Nanshiungosaurus

Nanshiungosaurus Status: Uitgestorven, als fossiel bekend
Nanshiungosaurus brevispinus
Taxonomische indeling
Rijk: Animalia (Dieren) Stam: Chordata (Chordadieren) Klasse: Reptilia (Reptielen) Superorde: Dinosauria (Dinosauriërs) Orde: Saurischia Onderorde: Theropoda Superfamilie: Therizinosauroidea
Geslacht
Nanshiungosaurus Dong, 1979
Typesoort
Nanshiungosaurus brevispinus
Afbeeldingen op Wikimedia Commons
Portaal    Biologie Herpetologie

Nanshiungosaurus^[1][2] is een geslacht van uitgestorven theropode dinosauriërs, behorend tot de groep van de Maniraptora, dat tijdens het Laat-Krijt leefde in het gebied van het het huidige China.

Er zijn in het geslacht twee soorten benoemd: Nanshiungosaurus brevispinus in 1979 en Nanshiungosaurus bohlini in 1997. Van de laatste soort wordt tegenwoordig begrepen dat het om een dinosauriër gaat die niet nauw aan de typesoort verwant is.

In de jaren zeventig werd bij Dapingcun in Yuanpu in de provincie Guangdong het skelet opgegraven van een raadselachtige dinosauriër die eerst aangezien werd voor een kleine sauropode. In 1979 werd de typesoort Nanshiungosaurus brevispinus benoemd en beschreven door Dong Zhiming. De geslachtsnaam is afgeleid van Nanxiong. De soortaanduiding is afgeleid van het Latijnse brevis, 'kort', en spina, 'doorn', een verwijzing naar de korte doornuitsteeksels.

Het holotype IVPP V4731 is gevonden in de Yuanpuformatie die dateert uit het Campanien. Het bestaat uit een gedeeltelijk skelet zonder schedel. Het omvatte de wervelkolom van de tweede halswervel tot en met de eerste staartwervel, en delen van het bekken. In 2008 bleek bij een onderzoek door Lindsay Zanno dat de wervelkolom zoek was, met uitzondering van het heiligbeen.

In 1997 werd door Dong en You Hailu een tweede soort benoemd: Nanshiungosaurus bohlini, gebaseerd op een skelet in 1992 gevonden bij Mazongshan. De soortaanduiding eert de Zweedse paleontoloog Birger Bohlin die eerder opgravingen verrichtte in Guandong. Het holotype is IVPP V 11116, gevonden in de Bovenste Xinminbaogroep uit het Barremien-Aptien en bestaat uit een wervelkolom met ribben. Het hele specimen bleek in 2008 zoek.

Ook dit taxon werd oorspronkelijk voor een sauropode aangezien. Dong en You gaven geen argumenten voor een plaatsing in Nanshiungosaurus. Beide taxa lijken slechts gemeen te hebben dat ze slecht bewaarde therizonosauriërs uit China zijn, voornamelijk van wervelfragmenten bekend. Op grond van zowel bouw, herkomst en ouderdom wordt tegenwoordig algemeen aangenomen dat deze soort niet nauw aan de typesoort verwant is. Er moest een nieuw geslacht voor benoemd worden; voorlopig wordt het aangeduid met "Nanshiungosaurus" bohlini, waarbij de aanhalingstekens de begrepen onjuistheid van de geslachtsnaam aanduiden. Het is mogelijk dat de soort identiek is aan Suzhousaurus uit dezelfde formatie, wat een Suzhousaurus bohlini zou opleveren.

Nanshiungosaurus brevispinus is een middelgrote therizinosauriër. Hoogstwaarschijnlijk is het een warmbloedige plantenetende tweevoeter met een primitief verenkleed. Gregory S. Paul schatte in 2010 de lichaamslengte op vijf meter, het gewicht op zeshonderd kilogram. Michael Mortimer gaf een schatting van 445 centimeter, bij een gelijk gewicht, uitgaande van de veronderstelling dat de kop vierenveertig centimeter lang zou zijn. Dale Russel en Dong schatten in 1994 in hun beschrijving van Alxasaurus het gewicht van Nanshiungosaurus nog op anderhalve ton.

Dong gaf in 1979 een lange lijst van onderscheidende eigenschappen maar die kwam voort uit de foute interpretatie als sauropode; het dier was voor een lid van die groep wel zeer afwijkend. Ten opzichte van zijn ware verwanten onderscheidt Nanshiungosaurus zich in veel minder eigenschappen, waarbij het precieze aantal daarbij afhankelijk is van de positie van de soort in de stamboom. Uniek zijn mogelijk: het bezit van twaalf halswervels; achterste halswervels die opisthocoel zijn, van achteren hol en van voren bol; het bezit van tien ruggenwervels (mogelijk een basale eigenschap); plat verbrede uiteinden van de doornuitsteeksels van de sacrale wervels (een kenmerk dat echter ook voorkomt bij Suxhousaurus); deze spinae hebben een zadelvormige uitholling op die uiteinden; het voorblad van het darmbeen is langgerekt (gedeeld met Nothronychus graffami); dit voorblad heeft een bolle onderrand; het raakvlak tussen de bases van het schaambeen en het zitbeen is veel hoger dan de doorsnede van het heupgewricht.

De wervelkolom bestaat behalve de twaalf halswervels en tien ruggenwervels zoals Zanno vaststelde uit zes sacrale wervels, niet vijf als Dong eerst meldde. Het bekken is vrij groot met een bewaarde lengte van het darmbeen van 726 millimeter en van het zitbeen van 474 millimeter. Het zitbeen heeft een groot uitsteeksel op de voorrand, de processus obturatorius, dat Dong aanzag voor het verbrede uiteinde; het kleine echte uiteinde is in het fossiel vermoedelijk afgebroken.

"Nanshiungosaurus" bohlini is een stuk forser dan de echte Nanshiungosaurus. Paul schatte in 2010 de lengte op zes meter, het gewicht op 1,3 ton.

Het materiaal van Nanshiungosaurus bohlini was zo slecht en de beschrijving zo summier dat moderne onderzoekers daarin gezien de sterk verbeterde kennis over de verwanten geen onderscheidende eigenschappen hebben kunnen vaststellen. Het niet kunnen lokaliseren van het typespecimen verhindert een meer gedetailleerde studie.

Die eigenschappen die kunnen worden vastgesteld zijn meestal basaal: ze worden gedeeld door taxa die lager in de stamboom staan dan taxa die het kenmerk niet tonen. Dat geldt onder andere voor: platycoele halswervels, dus met het voorvlak licht bol en het achtervlak plat; ruggenwervels met nauwe doornuitsteeksels; het bezit van elf halswervels; een draaier met een naar voren oplopend doornuitsteeksel; ongekielde halswervels; halswervels zeven tot en met tien die langer zijn dan nummers vijf en zes; het bezit van vastgegroeide nekribben; het bezit van amficoele ruggenwervels, dus met holle uiteinden en de aanwezigheid van pleurocoelen, zijdelingse uithollingen, op de voorste ruggenwervels.

Nanshiungosaurus werd in 1979 door Dong in de Titanosaurinae geplaatst, uitgaande van de gedachte dat het om een sauropode zou gaan. Pas in 1992 volgde een toeschrijving aan de Segnosauridae, de toenmalige naam voor de tegenwoordige Therizinosauridae. In 1997 veranderde Dong dat echter in een eigen Nanshungosauridae, iets wat onderzoekers in het Westen echter niet gevolgd zijn. Kladistische analyses geven Nanshiungosaurus brevispinus of basaal in de Therizinosauridae of net erbuiten basaal in de Therizinosauroidea. Onder sommige definities is Nanshuingosaurus brevispinus per definitie een therizinosauride.

Een mogelijke stamboom, met een positie buiten de Therizinosauridae naar een analyse van Philip Senter uit 2007, toont dit kladogram:

De positie van "Nanshiungosaurus" bohlini is niet berekend maar zou, gezien de vele oorspronkelijke kenmerken, weleens zeer basaal kunnen zijn, wat overeenkomt met de hoge ouderdom.