:

“

"Malediccion!" desrasona lo rainal. "Torna-me la mieuna esfèra!" L'òme ignora lo plag fins que fin finala lo rainal diga plorant: "Va plan, auràs l'esfèra, mas saubras cossí la manténer. Las gents seràn pas agradablas per tu. Per ièu, serià una pèrda terribla. E diriài, que se la tornes pas, serai ton enemic per sempre, mas se me la doniriás, seriài per tu coma un dieu protector."Lo rainal li salvèt la vida après que se trobèt amb un grop de bandits armats.

”

^[39]

Los kitsune son associats amb Inari, lo dieu chintoista del ris.^[40] Aquesta associacion explica lo sens dels poders especials del rainal.^[41] Originalament, Los kitsune èran de messatgièrs d'Inari, mas la relacion entre ambedós es ara tan confusa qu'Inari es a vegadas mostrat coma un rainal. Tanben, de santuaris entièrs son consacrats als kitsune, ont los devòts fan d'ofrendas. Los esperits del rainal son interessats subretot pel tòfo fregit en lescas nomenat aburaage, que se tròba dins lo kitsune udon e kitsune soba. tanben lo inarizushi es un tipe de sushi que prenguèt lo nom d'Inari e que son de sacs de tòfo fregit emplit de ris.^[42] I a una especulacion entre los folkloristes qu'auriá existit una autra divinitat rainala cintoista pel passat. Los rainals èran adorats coma kami.^[43]

Los kitsune d'Inari son blancs, una color de bon presagi. An lo poder de fòrabandir lo marrit, e servisson de còps de guardians esperitals. En mai de protegir los santuaris d'Inari, son invocats per intervenir en nom dels vilatgeses e, subretot, per se desfar dels problematics nogitsune. Los rainals negres e los rainals de nòu coas son tanben considerats ede bons presagis.

Segon las cresenças derivadas del fusui (Feng Shui), lo poder qu'exercís sul marrit lo kitsune pòt se representar coma una estatua de rainal que pòt dissipar l'energia maligna (kimon) que raja dempuèi lo nòrd-èst. En fòrça santuaris d'Inari i a d'estatuas, de còps en grand nombre; un exemple es lo celèbre santuari Fushimi Inari, a Quiòtò.

Los kitsune son associats al bodisme mejans Dakiniten, una divesa mendre que se combina amb l'aspècte femenin d'Inari. Dakiniten es representada coma una bodisatva femenina que pòrta una espasa e un crani un rainal volant de color blanca.^[44]

Los kitsune se presentan a vegadas coma d'escròcs, amb de variacions que'n son èssers aissables fins a malvolents. Las legendas explican que los kitsune aissables atacavan los samurais tròp ufans, comerçants cobeses e plebèus pretensiosos, alara que los mai dolents abusavan los comerçants paures e agriculteurs o dels monges bodistas devòts. Sas victimas èran mai sovent d'òmes, alara que las femnas èran possedidas. Per exemple, los kitsune pòdon utilizar los kitsune-bi per menar los viatgaires per un camin marrit dins una una forma de fuòc folet.^[45][46] Una autra tactica del kitsune es d'amagar son objectiu dins d'illusions o de visions. Un autre truc usat pels kitsune arpalhans es la seducció, lo panatòri de manjar, l'umiliacion de l'arrogant o la venjança dels insultats.

I a un jòc tradicional nomenat kitsune-ken (ponh del rainal) que testimònia del poder del kitsune suls èssers umans. Lo jòc es similar aquel de pèira, papièr, cisèls, mas las tres posicions de la man significan un rainal, un caçaire e un cap de la vilatge. Lo cap de la vilatge ganha sul caçaire qu'es de reng superior, lo caçaire ganha sul rainal que lo tira, lo rainal ganha sul cap de la vilatge, doncas que l'enfachilhar.^[47][48]

Aquelas descripcions ambigüas, associat lor reputacion de venjaires, menèron las personas a descobrir los motius de la problematica dels rainals. Dins un cas, Toyotomi Hideyoshi, que foguèt lo dàimio qu'unifiquèt lo Japon a fins del sègle XVI, escriguèt una letra al dieu Inari:

“

A Inari Daimyojin, Lo mieu senhor, ai l'onor de vos informar qu'un dels rainals qu'es jos la sieuna jurisdiccion a emmascat una de mas servicialas, causanta a ela e d'autres una seriá de problemas. Fasètz la favor de prende unas minutas per consultar lo subjècte, e ensejatz de trobar la rason que lo vòstre subjecte se comporta mal e me la fazèts saber. Se lo rainal a pas un motiu valable per sa conducta, que siá en estat d'arrestacion e castigat immediatament. S'esitatz a prende una accion d'aquesta mena, ordenarai la destruccion de cada rainal del país. Per quin que siá autre detailh que volgatz conéisser sus çò que se passèt, podatz consultar lo gran prèire de Yoshida.

”

Los kitsune mantenon lor promesas e s'esforçan de pagar quina favor favor que siá. Ocasionalament un kitsune s'acarnassís sus una persona o familha, podent li causar tota mena de malícias. Dins una istòria del sègle XII, solament la menaça de l'exterminacion del mèstre d'un ostal capita a lo persuadir de se comportar plan. Lo patriarca dels kitsune apareguèt dins los sòmis de l'òme:

“

Mon paire a viscut aquí abans ièu, senhor, i ara teni fòrça filhs e  felens. Fan fòrça malícias, soi espantat, e sempre los demandi d'arrestar, mas me prestan pas atencion. I ara, senhor, siatz raonablament en colèra contra nosaltres. Compreni que devètz lo tuar totes. Mas sonque volrai que sapitatz, senhor, cossí me lamenti que aquesta siá la nostra darrièra nuèch de vida. Poiratz pas nos perdonar, un còp mai? Se vos cream de problèmes novèls, alara poiratz far çò que vos va plan. Mas los joves, senhor - soi segur que entendràn quan lor explicarai per qué siatz tant encolerat. Farem tot, poirem contunhar a vos protegir mai, a condicion que nos perdonariatz, i estarem segurs de vos far saber que que siá de bon que pòsca se passar

”

D'autres kitsune utilizan lors poders magics al benefici de son companh o òste cada còp que l'èsser uman lo tracta amb respècte. Coma yōkai, mai, los kitsune partejan pas la moralitat umana, e un kitsune es establit dins un ostal de sa mena; per exemple, pòrta los sòus a l'òste o d'articles que foguèron panats als ostals vesins. Alara, las familhas comunas pensavan que los kitsune protegits son suspètes.^[49] Estranhament, las familhas de samurai èran provesidas atal coma los kitsune, mas aquestes rainals èran considerats myōbu e utilizavan lor magia en signe de prestigi.^[50] Los ostals abandonats èran quicòm de comun pels kitsune. Una istòria del sègle XII compte qu'un ministre que se se mudava cap a un vièlh maine descobriguèt una familha de rainals i demorar. Ensagèron li far paur, reclamant que l'ostal èra estat lo lor dempuèi d'anadas, e que desiravan protestar energicament. L'òme neguèt, e los rainals se resignèron a mudar dins un autre luòc abandonat.^[51]

Las istòrias destrian los presents dels kitsune dels pagaments del kitsune. Se un kitsune danava un pagament o una recompensa que compreniá d'argent o de bens materials, tot o partida podava èsser contituida de papièr vièlh, fuèlhas, brondilhas, pèiras o objèctes similars sens valor que son jos un encantament los fa semblar a de bens de valor.^[52][53] Los vertadièrs presents del kitsune èran mai sovent intangibles, coma la proteccion, coneissença o longa vida.

Los kitsune son fòrça coneguts coma amants, mai sovent dins las istòrias qu'implican un jove òme uman e un kitsune que pren la forma d'una femna umana.^[54] Los kitsune pòdon èsser sedusents, mas aquelas istòrias an un aspècte mai romantic.^[55] Tipicament, Lo jovent ignora qu'es maridat amb un rainal, que se mòstra coma una esposa devòta. L'òme pòt descobrir la vertadièra identitat del rainal, e la femna es forçada de lo daissar. Dins unes cases, l'espós se desvelha d'un sòmi, lordejat, desorientat e luènh del fogal. L'òme de retorn cal se confrontar a sa familha abandonada e desonorada.

Fòrça istòrias presentan las esposas rainal avent de filhs. Se los filhs son umans, eretan de qualitats fisicas especialas o sobrenaturals. Lo onmyōji Abe no Seimei èra conegut per aver eretat d'aquestes poders extraordinaris.^[56]

D'autras istòrias mòstran un kitsune se maridant amb un autre. Quand plòu dins un cèl clar, a vegada se nomena kitsune no yomeiri o "lo maridatge del kitsune", en referéncia a una legenda que descriviá un maridatge entre las creaturas que se debanèt pendent la quita pluèja.^[57] L'eveniment es considerat un bon auguri, mas los kitsune se venjaràn de qui que siá que foguèt pas convidat.^[58]

Los kitsune son un dels motius mai frequents dels netsuke, que son de pichons objèctes talhats, faches originalment per ligar de sacs que s'estacan sus las cenchas dels vestits, qu'aquestes avián pas de pòchas. Lo netsuke venguèt en una forma d'art que venguèt conegut dempuèi las descripcions dins los contes populars e las òbras teatralas.

• Addiss, Stephen. Japanese Ghosts & Demons: Art of the Supernatural. Nueva York: G. Braziller, 1985. (pp. 132-137) ISBN: 0-8076-1126-3
• Ashkenazy, Michael. Handbook of Japanese Mythology. Santa Barbara, California: ABC-Clio, 2003. ISBN: 1-57607-467-6
• Bathgate, Michael. The Fox's Craft in Japanese Religion and Folclore: Shapeshifters, Transformations, and Duplicities. Nueva York: Routledge, 2004. ISBN: 0-415-96821-6
• Hall, Jamie. Half Human, Half Animal: Tales of Werewolves and Related Creatures. Bloomington, Indiana: Authorhouse, 2003. (pp. 121-152) ISBN: 1-4107-5809-5
• Hamel, Frank. Human Animals: Werewolves & Other Transformations. New Hyde Park, N.Y.: University Books, 1969. (pp. 88-102) ISBN: 0-7661-6700-3
• Hearn, Lafcadio. Glimpses of Unfamiliar Japan. Libro electrónico del Proyecto Gutenberg, 2005. Consultat el 20 de novembre de 2006
• Heine, Steven. Shifting Shape, Shaping Text: Philosophy and Folclore in the Fox Koan. Honolulu: University of Hawai'i Press, 1999. ISBN: 0-8248-2150-5
• Johnson, T.W. "Far Eastern Fox Lore". Asian Folclore Studies 33:1 (1974)
• Nozaki, Kiyoshi. Kitsuné — Japan's Fox of Mystery, Romance, and Humor. Tokio: The Hokuseidô Press. 1961.
• [http://www.onmarkproductions.com/html/oinari.shtml , Oinari 14 de desembre de 2006, A to Z Photo Dictionary of Japanese Buddhist & Shinto Deities,Schumacher Mark, 1995 Septembre
• Smyers, Karen Ann. The Fox and the Jewel: Shared and Private Meanings in Contemporary Japanese Inari Worship. Honolulu: University of Hawaii Press, 1999. ISBN: 0-8248-2102-5
• Tyler, Royall (ed. i trad.) Japanese Tales. Nova York: Pantheon Books, 1987. ISBN: 0-394-75656-8

• Historias Japonesas Sus Los kitsune (zorros japonesas) (castelhan)
• The Kitsune Page ((en))
• Foxtrot'S Guide ton Kitsune Lore ((en))
• Kitsune.org folclore ((en))
• Kitsune, Kumiho, Huli Jing, Fox - Fox spirits in Asia, and Asian fox spirits in the West Bibliografia extensiva de las legendas de guèines ((en))
• Portal of Transformation: Kitsune in Folclore and Mythology ((en))