Andreaskross

Andreaskross, eller X-kross er ein kross med diagonale armar forma som ein X. Han har fått namnet sitt etter apostelen Andreas, som ifølgje legenda døydde som martyr på ein slik kross. Andreaskrossen finst i både heraldikk og flaggvesen.

Andreaskross er også namnet på ein del av konstruksjonen (avstiving) i stavkyrkjer.

I flagg finst den grunnleggjande forma av andreaskrossen i ein ensfarget diagonalkross på einsfarga grunn, men fleire variasjonar ut over dette er kjende. Til dei eigenlege, eller grunnleggjande, andreaskrossane i flagg høyrer det russiske orlogsflagget, som er ein blå andreaskross på kvitt, og det skotske flagget, som har ein kvit andreaskross på blå bakgrunn.

Ein raud X-krioss vert også kalla St.Patrikskross.

I Noreg fører Krødsherad kommune gul eller gull andreaskross på blått felt som flagg og våpenskjold.

Jamaica fører gul andreaskross i kombinasjon med svart og grønt, medan Burundi har ein kvit andreaskross mot grøn og raud bakgrunn, men her er det òg ein kvit stjernepryda skive i midten. Tidlegare førte Seychellene ein kvit andreaskross på blå og raud botn, men dette er ikkje lenger i bruk.

I nokre flagg er andreaskrossen kombinert med den ordinære gjennomgåande krossen, georgskors i britisk terminologi. Storbritannias og Baskerlands flagg er døme på dette, også Russlands og Estlands orlogsgjøs.

• Hans Cappelen: «Norske slektsvåpen», Oslo 1969 (2. opplag Oslo 1976)
• Herman L. Løvenskiold: «Heraldisk nøkkel», Oslo 1978
• Hans Cappelen og Knut Johannessen: «Norske kommunevåpen», Oslo 1987
• Jan Raneke (redaktør): «Nordisk heraldisk terminologi», Lund 1987 (med heraldiske faguttrykk på bokmål og nynorsk)
• Harald Nissen og Monica Aase: «Segl i Universitetsbiblioteket i Trondheim», Trondheim 1990

Andre land

• Poul Bredo Grandjean: «Dansk Heraldik», København 1919 (berre dansk-norsk adelsheraldikk og i dag å anse som forelda)
• Le Baron Stalins: «Vocabulaire-Atlas Héraldique ein six Langues: Francais-English-Deutsch-Español-Italiano-Nederlandsch», Paris 1952
• Carl-Alexander von Volborth: «Alverdens heraldik i farger», Politikens Forlag, København 1972 (omsett av Sven Tito Achen)
• Ottfried Neubecker: «Heraldik. Kjelder, brug, tyding», København 1979 (omsett og bearbeidet for Skandinavia av Nils G. Bartholdy)
• Carl-Alex. von Volborth: «Heraldry - Customs, Rules and Blir Styla», Dorset 1981,side 18 (saltire)
• Carl-Alex. von Volborth: «The Art of Heraldry», Dorset 1987
• Magnus Bäckmark och Jesper Wasling: «Heraldiken i Sverige»,Lund 2001

• 
  Russlands orlogsflagg består av ein blå andreaskross på kvit bakgrunn
• 
  Skottlands flagg består av ein kvit andreaskross på blå bakgrunn
• 
  Andreaskrossen brukt i det norske trafikkskiltet som viser staden der ein enkeltspora jarnbane kryssar vegen i plan
• 
  Våpenskjold for Krødsherad kommune