Grudziądz
| Grudziądz | |||
| by | |||
 | |||
|
|||
| Motto: Grudziądz - miasto na szczęście – «Grudziądz - byen med lykkja» | |||
| Land |  Polen
| ||
|---|---|---|---|
| Fylke | Kujaviskpommerske voivodskap | ||
| Høgd | 50 m | ||
| Areal | 57,76 km² | ||
| Folketal | 90 890 (31. mars 2021)[1] | ||
| Grunnlagd | 1000-talet | ||
| • Byrettar | 1291 | ||
| Postnummer | 86-300 til 86-311 | ||
| Retningsnummer | +48 056 | ||
| Bilnummer | CG | ||
 Grudziądz 53°29′15″N 18°45′18″E / 53.4875°N 18.755°E | |||
| Wikimedia Commons: Grudziądz | |||
Grudziądz[a] er ein by nord i Polen ved elva Wisła med om lag 90 000 innbyggjarar. Han ligg i Kujaviskpommerske voivodskap (sidan 1999) og var tidlegare ein del av Toruń voivodskap (1975–1998).
Historie
[endre | endre wikiteksten]
Grudziądz (då kalla Graudenc) fekk byrettar i 1291 og tilslutta seg den prøyssiske konføderasjon i 1440. Mellom 1466 og 1772 høyrte byen til den polske krona som del av provinsen Det kongelege Preussen, som hadde stor grad av sjølvstyre. Ved den første delinga av Polen i 1772 vart byen annektert av kong Fredrik II av Preussen og vart slik same år del av kongedømet Preussen. I 1878 vart det bygd ei bru over Wisła (tysk Weichsel), noko som medverka til ei rask industrialisering av Graudenz. Ved riksdagsvala i 1912 fekk polske kandidater 21 prosent av stemmene, medan Det tyske nasjonalliberale partiet fekk 53 prosent.
Den 23. januar 1920 vart byen, som hadde ein overvegande tysk folkesetnad (84 %), del av den andre polske republikken som vart etablert etter den første verdskrigen.
Den 3. september 1939 erobra tyske militære styrkar byen. Det tyske styret varte i fem år. Ved Grudziądz låg den tyske konsentrasjonsleiren Graudenz som var satellittleir under konsentrasjonsleiren Stutthof lenger nord. Under kampane vinteren 1945 vart over 60 prosent av Grudziądz øydelagt.
Merknader
[endre | endre wikiteksten]Kjelder
[endre | endre wikiteksten]- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 https://bdl.stat.gov.pl/api/v1/data/localities/by-unit/040410762011-0983333?var-id=1639616&format=jsonapi; vitjingsdato: 4. oktober 2022; filformat: JSON.
- Denne artikkelen bygger på «Grudziądz» frå Wikipedia på engelsk, og «Grudziądz» frå Wikipedia på bokmål den 18. juni 2008.
