Lijst van tijdperken
Deze lijst van tijdperken bevat officiële en inofficiële tijdperken uit de geochronologie en eenheden uit de chronostratigrafie. Veel van de lagere eenheden uit de stratigrafie zijn regionaal gedefinieerd, waarbij de tijdperken overlappen met tijdperken uit andere regio's. Het orgaan dat zich bezighoudt met de standaardisering van namen van tijdperken is de International Commission on Stratigraphy (ICS). Ondanks dat in sommige gevallen een naam is vastgesteld door de ICS, wordt vaak lokaal een oude, regionale naam gebruikt.
Lijst
[bewerken | brontekst bewerken]| Naam (Nederlands)[1] | Naam (Engels) | basis/begin (Ma)[2] | top/einde (Ma)[2] | status | gebruik | vernoemd naar | auteur en jaar |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| A | |||||||
| Aalenien | Aalenian | 175,6 ± 2,0 | 171,6 ± 3,0 | tijdsnede (Jura) | ICS | Aalen (Duitsland) | |
| Aegean | 245 | 243 | tijdsnede (Trias) | ??? regionaal (Alpen i.i.g.) | Egeïsche Zee | ||
| Aeronien | Aeronian | 439,0 ± 1,8 | 436,0 ± 1,9 | tijdsnede (Siluur) | ICS | Cwm-coed-aeron (Wales) | Cocks et al, 1971 |
| Alaunian | 216 | 211 | tijdsnede (Trias) | ??? | |||
| Albien | Albian | 112,0 ± 1,0 | 99,6 ± 0,9 | tijdsnede (Krijt) | ICS | Albia, Latijn voor de Aube | d'Orbigny, 1842 |
| Aldingian | 36 | 33 | tijdsnede (Eoceen) | Australië | |||
| Allerød | Allerød | 13.350 BP | 12.700 BP | chron (Weichselien) | onder andere Noord-Europa | Allerød (Denemarken) | |
| Alluvium: synoniem voor Holoceen | |||||||
| Altonian | 17,5 | 16,5 | tijdsnede (Mioceen) | Nieuw-Zeeland | |||
| Amazonian | ~1.800 | heden | Martiaans tijdvak | Mars | Amazonis Planitia | ||
| Amstelien | 2,588 | 2,40 | super-tijdsnede (Pleistoceen) | Nederland | de Amstel | Harmer, 1896 | |
| Anisien | Anisian | 245,0 ± 1,5 | 237,0 ± 2,0 | tijdsnede (Trias) | ICS | Anisus, Latijn voor de Enns (Oostenrijk) | |
| Antwerpiaan | Antwerpian | ± 21 | ± 12 | tijdsnede (Mioceen) | België (verouderd) | Antwerpen | Gogels, 1879 |
| Aptien | Aptian | 125,0 ± 1,0 | 112,0 ± 1,0 | tijdsnede (Krijt) | ICS | Apt (Frankrijk) | d'Orbigny, 1840 |
| Aquitanien | Aquitanian | 23,03 | 20,43 | tijdsnede (Mioceen) | ICS | Aquitanië | |
| Archeïcum | Archean | geen | 2.500 | eonotheem | ICS | ||
| Arenig(-ien) | Arenig(-ian) | tijdvak (Ordovicium) | Europa | ||||
| Arikareean | 30,5 | 19 | tijdsnede (Oligo-Mioceen) | Noord-Amerika | |||
| Artinskien | Artinskian | 284,4 ± 0,7 | 275,6 ± 0,7 | tijdsnede (Perm) | ICS | Arti (Rusland) | Karpinski, 1874 |
| Ashgill(-ien) | Ashgill(-ian) | tijdvak (Ordovicium) | Europa | Ashgill (Schotland) | |||
| Asselien | Asselian | 299,0 ± 0,8 | 294,6 ± 0,8 | tijdsnede (Perm) | ICS | de Assel (Kazachstan) | Roezjentsjev, 1954 |
| Atlanticum | Atlantic | 5.660 BP | 9.220 BP | chron (Holoceen) | onder andere Noord-Europa | de Atlantische Oceaan | Blytt, 1876 |
| Autunien | Autunian | ~300 | ~275 | tijdsnede (Carboon, Perm) | Europa (verouderd) | Autun (Frankrijk) | |
| Azoïcum zie Archeïcum | |||||||
| B | |||||||
| Badenien | Badenian | 16,0 | 13,3 | tijdsnede (Mioceen) | Paratethys | Baden (Oostenrijk) | Papp & Cicha, 1968 |
| Bajocien | Bajocian | 171,6 ± 3,0 | 167,7 ± 3,5 | tijdsnede (Jura) | ICS | Bayeux (Frankrijk) | d'Orbigny |
| Barremien | Barremian | 130,0 ± 1,5 | 125,0 ± 1,0 | tijdsnede (Krijt) | ICS | Barrême (Frankrijk) | Coquand, 1873 |
| Bartonien | Bartonian | 37,2 ± 0,1 | 40,4 ± 0,2 | tijdsnede (Eoceen) | ICS | Barton-on-Sea (Zuid-Engeland) | Mayer-Eymar, 1857 |
| Bashkirien | Bashkirian | 318,1 ± 1,3 | 311,7 ± 1,1 | tijdsnede (Carboon) | ICS | Basjkirostan | |
| Bathonien | Bathonian | 167,7 ± 3,5 | 164,7 ± 4,0 | tijdsnede (Jura) | ICS | Bath (Engeland) | |
| Bavel Interglaciaal | 1,03 | 0,96 | tijdsnede (Pleistoceen) | Nederland | Bavel | Zagwijn & de Jong, 1984.[3] | |
| Bavelien | 1,03 | 0,85 | super-tijdsnede (Pleistoceen) | Nederland | Bavel | W.H. Zagwijn, J. de Jong, 1984.[3] | |
| Bekken Groepen 1-9 | Basin Groups 1-9 | 4.150 | 3.850 | tijdvak (Prenectarium) | Maan (inofficieel) | groepen inslagbekkens | |
| Bedoulien | Bedoulian | sub-tijdsnede (Krijt) | regionaal | ||||
| Belvédère Interglaciaal | 0,338 | 0,324 | tijdsnede (Pleistoceen) | Nederland | groeve Belvédère (Maastricht) | ||
| Berriasien | Berriasian | 145,5 ± 4,0 | 140,2 ± 3,0 | tijdsnede (Krijt) | ICS | Berrias (Frankrijk) | |
| Biber Glaciaal | ~2,35 | tijdsnede (Pleistoceen) | Alpen | de Biber (Duitsland) | |||
| Biber-Donau | tijdsnede (Pleistoceen) | Alpen | |||||
| Bolderiaan | Bolderian | <21 | >16 | tijdsnede (Mioceen) | België (verouderd) | Bolderberg | Dumont, 1850 |
| Boreaal | Boreal | 10.640 BP | 9.220 BP | chron (Holoceen) | Noord-Europa | Engels: boreal forest = taiga | Blytt, 1876 |
| Buntsandstein[4] | Buntsandstein | 251,0 ± 0,4 | 246,6[5] | tijdvak/subperiode (Trias) | Europa | Duits: bunte Sandstein = gekleurde zandsteen | Von Alberti, 1834 |
| Burdigalien | Burdigalian | 20,43 | 15,97 | tijdsnede (Mioceen) | ICS | Latijn: Burdigala = Bordeaux | Depéret, 1892 |
| Bølling | Bølling | 13.730 BP | 13.480 BP | chron (Weichselien) | Noord-Europa | Bølling Sø (Denemarken) | |
| C | |||||||
| Calabrien | Calabrian | 1,806 | 0,781 | tijdsnede (Pleistoceen) | Zuid-Europa | Calabrië | |
| Callovien | Callovian | 164,7 ± 4,0 | 161,2 ± 4,0 | tijdsnede (Jura) | ICS | Kellaway (Engeland) | d'Orbigny |
| Calymmium | Calymmian | 1.600 | 1.400 | periode (Proterozoïcum) | ICS | ||
| Cambrium | Cambrian | 542,0 ± 1,0 | 488,3 ± 1,7 | periode (Paleozoïcum) | ICS | Cambria (Latijn voor Wales) | Sedgwick, 1835 |
| Campanien | Campanian | 83,5 ± 0,7 | 70,6 ± 0,6 | tijdsnede (Krijt) | ICS | Champagne (Frankrijk) | Coquand, 1857 |
| Capitanien | Capitanian | 265,8 ± 0,7 | 260,4 ± 0,7 | tijdsnede (Perm) | ICS | Capitan Reef (Texas, V.S.) | |
| Caradoc(-ien) | Caradoc(-ian) | tijdvak (Ordovicium) | Europa | ||||
| Carboon | Carboniferous | 359,2 ± 2,5 | 299,0 ± 0,8 | periode (Paleozoïcum) | ICS | steenkool | Conybeare & Phillips, 1822 |
| Carixien | Carixian | 189,6 ± 1,5 | sub-tijdsnede (Jura) | regionaal | |||
| Carnien | Carnian | 228,0 ± 2,0 | 216,5 ± 2,0 | tijdsnede (Trias) | ICS | Karnische Alpen (Oostenrijk) | Mojsisovics, 1869 |
| Cenomanien | Cenomanian | 99,6 ± 0,9 | 93,5 ± 0,8 | tijdsnede (Krijt) | ICS | Latijn: Cenomanium = Le Mans | d'Orbigny, 1847 |
| Cenozoïcum | Cenozoic | 65,5 ± 0,3 | heden | era | ICS | nieuwe leven | Phillips, 1847 |
| Cincinnatian | ~450 | ~440 | tijdsnede (Ordovicium) | Noord-Amerika | Cincinnati | ||
| Cisuralien | Cisuralian | 299,0 ± 0,8 | 270,6 ± 0,7 | tijdvak (Perm) | ICS | ||
| Changhsingien | Changhsingian | 253,8 ±0,7 | 251,0 ± 0,4 | tijdsnede (Perm) | ICS | Changxing (China) | |
| Chattien | Chattian | 28,4 ± 0,1 | 23,03 | tijdsnede (Oligoceen) | ICS | Chatte (Frankrijk) | Fuchs, 1894 |
| Coniacien | Coniacian | 89,3 ± 1,0 | 85,8 ± 0,7 | tijdsnede (Krijt) | ICS | Cognac (Frankrijk) | Coquand, 1857 |
| Copernicum | Copernican | 1.100 | heden | periode | Maan | Copernicus | |
| Couvinien: synoniem voor Eifelien | |||||||
| Cromerien | Cromerian | 0,85 | 0,465 | super-tijdsnede (Pleistoceen) | Nederland | ||
| Cryogenium | Cryogenian | 850 | 635,5 ± 1,2[6] | periode (Proterozoïcum) | ICS | bevroren oorsprong | |
| Crypticum | Cryptic | 4.567 | 4.150 | tijdvak (Prenectarium) | Maan (inofficieel) | verborgen | |
| D | |||||||
| Dacien | Dacian | 5,332 ± 0,005 | 3,600 ± 0,005 | tijdsnede (Plioceen) | Paratethys | Dacia (Romeinse provincie) | |
| Danien | Danian | 65,5 ± 0,3 | 61,7 ± 0,2 | tijdsnede (Paleoceen) | ICS | Denemarken | Desor, 1847 |
| Dapingien | Dapingian | 471,8 ± 1,6 | 468,1 ± 1,6 | tijdsnede (Ordovicium) | ICS | Daping (China) | |
| Darriwilien | Darriwilian | 468,1 ± 1,6 | 460,9 ± 1,6 | tijdsnede (Ordovicium) | ICS | Darriwil (Australië) | Hall, 1899 |
| Deerparkian | tijdsnede (Devoon) | Noord-Amerika | |||||
| Delamaran | tijdsnede (Cambrium) | ||||||
| Deurniaan | Deurnian | tijdsnede (Mioceen) | België (verouderd) | Deurne | de Heinzelin (1955) | ||
| Devoon | Devonian | 416,0 ± 2,8 | 359,2 ± 2,5 | periode (Paleozoïcum) | ICS | Devon | Murchison & Sedgwick, 1839 |
| Dinantien | Dinantian | 359,2 ± 2,5 | 326,4 ± 1,6 | tijdvak/sub-periode (Carboon) | Noord-Europa | Dinant | |
| Dogger[4] | Dogger | 175,6 ± 2,0 | 161,2 ± 4,0 | tijdvak (Jura) | Noord-Europa | Engels: dogger=ijzerrijk sediment | |
| Domerien | Domerian | 183,0 ± 1,5 | sub-tijdsnede (Jura) | regionaal | |||
| Donau Glaciaal | >2,35 | tijdsnede (Pleistoceen) | Alpen | de Donau | |||
| Donau-Günz | >2,35 | tijdsnede (Pleistoceen) | Alpen | ||||
| Drenthien: synoniem voor Saalien | |||||||
| Drumien | Drumian | 506,5 | 503 | tijdsnede (Cambrium) | ICS | Drum Mountains (Utah, V.S.) | |
| Dyeran | tijdsnede (Cambrium) | regionaal | |||||
| E | |||||||
| Eburonien | 1,80 | 1,45 | super-tijdsnede (Pleistoceen) | Nederland | Eburonen, Germaanse stam | W.H. Zagwijn, 1957.[7] | |
| Ectasium | Ectasian | 1.400 | 1.200 | periode (Proterozoïcum) | ICS | ||
| Ediacarium | Ediacaran | 635,5 ± 1,2[6] | 542,0 ± 1,0 | periode (Proterozoïcum) | ICS | Ediacara Hills (Australië) | |
| Eemien | Eemian | 0,128 | 0,116 | tijdsnede (Pleistoceen) | Noord-Europa | de Eem (Nederland) | Harting, 1875[8] |
| Eifelien | Eifelian | 397,5 ± 2,7 | 391,8 ± 2,7 | tijdsnede (Devoon) | ICS | de Eifel | Beyrich, 1837 |
| Egerien | Egerian | 25,8 | 20,3 | tijdsnede (Oligoceen, Mioceen) | Paratethys | Eger (Hongarije) | Báldi & Seneš, 1968 |
| Eggenburgien | Eggenburgian | 20,8 | 18,3 | tijdsnede (Mioceen) | Paratethys | Eggenburg (Oostenrijk) | Steininger & Seneš, 1968 |
| Elsterien | 0,465 | 0,418 | tijdsnede (Pleistoceen) | Noord-Europa | de Weißen Elster (Duitsland) | ||
| Emsien | Emsian | 407,0 ± 2,8 | 397,5 ± 2,7 | tijdsnede (Devoon) | ICS | Bad Ems (Duitsland) | de Dorlodot, 1900 |
| Eoarcheïcum | Eoarchean | geen | 3.600 | era | ICS | ||
| Eoceen | Eocene | 55,8 ± 0,2 | 33,9 ± 0,1 | tijdvak (Paleogeen) | ICS | "vroege recent" | Lyell, 1847 |
| Eratosthenium | Eratosthenian | 3.200 | 1.100 | periode | Maan | Eratosthenes | |
| F | |||||||
| Famennien | Famennian | 374,5 ± 2,6 | 359,2 ± 2,5 | tijdsnede (Devoon) | ICS | Famenne (België) | Dumont, 1855 |
| Fanerozoïcum | Phanerozoic | 542,0 ± 1,0 | heden | eon | ICS | zichtbare leven | |
| Flandrien | Flandrian | 0,01 | heden | tijdsnede (Holoceen) | West-Europa (verouderd) | Vlaanderen | Rutot & Van den Broeck, 1885 |
| Floien | Floian | 478,6 ± 1,7 | 471,8 ± 1,6 | tijdsnede (Ordovicium) | ICS | Flo, Zweden | |
| Fortunien | Fortunian | 542,0 ± 1,0 | 528 | tijdsnede (Cambrium) | ICS | Fortune Head (Canada) | |
| Frasnien | Frasnian | 385,3 ± 2,6 | 374,5 ± 2,6 | tijdsnede (Devoon) | ICS | Frasne (België) | d'Omalius d'Halloy, 1862 |
| Furongien | Furongian | 501,0 ± 2,0 | 488,3 ± 1,7 | tijdvak (Cambrium) | ICS | Furong (China) | |
| G | |||||||
| Gallic | Gallic | 130,0 ± 1,5 | 89,3 ± 1,0 | tijdvak (Krijt) | inofficieel | ||
| Gargasien | Gargasian | sub-tijdsnede (Krijt) | regionaal | ||||
| Gaultien | Gaultian | sub-tijdsnede (Krijt) | regionaal | ||||
| Gedinien: synoniem voor Lochkovien | |||||||
| Gelasien | Gelasian | 2,588 | 1,806 | tijdsnede | ICS | Gela (Italië) | Rio et al, 1998 |
| Givetien | Givetian | 391,8 ± 2,7 | 385,3 ± 2,6 | tijdsnede (Devoon) | ICS | Givet (Frankrijk) | d'Omalius d'Halloy, 1839 |
| Gorstien | Gorstian | 422,9 ± 2,5 | 421,3 ± 2,6 | tijdsnede (Siluur) | ICS | Gorsty (boerderij bij Ludlow, Engeland) | Holland et al, 1980 |
| Guadalupien | Guadalupian | 270,6 ± 0,7 | 260,4 ± 0,7 | tijdvak (Perm) | ICS | Guadalupe Mountains (Texas, V.S.) | |
| Günz Glaciaal | Günz | 2,35 | tijdsnede (Pleistoceen) | Alpen | de Günz (Duitsland) | ||
| Günz-Mindel | tijdsnede (Pleistoceen) | Alpen | |||||
| Guzhangien | Guzhangian | 499 | 503 | tijdsnede (Cambrium) | ICS | Guzhang (China) | |
| Gzhelien | Gzhelian | 303,9 ± 0,9 | 299,0 ± 0,8 | tijdsnede (Carboon) | ICS | Gzjel (Rusland) | |
| H | |||||||
| Hadeïcum | Hadean | geen | 3.800 | eon | inofficieel | Hades, hel | Cloud, 1972 |
| Hauterivien | Hauterivian | 136,4 ± 2,0 | 130,0 ± 1,5 | tijdsnede (Krijt) | ICS | Hauterive (Zwitserland) | Renevier, 1873 |
| Hesperian | ~3.500 | ~1.800 | Martiaans tijdvak | Mars | Hesperia Planum | ||
| Hettangien | Hettangian | 199,6 ± 0,6 | 196,5 ± 1,0 | tijdsnede (Jura) | ICS | Hettange-Grande (Frankrijk) | Renevier, 1864 |
| Hirnantien | Hirnantian | 445,6 ± 1,5 | 443,7 ± 1,5 | tijdsnede (Ordovicium) | ICS | Cwm Hirnant (Wales) | Bancroft, 1933 |
| Holoceen | Holocene | 11.800 BP | heden | tijdvak (Kwartair) | ICS | Grieks: helemaal nieuw | Gervais, 1867 |
| Holsteinien | 0,418 | 0,386 | tijdsnede (Pleistoceen) | Noord-Europa | Holstein (Duitsland) | ||
| Homerien | Homerian | 426,2 ± 2,4 | 422,9 ± 2,5 | tijdsnede (Siluur) | ICS | Homer (Wales) | Bassett et al, 1975 |
| Houthaleniaan | Houthalenian | <21 | >16 | tijdsnede (Mioceen) | België (verouderd) | Houthalen | Hirsch, 1952 |
| J | |||||||
| Ibexian | ~505 | ~480 | tijdsnede (Ordovicium) | Noord-Amerika | |||
| Icenien | Icenian | 2,4 | ~2 | tijdsnede (Pleistoceen) | Nederland, Engeland (verouderd) | Pannekoek, 1956 | |
| Imbrium | Imbrian | 3.850 | 3.200 | periode | Maan | Mare Imbrium | |
| Indien | Induan | 251,0 ± 0,4 | 249,7 ± 0,7 | tijdsnede (Trias) | ICS | de Indus | Kiparisova & Popov, 1956 |
| Ionien | Ionian | 0,781 | 0,126 | tijdsnede (Pleistoceen) | Zuid-Europa | Ionië | |
| J | |||||||
| Jonge Dryas | Younger Dryas | 12.700 BP | 11.560 BP | chron (Weichselien) | Noord-Europa | Dryas octopetala (plantje) | |
| Jura | Jurassic | 199,6 ± 0,6 | 145,5 ± 4,0 | periode (Mesozoïcum) | ICS | Jura (gebergte) | Brongniart |
| K | |||||||
| Karoo | Karoo | ±350 | ±300 | ijstijd | wereldwijd | Karoo (Zuid-Afrika) | |
| Karpatien | Karpatian | 17,0 | 16,0 | tijdsnede (Mioceen) | Paratethys | de Karpaten | Cicha et al, 1967 |
| Kasimovien | Kasimovian | 306,5 ± 1,0 | 303,9 ± 0,9 | tijdsnede (Carboon) | ICS | Kasimov (Rusland) | |
| Kasterliaan | Kasterlian | ~4,7 | ~3,6 | tijdsnede (Plioceen) | België (verouderd) | Kasterlee | Dumont, 1882 |
| Katien | Katian | 455,8 ± 1,6 | 445,6 ± 1,5 | tijdsnede (Ordovicium) | ICS | Lake Katy (Oklahoma, V.S.) | |
| Kattendijkiaan | Kattendijkian | ~5 | ~3,6 | tijdsnede (Plioceen) | België (verouderd) | Kattendijke | Glibert & de Heinzelin, 1957 |
| Kazanian | tijdsnede (Perm) | Rusland | |||||
| Kenozoïcum zie Cenozoïcum | |||||||
| Keuper[4] | Keuper | ±230 | 199,6 | tijdvak (Trias) | Europa | Von Alberti, 1834 | |
| Kimmeridgien | Kimmeridgian | 155,7 ± 4,0 | 150,8 ± 4,0 | tijdsnede (Jura) | ICS | d'Orbigny | |
| Kiscellien | Kiscellian | 25,8 | tijdsnede (Oligoceen) | Paratethys | |||
| Krijt | Cretaceous | 145,5 ± 4,0 | 65,5 ± 0,3 | periode (Mesozoïcum) | ICS | Kreta (eiland); Latijn creta=krijtgesteente | d'Omalius d'Halloy, 1822 |
| Kungurien | Kungurian | 275,6 ± 0,7 | 270,6 ± 0,7 | tijdsnede (Perm) | ICS | Kungur (Rusland) | |
| Kwartair | Quarternary | 2,588 | heden | periode (Cenozoïcum) | wereldwijd[9] | vierde deel | Arduino, 1760 |
| L | |||||||
| Ladinien | Ladinian | 237,0 ± 2,0 | 228,0 ± 2,0 | tijdsnede (Trias) | ICS | Ladinen, volk in Noord-Italië | Bittner, 1892 |
| Landenien | Landenian | <60 | >55 | tijdsnede (Paleoceen) | West-Europa (verouderd) | Landen | Dumont, 1839 |
| Langhien | Langhian | 15,97 | 13,65 | tijdsnede (Mioceen) | ICS | Serravalle Langhe (Italië) | Pareto, 1864 |
| Lias[4] | Lias | 199,6 ± 0,6 | 175,6 ± 2,0 | tijdvak (Jura) | Noord-Europa | onduidelijk | |
| Liviaan | Livian | 335 | 331 | tijdsnede (Carboon) | België (verouderd) | Lives | |
| Llandeilo (Llandeilean) | Llandeilo | tijdvak/tijdsnede (Ordovicium) | Europa | ||||
| Llandovery | Llandovery | 443,7 ± 1,5 | 428,2 ± 2,3 | tijdvak (Siluur) | ICS | Llandovery (Wales) | Murchison, 1859 |
| Llanvirn(-ien) | Llanvirn(-ian) | tijdvak (Ordovicium) | Europa | ||||
| Lochkovien | Lochkovian | 416,0 ± 2,8 | 411,2 ± 2,8 | tijdsnede (Devoon) | ICS | Lochkov (Tsjechië) | |
| Lopingien | Lopingian | 260,4 ± 0,7 | 251,0 ± 0,4 | tijdvak (Perm) | ICS | Loping (China) | |
| Ludfordien | Ludfordian | 421,3 ± 2,6 | 418,7 ± 2,7 | tijdsnede (Siluur) | ICS | Ludford (Engeland) | Holland et al, 1980 |
| Ludlow | Ludlovian | 422,9 ± 2,5 | 418,7 ± 2,7 | tijdsnede (Siluur) | ICS | Ludlow | |
| Lutetien | Lutetian | 48,6 ± 0,2 | 40,4 ± 0,2 | tijdsnede (Eoceen) | ICS | Latijn: Lutetia=Parijs | de Lapparent, 1883 |
| M | |||||||
| Maastrichtien | Maastrichtian | 70,6 ± 0,6 | 65,5 ± 0,3 | tijdsnede (Krijt) | ICS | Maastricht | Dumont, 1849 |
| Malm[4] | Malm | 161,2 ± 4,0 | 145,5 ± 4,0 | tijdvak (Jura) | Europa | Oudengels: malm = kalkbodem | |
| Marjuman | tijdsnede (Cambrium) | Noord-Amerika | |||||
| Menapien | 1,03 | super-tijdsnede (Pleistoceen) | Nederland | Menapii, Germaans stam | W.H. Zagwijn, 1957.[7] | ||
| Merksemiaan | Merksemian | ~2,5 | ~2 | tijdsnede (Pleistoceen) | België (verouderd) | Merksem | de Heinzelin, 1958 |
| Mesoarcheïcum | Mesoarchean | 3.200 | 2.800 | era | ICS | ||
| Mesoproterozoïcum | Mesoproterozoic | 1.600 | 1.000 | era | ICS | ||
| Mesozoïcum | Mesozoic | 251,0 ± 0,7 | 65,5 ± 0,3 | era | ICS | midden-leven | |
| Messinien | Messinian | 7,246 | 5,332 | tijdsnede (Mioceen) | ICS | Messina (Italië) | Mayer-Eymar, 1867 |
| Mindel | Mindel | 0,85 | 0,465 | tijdsnede (Pleistoceen) | Alpen | de Mindel (Duitsland) | |
| Mindel-Riss | Mindel-Riss | 0,465 | 0,238 | tijdsnede (Pleistoceen) | Alpen | ||
| Mioceen | Miocene | 23,03 | 5,332 | tijdvak (Neogeen) | ICS | Grieks: minder nieuw | Lyell, 1847 |
| Mississippien | Mississippian | 359,2 ± 2,5 | 318,1 ± 1,3 | tijdvak (Carboon) | ICS | Mississippi (V.S.) | |
| Mohawkian | ~455 | ~450 | tijdsnede (Ordovicium) | Noord-Amerika | |||
| Montezuman | tijdsnede (Cambrium) | regionaal | |||||
| Montien | Montian | ~65 | ~61 | tijdsnede (Paleoceen) | Europa (verouderd) | Mons, Frans voor Bergen | Dewalque, 1868 |
| Moscovien | Moscovian | 311,7 ± 1,1 | 306,5 ± 1,0 | tijdsnede (Carboon) | ICS | Moskou (Rusland) | |
| Muschelkalk[4] | Muschelkalk | 243 ± 2 | 235 ± 2 | tijdvak (Trias) | Europa | Duits: kalksteen met mosselen | Füchsel, 1761 |
| N | |||||||
| Namurien | Namurian | 326,4 | 313,0 | tijdsnede (Carboon) | Europa | Namur, Frans voor Namen | |
| Nectarium | Nectarian | 3920 | 3850 | periode | Maan | Mare Nectaris | |
| Needien | Needian | 0,42 | 0,38 | etage (Pleistoceen) | Nederland (verouderd) | Neede | |
| Neoarcheïcum | Neoarchaen | 2.800 | 2.500 | era | ICS | ||
| Neocomien | Neocomian | 145,5 | 125,0/130,0 | tijdvak | inofficieel | Neocomium, Latijn voor Neuchâtel | |
| Neogeen | Neogene | 23,0 | 2,588 | periode (Cenozoïcum) | ICS | Hörnes, 1856 | |
| Neoproterozoïcum | Neoproterozoic | 1.000 | 542,0 ± 1,0 | era | ICS | ||
| Noachian | geen | ~3.500 | Martiaans tijdvak | Mars | Noachis Terra | ||
| Norien | Norian | 216,5 ± 2,0 | 203,6 ± 1,5 | tijdsnede (Trias) | ICS | Norische Alpen (Oostenrijk) | |
| O | |||||||
| Olenekien | Olenekian | 249,5 | 245,9 | tijdsnede (Trias) | ICS | de Olenyok (Siberië) | |
| Oligoceen | Oligocene | 33,9 ± 0,1 | 23,03 | tijdvak (Paleogeen) | ICS | "minder recent" | Beyrich, 1857 |
| Oostermeer Interglaciaal | 0,243 | 0,238 | tijdsnede (Pleistoceen) | Nederland | Oostermeer | ||
| Ordovicium | Ordovician | 488,3 ± 1,7 | 443,7 ± 1,5 | periode (Paleozoïcum) | ICS | Ordovices, Keltische stam | Lapworth, 1879 |
| Orosirium | Orosirian | 2.050 | 1.800 | periode (Proterozoïcum) | ICS | ||
| Oude Dryas | Older Dryas | 13.480 BP | 13.350 BP | chron (Weichselien) | Europa | Dryas octopetala (plantje) | |
| Oudste Dryas | Oldest Dryas | 13.860 | 13.780 | chron (Weichselien) | Europa | Dryas octopetala (plantje) | |
| Ottnangien | Ottnangian | 18,3 | 17,0 | tijdsnede (Mioceen) | Paratethys | Ottnang am Hausruck (Oostenrijk) | Papp & Rögl, 1967 |
| Oxfordien | Oxfordian | 161,2 ± 4,0 | 155,0 ± 4,0 | tijdsnede (Jura) | ICS | Oxford | d'Orbigny |
| P | |||||||
| Paibien | Paibian | 501,0 ± 2,0 | 496 | tijdsnede (Cambrium) | ICS | Paibi (China) | |
| Paleoarcheïcum | Paleoarchean | 3.600 | 3.200 | era | ICS | ||
| Paleoceen | Paleocene | 65,5 ± 0,3 | 55,8 ± 0,2 | tijdvak (Paleogeen) | ICS | "oudste recent" | Schimper, 1847 |
| Paleofyticum | Paleophytic | ~450 | ~270 | era | paleobotanie | "oude flora" | |
| Paleogeen | Paleogene | 65,5 ± 0,3 | 23,0 | periode (Cenozoïcum) | ICS | Hörnes, 1856 | |
| Paleoproterozoïcum | Paleoproterozoic | 2.500 | 1.600 | era | ICS | ||
| Paleozoïcum | Paleozoic | 542,0 ± 1,0 | 251,0 ± 0,7 | era | ICS | oude leven | |
| Pannonien | Pannonian | 11,608 ± 0,005 | 7,246 ± 0,005 | tijdsnede (Mioceen) | Paratethys | Pannonië | Roth von Telegd, 1879 |
| Pennsylvanien | Pennsylvanian | 318,1 ± 1,3 | 299,0 ± 0,8 | tijdvak (Carboon) | ICS | Pennsylvania | |
| Perm | Permian | 299,0 ± 0,8 | 251,0 ± 0,4 | periode (Paleozoïcum) | ICS | Perm (Rusland) | Murchison, 1849 |
| Phanerozoïcum zie Fanerozoïcum | |||||||
| Piacenzien | Piacenzian | 3,600 | 2,588 | tijdsnede (Plioceen) | ICS | Piacenza | Mayer-Eymar, 1858 |
| Pleistoceen | Pleistocene | 2,588 | 0,0117 | tijdvak (Kwartair) | ICS | "jongste recent" | |
| Pleniglaciaal | 73.000 BP | 14.500 BP | sub-tijdsnede (Pleistoceen) | Noord-Europa | |||
| Pliensbachien | Pliensbachian | 189,6 ± 1,5 | 183,0 ± 1,5 | tijdsnede (Jura) | ICS | Pliensbach (Duitsland) | Oppel, 1858 |
| Plioceen | Pliocene | 5,332 | 2,588 | tijdvak (Neogeen) | ICS | "nieuwer recent" | Lyell, 1847 |
| Poederliaan | Poederlian | ~3,5 | ~2,5 | tijdsnede (Plioceen) | België (verouderd) | Poederlee | Vincent, 1889 |
| Pontien | Pontian | 7,246 ± 0,005 | 5,332 ± 0,005 | tijdvak (Mioceen) | Paratethys | Pontus Euxinus, Latijn voor de Zwarte Zee | Le Play, 1842 |
| Portlandian | tijdsnede (Jura) | Britse Eilanden | |||||
| Pragien | Pragian | 411,2 ± 2,8 | 407,0 ± 2,8 | tijdsnede (Devoon) | ICS | Praag | |
| Preboreaal | Preboreal | 11.560 BP | 10.640 BP | chron | Noord-Europa | "voor het Boreaal" | |
| Precambrium | Precambrian | geen | 542,0 ± 1,0 | geen (vroeger: eon) | wereldwijd | voor het Cambrium | |
| Preglaciaal | geen | 0,386 | geen | Nederland | voor het glaciaal (Saalien) | ||
| Prenectarium | Prenectarian | 4567 | 3850 | periode | Maan | "voor het Nectarium" | |
| Pretiglien | Pretiglian | 2,588 | 2,40 | super-tijdsnede (Pleistoceen) | Nederland | "voor het Tiglien" | Van der Vlerk, 1948 |
| Priabonien | Priabonian | 37,2 ± 0,1 | 33,9 ± 0,1 | tijdsnede (Eoceen) | ICS | Priabona (Italië) | Munier-Chalmas & De Lapparent, 1893 |
| Pridoli(en) | Pridoli(an) | 418,7 ± 2,7 | 416,0 ± 2,8 | tijdvak (Siluur) | ICS | Přidoli (Tsjechië) | |
| Priscoan zie Hadeicum | |||||||
| Proterozoïcum | Proterozoic | 2.500 | 542,0 ± 1,0 | eon | ICS | ||
| R | |||||||
| Rhaetien | Rhaetian | 203,6 ± 1,5 | 199,6 ± 0,6 | tijdsnede (Trias) | ICS | Rhetische Alpen | |
| Rhuddanien | Rhuddanian | 443,7 ± 1,5 | 439,0 ± 1,8 | tijdsnede (Siluur) | ICS | Cwm-Rhuddian (Wales) | |
| Rhyacium | Rhyacian | 2.300 | 2.050 | periode (Proterozoïcum) | ICS | ||
| Riphean | 1650 | 650 | tijdsnede (Proterozoïcum) | wereldwijd (verouderd) | |||
| Rissglaciaal | Riss | 0,238 | 0,128 | tijdsnede (Pleistoceen) | Alpen | Riss | |
| Riss-Würm Interglaciaal | Riss-Würm | 0,128 | 0,116 | tijdsnede (Pleistoceen) | Alpen | ||
| Roadien | Roadian | 270,6 ± 0,7 | 268,0 ± 0,7 | tijdsnede (Perm) | ICS | ||
| Romanien | Romanian | 3,6 | 1,8 | tijdsnede (Plioceen, Pleistoceen) | Paratethys | ||
| Rotliegend(-es)[4] | Rotliegend(-es) | 299 | 270,6 | sub-periode (Perm) | inofficieel | ||
| Rupelien | Rupelian | 33,9 ± 0,1 | 28,4 ± 0,1 | tijdsnede (Oligoceen) | ICS | de Rupel (België) | Dumont, 1850 |
| S | |||||||
| Saalien | Saalian | 0,238 | 0,128 | tijdsnede (Pleistoceen) | Noord-Europa | de Saale (Duitsland) | |
| Sakmarien | Sakmarian | 294,6 ± 0,8 | 284,4 ± 0,7 | tijdsnede (Perm) | ICS | de Sakmara (Rusland) | Karpinski, 1874 |
| Sandbien | Sandbian | 460,9 ± 1,6 | 455,8 ± 1,6 | tijdsnede (Ordovicium) | ICS | Södra Sandby, Zweden | |
| Santonien | Santonian | 85,8 ± 0,7 | 83,5 ± 0,7 | tijdsnede (Krijt) | ICS | Saintes (Frankrijk) | Coquand, 1873 |
| Sarmatien | Sarmatian | 12,7 | 11,6 | tijdsnede (Mioceen) | Paratethys | de Sarmaten | Suess, 1866 |
| Saxonien | Saxonian | ~290 | ~255 | tijdsnede (Perm) | Europa (verouderd) | Saksen | |
| Scaldisiaan | Scaldisian | ~4 | ~2,5 | tijdsnede (Plioceen) | België (verouderd) | Scaldus, Latijn voor de Schelde | Dumont, 1850 |
| Selandien | Selandian | 61,7 ± 0,2 | 58,7 ± 0,2 | tijdsnede (Paleoceen) | ICS | Seeland (Denemarken) | Rosenkrantz, 1924 |
| Senonien | Senonian | 89,3 | 65,5 | tijdvak (Krijt) | inofficieel | Sens (Frankrijk) | d'Orbigny |
| Serpukhovien | Serpukhovian | 326,4 ± 1,6 | 318,1 ± 1,3 | tijdsnede (Carboon) | ICS | Serpoechov (Rusland) | |
| Serravallien | Serravallian | 13,65 | 11,608 | tijdsnede (Mioceen) | ICS | Serravalle Scrivia (Italië) | Pareto, 1864 |
| Sheinwoodien | Sheinwoodian | 428,2 ± 2,3 | 426,2 ± 2,4 | tijdsnede (Siluur) | ICS | Sheinwood (Engeland) | Basset et al, 1975 |
| Siderium | Siderian | 2.500 | 2.300 | periode (Proterozoïcum) | ICS | ||
| Silesien | Silesian | 326,4 | 299,0 | subperiode (Carboon) | Europa | Silezië | |
| Siegenien | Siegenian | tijdsnede (Devoon) | Noord-Amerika, Europa | ||||
| Siluur | Silurian | 443,7 ± 1,5 | 416,0 ± 2,8 | periode (Paleozoïcum) | ICS | Silures, Keltische stam | Murchison, 1835 |
| Sinemurien | Sinemurian | 196,5 ± 1,0 | 189,6 ± 1,5 | tijdsnede (Jura) | ICS | Semur-en-Auxois (Frankrijk) | d'Orbigny, 1842 |
| Statherium | Statherian | 1.800 | 1.600 | periode (Proterozoïcum) | ICS | ||
| Stenium | Stenian | 1.200 | 1.000 | periode (Proterozoïcum) | ICS | ||
| Stephanien | Stephanian | 303,9 | 299,0 | tijdsnede (Carboon) | Europa | Saint-Étienne (Frankrijk) | |
| Steptoan | tijdsnede (Cambrium) | regionaal | |||||
| Subatlanticum | Subatlantic | 2400 BP | 0 | chron (Holoceen) | onder andere Noord-Europa | ||
| Subboreaal | Subboreal | 5660 BP | 2400 BP | chron (Holoceen) | onder andere Noord-Europa | ||
| Sunwaptan | tijdsnede (Cambrium) | regionaal | |||||
| T | |||||||
| Tarantien | Tarantian | 0,15 | 0,0115 | tijdsnede (Pleistoceen) | Zuid-Europa | Tarante (Italië) | |
| Tatarian | tijdsnede (Perm) | Rusland | Tatarstan | ||||
| Taxandrien | Taxandrian | 1,80 | 0,418 | super-tijdsnede (Pleistoceen) | Nederland (verouderd) | ||
| Telychien | Telychian | 436,0 ± 1,9 | 428,2 ± 2,3 | tijdsnede (Siluur) | ICS | Pen-lan-Telych (Wales) | Cocks et al 1973 |
| Terreneuvien | Terreneuvian | 542,0 ± 1,0 | 521 | tijdvak (Cambrium) | ICS | Terre-Neuve, Frans voor Newfoundland | |
| Tertiair | Tertiary | 65,5 ± 0,3 | 2,588 | sub-era (Cenozoïcum) | inofficieel | derde deel | Arduino, 1760 |
| Thanetien | Thanetian | 58,7 ± 0,2 | 55,8 ± 0,2 | tijdsnede (Paleoceen) | ICS | Isle of Thanet (Engeland) | Renevier, 1874 |
| Thuringien | Thugingian | ~280 | 251 | tijdsnede (Perm) | Europa (verouderd) | Thüringen | |
| Tiglien | Tiglian | 2,40 | 1,80 | super-tijdsnede (Pleistoceen) | Nederland | Tegelen | |
| Tithonien | Tithonian | 150,8 ± 4,0 | 145,5 ± 4,0 | tijdsnede (Jura) | ICS | Tithonos (Griekse mythologie) | Oppel, 1865 |
| Toarcien | Toarcian | 183,0 ± 1,5 | 175,6 ± 2,0 | tijdsnede (Jura) | ICS | Thouars (Frankrijk) | d'Orbigny, 1849 |
| Tonium | Tonian | 1.000 | 850 | periode (Proterozoïcum) | ICS | ||
| Tortonien | Tortonian | 11,608 | 7,246 | tijdsnede (Mioceen) | ICS | Tortona (Italië) | Mayer-Eymar, 1858 |
| Tournaisien | Tournaisian | 359,2 ± 2,5 | 345,3 ± 2,1 | tijdsnede (Carboon) | ICS | Tournai, Frans voor Doornik (België) | Dumont, 1832 |
| Tremadoc(-ien) | Tremodoc(-ian) | 488,3 ± 1,7 | 478,6 ± 1,7 | tijdvak (Ordovicium) | ICS | Tremadoc Bay, Wales | Sedgwick, 1846 |
| Trias | Triassic | 251,0 ± 0,4 | 199,6 ± 0,6 | periode (Mesozoïcum) | ICS | driedeling | Von Alberti, 1834 |
| Tubantien | Tubantian | 0,116 | 0,0115 | tijdsnede (Pleistoceen) | Nederland (verouderd) | Van der Vlerk & Florschütz, 1950 | |
| Turonien | Turonian | 93,5 ± 0,8 | 89,3 ± 1,0 | tijdsnede (Krijt) | ICS | Tours (Frankrijk) | d'Orbigny, 1842 |
| U | |||||||
| Ufimien | Ufimian | 268 | 270,6 | tijdsnede (Perm) | verouderd | ||
| V | |||||||
| Valanginien | Valanginian | 140,2 ± 3,0 | 136,4 ± 2,0 | tijdsnede (Krijt) | ICS | Valangin (Zwitserland) | Desor, 1853 |
| Vendien | Vendian | ~610 | 542,0 ± 1,0 | subera (Proterozoïcum) | wereldwijd (verouderd) | ||
| Viséen | Visean | 345,3 ± 2,1 | 326,4 ± 1,6 | tijdsnede (Carboon) | ICS | Visé, Frans voor Wezet (België) | Dumont, 1832 |
| Vraconien | Vraconian | sub-tijdsnede (Krijt) | regionaal | ||||
| Vroeg Imbrium | Early Imbrian | 3850 | 3800 | periode | Maan | Mare Imbrium | |
| W | |||||||
| Waalien | Waalian | 1,45 | 1,20 | super-tijdsnede | Nederland | de Waal | W.H. Zagwijn, 1957.[7] |
| Weichselien | Weichselian | 0,116 | 0,0115 | tijdsnede | Noord-Europa | de Weichsel (Wisła) | |
| Wenlock(-ien) | Wenlock(-ian) | 428,2 ± 2,3 | 422,9 ± 2,5 | tijdvak (Siluur) | ICS | Much Wenlock (Engeland) | Murchison, 1833 |
| Westfalien | Westfalian | 313,0 | 303,9 | tijdsnede (Carboon) | Europa | Westfalen | |
| Whiterockian | ~480 | ~455 | tijdsnede (Ordovicium) | Noord-Amerika | |||
| Wolstonian | 0,238 | 0,128 | tijdsnede (Pleistoceen) | Groot-Brittannië | Wolston (Engeland) | ||
| Wordien | Wordian | 268,0 ± 0,7 | 265,8 ± 0,7 | tijdsnede (Perm) | ICS | ||
| Wuchiapingien | Wuchiapingian | 260,4 ± 0,7 | 253,8 ± 0,7 | tijdsnede (Perm) | ICS | ||
| Würm Glaciaal | Würm | 0,116 | 0,0115 | tijdsnede (Pleistoceen) | Alpen | de Würm (Duitsland) | |
| Y | |||||||
| Ypresien | Ypresian | 55,8 ± 0,2 | 48,6 ± 0,2 | tijdsnede (Eoceen) | ICS | Ypres, Frans voor Ieper (België) | Dumont, 1849 |
| Z | |||||||
| Zanclien | Zanclean | 5,332 | 3,60 | tijdsnede (Plioceen) | ICS | Zancla, oude naam voor Messina (Italië) | Sequenza, 1868 |
| Zechstein[4] | Zechstein | ±270 | ±250 | sub-periode (Perm) | Europa (inofficieel) | ||
Zie ook
[bewerken | brontekst bewerken]- geologisch tijdperk
- geologische tijdschaal
- geschiedenis van de Aarde
- chronostratigrafie
- geochronologie
- North American Stage Classification
Bronnen, noten en/of referenties
Voetnoten
- ↑ Regionale namen, behalve deze in Nederland of België gebruikt, worden niet vertaald. Namen uit de officiële tijdschaal van de ICS worden altijd vertaald, waarbij de uitgang -an in -en wordt veranderd bij namen met een status lager dan periode/systeem, en -an in -(i)um bij namen met de status van periode/systeem of hoger. In Vlaanderen komt in plaats van de uitgang -en vaker de uitgang -aan voor.
- ↑ a b Tijd in Ma (miljoen jaar geleden), tenzij anders vermeld. BP staat voor 'jaar geleden'. Bij tijdperken/eenheden van het ICS is de ouderdom overgenomen uit Gradstein et al, 2004.
- ↑ a b Zagwijn & de Jong, 1984.
- ↑ a b c d e f g h Deze naam wordt soms nog in chronostratigrafische of geochronologische zin gebruikt, maar slaat eigenlijk op een lithostratigrafische groep.
- ↑ Menning et al 2005
- ↑ a b K.-H. Hoffmann et al 2004
- ↑ a b c Zagwijn, 1957
- ↑ Harting, P., 1886
- ↑ Tot in 2009 hierover een beslissing wordt genomen door het ICS staat de status van het Kwartair niet vast. Het lijkt erop dat het Kwartair als derde periode aan het era Cenozoïcum gaat worden toegevoegd.
Literatuur
- (en) Basset, M.G.; Cocks, L.R.M.; Holland, C.H.; Rickards, R.B. & Warren, P.T.; 1975: The type Wenlock series, Report of the Institute of Geological Sciences, 75(13), p. 1-19.
- (en) Cocks, L.R.M.; Holland, C.H.; Rickards, R.B. & Strachan, I.; 1971: A correlation of Silurian rocks in the British Isles, Journal of the Geological Society 127(2), p. 103-136.
- (en) Gradstein, F.M.; Ogg, J.G.; Smith, A.G.; 2004: A Geologic Time Scale 2004, Cambridge University Press, Cambridge, ISBN 0521781426.
- (nl) Harting, P., 1886. Het Eemdal en het Eemstelsel. Album der Natuur, 1886: 95-100.
- (en) Hoffmann, K.-H.; Condon, D.J.; Bowring, S.A. & Crowley, J.L.; 2004: U-Pb zircon date from the Neoproterozoic Ghaub Formation, Namibia: Constraints on Marinoan glaciation, Geology 32(9), p. 817-820.
- (en) Holland, C.H.; Lawson, J.D.; Walmsley, V.G.; White D.E.; 1980: Ludlow stages, Lethaia 13, p. 268, ISSN 0024-1164.
- (en) Menning, M.; Alekseev, A.S.; Chuvashov, B.I.; Davydov, V.I.; Devuyst, F.-X.; Forke, H.C.; Grunt, T.A.; Hance, L.; Heckel, P.H.; Izokh, N.G.; Jin, Y.-G.; Jones, P.J.; Kotlyar, G.V.; Kozur, H.W.; Nemyrovska, T.I.; Schneider, J.W.; Wang, X.-D.; Weddige, K., Weyer, D. & Work, D.M.; 2005: Global time scale and regional stratigraphic reference scales of Central and West Europe, East Europe, Tethys, South China, and North America as used in the Devonian–Carboniferous–Permian Correlation Chart 2003 (DCP 2003), Palaeogeography, Palaeoclimatology, Palaeoecology 240, p. 318-372.
- (en) Rio, D.; Sprovieri, R.; Castradori, D.; Di Stefano, E.; 1998: The Gelasian Stage (Upper Pliocene): a new unit of the global standard chronostratigraphic scale, Episodes 21(2), p. 82-87.
- (en) Zagwijn, W.H., 1957. Vegetation, climate and time-correlations in the early Pleistocene of Europe. Geologie en Mijnbouw, 19(7): 233-244.
- (de) Zagwijn, W.H., Jong, J. de, 1984. Die Interglaziale von Bavel und Leerdam und ihre stratigraphische Stellung im niederlandischen Früh- Pleistozän. Mededelingen Rijks Geologische Dienst 37, 155-169.