Conspiracion

Una conspiration es une ententa secrèta entre mai d'una personas, per tòca de capvirar un poder establit, o una organizacion en vista d'en voler a la vida d'una persona d'autoritat. Lo tèrme « conspiracion » est gaireben sinonimes de « complòt » e « conjuracion ».

Los objectius d'una conspiracion varièron, tot coma los mejans. Lo fals testimòni e la rumor^[1], lo raubament^[2], l'atemptat^[3], l'assassinat^[4], e lo còp d'Estat^[5] son los metòdes mai visibles e mai utilizats de las conspiracions conegudas. S'un còp d'Estat s'acompanha mai sovent del secret dels putschistas, totes los assassinats e totes los atemptats son pas dins l'encastre d'una tala union secreta, e unes pòdon quitament èsser individuals.

I a de rapòrts entre de nocions vesinas coma la cabala, lo complòt], la conspiracion e la conjuracion

La cabala es l'intriga d'una formacion o d'una partida que trabalha, amb de practicas secretas, per virar cap a se los eveniments. L'idèa naturala e dominanta de cabala es de prene, accaparar, assemblar los esperits per realizar un partit, e manobrar secretament amb gaubi^[6].

Lo complòt se distinguís plan dels seus sinonimes: es mens general o espandit. Lo complòt a per objècte de nòser, e las tòcas son sempre criminalas. Pasmens se passa entre doas o unas personas, e es mai sovent dirigit contra un sol òme. De malfasents fan lo complòt d'assassinar un passant pels despolhar; de delators, aquel d'accusar un òme de ben, per obtenir las gràcias d'un govèrn sospeitós e credul: de traïdors, aquel d'obrir las pòrtas de la vila a l'enemic per obtenir lo prètz de la traïson, d'ambicioses, aquel de calomniar e de descridar un ministre per li succedar; d'Astarbèus, aquel d'empoisonar un Pigmalion per cénher del bendèl reial la tèsta de son amant. De pertot ont i a dos mechants, i a pas degun, ni drehc, ni autoritat, ni poténcia a l'abric d'un complòt, es a dire, d'un atemptat sorgentament concertat.

Complòt ven de cum,  e pelota. Complotar, es far una pelòta ensems  donc ordit en pichon nombre.^[7]

Conspiracion e conjuracion son d'unions o complòt d'un pro grand nombre contra l'Estat, lo sobeiran o los dirigents, pel capvirar per la fòrça. 

Conspiracion, del latin con spirare, respirar amb, èsser animat del meteis esperit, marca l'accòrdi prigond, intellectual e sentimental, dels conspirat. Lo tèrme de conspiracion indica pas mai la volontat de nòiser qu'aquela de servir. Una conspiracion se pòt far al benefici de calcun^[8]. Se conspira per capvirar los regnants, aqueles que governan, que participan a la causa publica; e per prevenir çò que lo temps auriá fach sens la conspiracion. La Conspiracion de las polveras, vertadièra o non,  menaça pas que lo parlament o los representants de la nacion, sens tocar los drechs del pòble, e a la quita forma del govèrn^[8]. La Conspiracion es pas tan sanguinosa qu'una conjuracion, e quitament pòt realizar los objectius, sens trebolum o violéncia. Conspiracion evòca un projècte discutit de longas, una trama que la complexitat demanda un secret total o alara será desfacha^[6].

Conjuracion, del latin conjuratio format de cum jurare (jurar amb), designa una amassada que los membres son ligats per un jurament. La conjuracion a per objècte de far un grand cambiament, una revolucion d'Estat o dins l'Estat, al prejudici la persona del sobeiran legitim, o dels drechs inviolables de l'autoritat, o de las quitas formas propres e caracteristicas del govèrn, de la leis fondamentalas e constitutivas. Catilina vòl, dins sa conjuracion, destruire los darrièrs dels Romans e sa patria, se capita pas a l'asservir.^[6].

Una conjuracion evòca une exterminacion, una roïna totala^[6]. La conjuracion evòca un projècte al mand de se relizar. Los conjurats s'amasson als derrièrs instants, quand l'intensitat d'un eveniment los pujan fa lo jurament. Una conjuracion demanda lo secret, mas per l'amagar, los conjurats devon èsser  batuts al biais d'una liga.^[6]. La conjuracion, d'em primièr contenguda, coma una simple conspiracion, dins un cercle de conjuraires, deu crida una fola de conjurats; d'aquel biais ven mai redobtabla: es perque l'astre ordinari de las conjuracions es d'èsser decobèrtas^[8].

La cabala mena al complòt; lo complòt a la conspiracion; la conspiracion a la conjuracion; la conjuracion a la revòlta^[8].

Dins l'Istòria i a fòrça complòts sordids, conspiracions e autras conjuracions. La mai celèbra de las conspiracions politicas es de segur l'assassinat de Juli Cesar a la Idas de mart lo 15 de març de 44 AbC.

Vaquí una lista non exaaustiva de conspiracions istoricas celèbras:

• La conjuracion de Catilina en 63 AbC.;
• L’assassinat de Juli Cesar lo 15 de març de 44 AbC.;
• La conjuracion de Pison en 65^[9];
• L'assassinat de David Rizzio en 1566;
• La surpresa de Meus (segonda guèrra de religion en 1567);
• Lo complòt de Babington en 1586;
• La conspiracion de las polveras en 1605;
• La cabala dels Importants en 1643;
• Lo complòt de Rye-House en 1683;
• La vendetta d'Akō en 1701;
• La conjuracion dels Egals, en 1795;
• La conspiracion de la maquina infernala en 1800.

A l'epòca contemporanèa i a pas mens de conspiracions. Vaquí una lista non exaustiva:

• Lo complòt del 20 de julhet de 1944 contra Adolf Hitler
• L'assassinat de John F. Kennedy en 1963^[10]
• La temptativa d'assassinat de Joan Pau II, lo 13 de mai de 1981^[11]
• Los atemptats de l'11 de setembre de 2001
• Lo projècte d'atemptats sus las linhas aerianas transatlanticas de 2006^[12]
• Lo complòt terrorista al Canadà en 2006

La « conspiracion » es un cap d'acusacion possible dins los sistèmas legals de fòrça païses. Atal Loís XVI de frança fuguèt acusat de « conspiracion contra la libertat publica e la seguretat generala de l'Estat » per la Convencion autoinstituida en tribunal. foguèt reconegut colpable.

Las conspiracions, de contunh dins l'Istòria, totjorn foguèron consideradas amb severitat maximala dins los sistèmas juridics. Mai sovent lo castig es la pèna capitala. Çò que ne fa una arma politica redobtabla.

L'acusacion falsa de crima de conspiracion pòt far partida d'una vertadièra conspiracion^[1].

En 1946, al procès de Nuremberg de dirigents del regime nazi, lo cap d'acusacion n°1 es nomenat "plan concertat o complòt" (alara que lo "crime contra la patz", lo "crime de guèrra", e le "crime contra l'umanitat" son pas que los caps d'acusacion n°2, 3 e 4). La formulacion del cap d'acusacion n°1 comença atal: « Totes los acusats participèron en qualitat de caps, d'organizaires, d'instigators o de complicis, a la concepcion o a l'execucion d'un plan concertat o complòt avent per objècte de cometre de crimes contra la Patz, de crimes de guèrra e de crimes contre l'Umanitat, o implicant la perpetracion d'aqueles crimes, tals que son definits dins l'Estatut d'aquel Tribunal; son, segon los tèrmes d'aquel Estatut, individualament responsables de lors pròpris actes e de totes los actes comeses per de personas qualas que sián dins l'execution d'aquel complòt. » Lo cap d'acusacion n°1 a d'importança al vejaire de l'institucion juridica internacionala: a per ròtle d'establir que los acusats pòdon èsser vists coma responsables e d'escartar l'idèa que lo regime per que trabalhan es un fenomèn social passant la volontat dels membres.

- En 1587. La reina Marie Stuart, acusada d'aver conspirat contra Elisabeta I d'Anglatèrra, fuguèt condamnada a mòrt e executada l'8 de febrièr de 1587 per tres còps de destral^[13].

- En 1606. Guy Fawkes èra en granda partida responsable de l'execucion del plan conegut jol nom de « Conspiracion de las polveras ».

- En 1793. Pendent son procès expeditiu, Loís XVI de França foguèt acusat de « conspiracion contra la libertat publica e la seguretat generala de l'Estat » per la Convencion nacionala lo 15 janvier 1793. foguèt condamnat a mòrt e executat lo 21 janvier 1793^[14].

- En 1804. Loís-Antòni-Enric de Borbon, Duc d'Enghien, fuguèt soupçonat per d’aver participat a un atemptat contra Napoleon. Raubat secretament dins la nuèch del 15 de març, acusat de « complòt contra la seguretat de l'Estat », jutjat per un conselh de guèrra e condamnat a mòrt lo 20 de març, foguèt executat le 21 mars 1804 dins los valats de Vincennes^[15].

- En 1957. Pendent lo procès secret, lo dirigent comunista ongrés Imre Nagy es acisats d'una « conspiracion, en ligam amb los imperialistas estrangièrs, per tòca de capvirar » lo regime comunista ongrés^[16]. Il foguèt executat lo 16 juin 1958 dins la prison de Budapèst per penjament.

- En 1963. Après lo fracas de l'Operation Charlotte Corday, lo luòctenent coronèl Jean-Marie Bastien-Thiry foguèt condemnat a mòrt amb per motius de complòt contra la seguretat de l'Estat e temptativa d'assassinat contra lo president de la Republica. Foguèt executat al fòrt d'Ivry, l'11 mars 1963^[17].

- En 1964. Après lo Complòt de julhet de 1963, Ben Barka foguèt condemnat a mòrt, per contumace, amb los conjurats Mohamed Basri, Omar Benjelloun e Mohamed Bensaid Aït Idder, per complòt e temptativa d'assassinat contra lo rei, lo 14 mars 1964^[18].

Se nomena abitualament coma teorias del complòt d'explicacions d'eveniments istorics o politics fasent allusion a de fòrças occultas, mai o mens misteriosas e versemblablas, e agissant intencionalament e ensems en vista d'uma tòcas, mai o mens dificilas de dechifrar. Mai sovent, l'usatge del tèrme "teoria del complòt" implica, al vejaire d'aquel que ne fa referéncia, que lo quita complòt es imaginari - çò qui, per definicion, será una perspectiva violentament contestada del costat d'aqueles que creson o sotienon l'existéncia del quita "complòt".

• Cop d'Estat
• Pronunciamento
• Nauta traïson
• Cabala
• Teoria del complòt

• Forum Usenet suls complòts