Zhouornis

Zhouornis Status: Uitgestorven Fossiel voorkomen: Vroeg-Krijt
Het holotype van Zhouornis, CNUVB-0903
Taxonomische indeling
Rijk: Animalia (Dieren) Stam: Chordata (Chordadieren) Klasse: Aves (Vogels) Onderklasse: Enantiornithes Familie: Bohaiornithidae
Geslacht
Zhouornis Zhang et al., 2013
Typesoort
Zhouornis hani
Afbeeldingen op Wikimedia Commons
Portaal    Biologie Vogels

Zhouornis is een geslacht van uitgestorven vogels uit het Vroeg-Krijt van het huidige China, behorend tot de Enantiornithes.

De verzamelaar Han Lizhuo kocht een fossiel van een vogel bij illegale handelaars die in de provincie Liaoning boeren de stukken clandestien laten opgraven. Vaak worden deze fossielen gedeeltelijk vervalst om de waarde ervan te laten toenemen. Ook hier hadden de handelaren na preparering een vals verenkleed toegevoegd. Uiteindelijk droeg Han het fossiel over aan de Capital Normal University van Beijing. Die lieten het nader onderzoeken door het Dinosaur Institute van het Natural History Museum of Los Angeles County dat na verdere preparering tot de conclusie kwam dat althans het skelet volledig authentiek was.

In 2013 werd de typesoort Zhouornis hani benoemd en beschreven door Zhang Zihui, Luis María Chiappe, Han Gang en Anusuya Chinsamy. De geslachtsnaam verbindt de naam van de Chinese paleontoloog Zhou Zhonghe, die veel uitgestorven vogels beschreven heeft, met een Oudgrieks ὄρνις ornis, 'vogel'. De soortaanduiding eert Han Lizhuo.

Het holotype CNUVB-0903 is vermoedelijk gevonden in een laag van de Jeholgroep. De datering is onzeker. Het bestaat uit een vrijwel volledig skelet met schedel, platgedrukt op een plaat. Hoewel een kuif op de kop en lange staartveren vervalst bleken te zijn, bewaart het stuk echte veren langs de rest van het lichaam waaronder slagpennen bij de vleugel. Daarnaast zijn hoornschachten van de klauwen bewaard. Het betreft een jongvolwassen dier, gezien de groeilijnen minstens vijf jaar oud. In Amerika heeft men een afgietsel gemaakt onder inventarisnummer LACM 155110.

In 2014 werd een tweede specimen aan de soort toegewezen, BMNHC Ph 756, een skelet met schedel van een jongvolwassen dier met dezelfde preservering als het holotype, dus inclusief veren en hoornschachten. Het heeft ongeveer 80 procent van de lengte van het holotype. Het is gevonden bij Xiaoyugou en afkomstig uit de Jiufotangformatie. Dat zou erop wijzen dat ook het holotype dateert uit het vroege Albien. Ook dit stuk is geprepareerd in Los Angeles.

Zhouornis is een vrij forse vogel ter grootte van een duif.

De beschrijvers wisten in 2013 enkele onderscheidende kenmerken vast te stellen. De achterste tak van de praemaxilla is gevorkt. De fenestra maxillaris is ovaal. De processus paroccipitales zijn groot. De processus basipterygoidei zijn lang. De draaier heeft korte epipofysen. Het schouderblad is gebogen. De bovenste helft van het ravenbeksbeen wordt uitgehold door een lengtetrog. Het borstbeen heeft robuuste achterste zijuitsteeksels met driehoekige uiteinden die schuin naar achteren en binnen draaien, en verder scherpe voorste hoeken van de zijkanten. De kop van het opperarmbeen is bovenaan plat.

De schedel heeft een lengte van ongeveer vijfendertig millimeter. De snuit is tamelijk kort. De tanden zijn robuust. De voorste twee tanden van de praemaxilla zijn kleiner. In het dentarium staan zes of zeven tanden. Bij het holotype is het achterhoofd zo geroteerd dat het goed zichtbaar is op de plaat. Dat maakte het mogelijk details daarvan te onderscheiden die bij andere Enantiornithes verborgen blijven. Het blijkt dat de bouw hier nogal basaal is, lijkend op die van eerdere dinosauriërs. De kop staat in het verlengde van de nek in plaats van meer naar beneden gericht te zijn. De zijuitsteeksels van het achterhoofd, de processus paroccipitales, zijn lang. Aan de onderkant van de hersenpan is de uitholling van de recessus basisphenoideus diep.

Het schaambeen heeft een naar voren uitstekende 'voet'. De ribben hebben processus uncinati. De voet is krachtig gebouwd met lange gekromde klauwen, vooral ook aan de eerste teen.

In 2013 werd de positie van Zhouornis niet verder bepaald dan de Enantiornithes. In 2014 werd de soort in de Bohaiornithidae geplaatst, in een vrij basale positie.

Het volgende kladogram toont de positie van Zhouornis in de evolutionaire stamboom volgens de kladistische analyse uit 2014: