Krokusslekta
| Krokusslekta | |
| |
| Systematikk | |
| Rike: | Planteriket Plantae |
| Overrekkje: | Landplantar Embryophytes |
| Rekkje: | Karplantar Tracheophytes |
| Underrekkje: | Frøplantar Spermatophytes |
| Orden: | Aspargesordenen Asparagales |
| Familie: | Sverdliljefamilien Iridaceae |
| Underfamilie: | Crocoideae |
| Slekt: | Krokusslekta Crocus L., 1753 |
Krokusslekta (Crocus) er ei planteslekt i sverdliljefamilien. Krokus er ein staude som ofte vert rekna som ein løkplante, sjølv om overvintringsorganet eigentleg er ein knoll. Slekta er utbreidd med fleire enn 30 artar i Europa, Midtausten og Nord-Afrika. Dei er for det meste fjellplantar. Dei fleste krokus vert 10–20 cm, og dei finst i mange fargar frå kvite og gule til lilla og blå. Blomstringstidspunktet kjem an på sorten, men fell for det meste frå sist i februar til inn i april. For dei haustblomstrande fell blomstringa frå september til inn i november.
Bruk
[endre | endre wikiteksten]Krokus er vanlege hageplantar, særleg vårkrokus (Crocus vernalis), ein av dei første blomsterplantane som dukkar opp ute om våren, og haustkrokus (Crocus speciosus). Krokus kan gro i alle veldrenerte jordtypar, og er brukelege nesten overalt i blomsterbed, grasplenar eller i potter innandørs. Leggedjupna er 5–10 cm. Både ville artar og dyrka sortar formeirar seg villig ved frø og yngleknollar, men dei skal helst ligge urøyvde i jorda i 3-4 år. For produksjon av krydderet safran dyrkar ein safrankrokus (Crocus sativus).
Artar
[endre | endre wikiteksten]Det finst ei rekkje artar i krokusslekta. Registrerte i norsk natur er:[1][2]
- Vårkrokus (C. vernus, syn. C. scepusiensis, C. napolitanus, C. neapolitanus, C. heuffelianus), framandart, potensielt høg risiko (PH) i Framandartslista 2023[3]
- Snøkrokus (C. tommasianianus), framandart, låg risiko (LO)[3]
- Gulkrokus (C. ×luteus, syn. C. ×flavus, C. augustifolius × C. flavus), potensielt høg risiko (PH)[3]
- Begerkrokus (C. chrysanthus), framandart, låg risiko (LO)[3]
- Haustkrokus (C. speciosus), framandart, einskildfunn, låg risiko (LO)[3]
- C. flavus, framandart, ingen kjend risiko (NK), dørstokkart[3]
Andre artar dyrka i Noreg:
- Solkrokus (C. angustifolius, syn. C. susianus)
- Blåbegerkrokus (C. biflorus)
- Septemberkrokus (C. kotschyanus, syn. C. zonatus)
- Iskrokus (C. niveus)
- Safrankrokus (C. sativus)
- Alpekrokus (C. versicolor)
Galleri
[endre | endre wikiteksten]-
Vårkrokus i blomstring -
Kjelder
[endre | endre wikiteksten]- ↑ Reidar Elven mfl. (2022). Norsk flora (8. utg.). Oslo: Det Norske Samlaget. s. 208–209, 1164.
- ↑ «Artsdatabanken: Namnetre krokusslekta». Artsdatabanken. Henta 4. mars 2023.
- ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 3,5 «Fremmedartslista 2023». Framandartslista 2023. Artsdatabanken. 11. august 2023. Henta 11. februar 2024.
- Denne artikkelen bygger på «Krokus» frå Wikipedia på dansk, den 23. mars 2011.
Bakgrunnsstoff
[endre | endre wikiteksten]- (no) krokusslekta hos Artsdatabanken
- (en) krokusslekta i Global Biodiversity Information Facility
- (sv) krokusslekta hos Dyntaxa
- (en) krokusslekta hos ITIS
- (en) krokusslekta hos NCBI
- (en) krokusslekta hos The International Plant Names Index
- (en) krokusslekta hos Tropicos
- (en) Kategori:Crocus – bilete, video eller lyd på Wikimedia Commons
- (en) Crocus – galleri av bilete, video eller lyd på Wikimedia Commons
- Crocus – detaljert informasjon på Wikispecies
