Statslaus

Statslaus vil seia at ein ikkje er rekna som statsborgar i noko land.^[1] Dette medfører at den statslause manglar diplomatisk vern frå ein heimstat, samfunnsrettar og vil ha store problem med å kryssa grenser.^[2][3]

Ein kan bli statslaus fordi ein er fødd inn i ei folkegruppe som blir nekta eller fråteken statsborgarskap,^[2] eller ved at foreldra sine heim- og/eller opphaldsland har motstridande reglar for å gje statsborgarskap.^[3] Ein kan også mista statsborgarskapen gjennom utvandring, utvising eller liknande utan å ha fått statsborgarskap i eit nytt land. Menneskerettserklæringa slår fast at einkvar har rett til ein nasjonalitet (innforstått statsborgarskap), og at ingen vilkårleg må mista denne. Folkeretten har likevel ikkje eit eigentleg forbod mot å oppheva statsborgarskap.^[2]

Statslause flyktningar kunne frå 1920-åra få Nansen-pass, gjevne ut av Folkeforbundet og godkjende av ei rekkje land. I dag har SN si flyktningetenesre, UNCHR, ansvar for reisedokument og busettingsland til desse.

Nazi-Tyskland gjorde gradvis jødiske borgarar i Tyskland og okkuperte land statslause, noko som medførte at dei ikkje kunne få visum til andre land for å flykta frå Holocaust.^[4]

Myanmar har sidan 1982 rekna rohingyafolk i landet som «statslause bengalske muslimar» og nekta dei statsborgarskap.^[5]

Brunei har eit stort tal innbyggjarar som er fødde og permanent busette i landet, men har sidan 1960-talet ikkje fått statsborgarskap. I staden for pass har dei fått reisedokument («International Certificate of Identity») som ikkje er godtekne for innreise til mange land.^[6]

I Danmark viste «Statsløse-saken» frå 2011 at landet gjennom ein tiårsperiode hadde gjort fleire danskfødde barn statslause i strid mot Barnekonvensjonen.

Iranskfødde Mehran Karimi Nasseri er ein kjend enkeltperson som levde mange år som statslaus på Charles de Gaulle internasjonale lufthamn ved Paris. Soga hans er fortald i sjølvbiografien The Terminal Man og filmen The Terminal med Tom Hanks i hovudrolla.