Isaäk Martinus van der Vlerk

Isaäk Martinus van der Vlerk (Utrecht, 31 januari 1892 - Leiden, 29 juni 1974) was een Nederlandse paleontoloog en geoloog. Hij was een expert op het gebied van de stratigrafie van Nederlands-Indië (tegenwoordig Indonesië) en het Pleistoceen van Nederland. Hoewel hij ook grotere fossielen onderzocht, was zijn belangrijkste werk het indelen van stratigrafieën aan de hand van foraminifera, heel kleine gidsfossielen.

Biografie

Van der Vlerk bracht zijn jeugd door in Utrecht, maar vertrok in 1914 naar Groningen om daar geologie te gaan studeren bij J. Bonnema. Na zijn kandidaatsexamen zette hij zijn studie voort aan de Universiteit van Bazel, waar hij onder invloed van de geoloog August Tobler geïnteresseerd raakte in de toen nieuwe methode van datering met behulp van fossiele foraminifera. Hij kwam terug naar Nederland om te promoveren onder de stratigraaf Karl Martin. Dit rondde hij af in 1922, zijn dissertatie ging over onderzoek naar de stratigrafie van Soembawa in Nederlands-Indië. Bij zijn onderzoek deelde hij de stratigrafie van Indië als eerste in volgens lokale indelingen, in plaats van de Europese indeling te gebruiken.

Na zijn promotie ging Van der Vlerk voor de Dienst van Mijnbouw in Nederlands-Indië werken. Hij werkte mee als stratigraaf en paleontoloog aan een geologische kartering van Java en Sumatra. Vanaf 1924 werkte Van der Vlerk samen met J.H.F. Umbgrove op het Geologisch Museum van Bandung. De twee onderzoekers werkten vooral aan de stratigrafische onderverdeling van het Tertiair van Indië op basis van foraminifera. Deze onderverdeling was zo precies, dat hij tot ver na de oorlog in Zuidoost-Azië en Australië als standaard gold.

In 1928 kwam Van der Vlerk terug naar Nederland om in Leiden conservator van het Rijksmuseum van Natuurlijke Historie te worden. Hij ging ook lesgeven aan de universiteit te Leiden. Naast zijn eerste specialisme, de stratigrafie van Nederlands-Indië, richtte hij zich nu ook op het Kwartair in Nederland, mede door de vondst van een Pleistocene mensenschedel in Hengelo. In 1947 werd hij benoemd tot hoogleraar. Samen met Frans Florschütz werkte hij in die tijd aan de stratigrafie en paleontologie van het Nederlandse Pleistoceen.

Vanaf 1958 stopte Van der Vlerk met lesgeven om zijn aandacht volledig op de organisatie van het museum te kunnen richten. Ook had hij nu meer tijd voor wetenschappelijk onderzoek. Hij stelde nieuwe criteria op voor classificatie van foraminifera, ook na zijn emeritaat bleef hij tot zijn dood in 1974 met dit onderzoek bezig.

Van der Vlerk was sinds 1950 lid van de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen.

Bronnen, noten en/of referenties

Over Van der Vlerk:

Brongersma, L.D., 1978. Rijksmuseum van Geologie en Mineralogie 1878-1978. Past, Present, and Future. Scripta Geologica 48: 37-96. (met portret).
Brouwer, A., 2008. "Vlerk, Isaäk Martinus Van Der." Complete Dictionary of Scientific Biography. 2008. Encyclopedia.com. (May 14, 2013). online pdf
Groot, G.E. de, 1978. Rijksmuseum van Geologie en Mineralogie 1878-1978. A retrospect. Scripta Geologica 48: 3-25. online pdf (met portret)
Hammen, T. van der, 1974. In memoriam Prof. Dr. I.M. van der Vlerk. Geologie en Mijnbouw, 53: 241-243. (met bibliografie 1962-1973).
Koenigswald, G.H.R. Von, Emeis, J.D., Buning, W.L., Wagner, C.W. (Eds.), 1963. Evolutionary Trends in Foraminifera. A collection of papers dedicated to I. M. van der Vlerk on the occasion of his 70th birthday. Amsterdam, Elsevier Pub. Co., 355 pp. (met volledige bibliografie van Van der Vlerk tot en met 1961).
E. den Tex, 1974. Levensbericht van Isaäk Martinus van der Vlerk, in Jaarboek van de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen 1974. online pdf
Veenstra, H.J., 1990. Hoofdpersonen uit de geologie aan de R.U te Groningen, 1877-1985. Grondboor en Hamer, 1990(augustus): 77-84. online pdf

Selectie van zijn publicaties:

Florschütz, F., Vlerk, I.M. van der, 1936. The Pleistocene human skull from Hengelo. Geological-palaeontological part. Proceedings Koninklijke Akademie van Wetenschappen, 39(1): 76-80.
Vlerk, I.M. van der, 1922. Studiën over Nummulinidae en Alveolinidae: haar voorkomen op Soembawa en haar beteekenis voor de geologie van Oost-Azië en Australië. Gravenhage: Mouton, 140 pp (Proefschrift).
Vlerk, I.M. van der, 1938. Nederland in het IJstijdvak (pdf). Rede uitgesproken bij de aanvaarding van het ambt van Buitengewoon Hoogleraar aan de Rijks-Universiteit te Leiden, op vrijdag 8 april 1938. N.V. Boek- en Steendrukkerij Eduard IJdo, Leiden, 24 pp.
Vlerk, I.M. van der, 1942. Kwartaire Bovidae van Nederland. De schedels en hoornpitten, welke zich bevinden in het Rijksmuseum van Geologie te Leiden. Leidsche Geologische Mededeelingen, XIII(1): 1-28.
Vlerk, I.M. van der, 1950. Correlation between the Plio-Pleistocene deposits in East Anglia and in the Netherlands. International Geological Congress "Report of the Eighteenth Session, Great Britain, 1948," Part IX: 101-106.
Vlerk, I.M. van der, 1952. Pleistocene chronology. Verslagen Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen, LXI(9): 155-159.
Vlerk, I.M. van der, 1953. The stratigraphy of the Pleistocene of the Netherlands. Proceedings Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen, Ser.B, 56(1): 34-44.
Vlerk, I.M. van der, 1955. The importance of the use of local subdivisions of the Pleistocene. Actes du IV Congrès International du Quaternaire. Rome-Pise, Août-Septembre 1953: 1-4.
Vlerk, I.M. van der, 1955. The significance of Interglacials for the Stratigraphy of the Pleistocene. Quaternaria, 2: 35-43.
Vlerk, I.M. van der, (ed.), 1956. Subdivisions of the Pleistocene. Quaternaria, 3: 205-251.
Vlerk, I.M. van der, 1957. Conclusion. (Pleistocene correlations between the Netherlands and adjacent area: a Symposium). Geologie en Mijnbouw, 19(7): 310-312.
Vlerk, I.M. van der, 1959. Problems and principles of Tertiary and Quaternary Stratigraphy. Quarterly Journal of the Geological Society, 115: 49-64.
Vlerk, I.M. van der, Broek, J.P. van der, 1935. De pleistocene menschenschedel van Hengelo (Ov.). Wetenschap in Vlaanderen, 1(1): 9-12.
Vlerk, I.M. van der, Florschütz, F., 1950. Nederland in het IJstijdvak. De Haan, Utrecht. 289 pp.
Vlerk, I.M. van der, Florschütz, F., 1953. The palaeontological base of the subdivision of the Pleistocene in the Netherlands. Verhandelingen Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen, Afdeling Natuurkunde, 1e Reeks, XX(2): 1-58.
Vlerk, I.M. van der, Kuenen, Ph.H., 1941. Geheimschrift der Aarde. De Haan, Zeist (1e druk), 355 pp. (7e druk 1962)
Vlerk, I.M. van der, (ed.), 1956. Subdivisions of the Pleistocene. Quaternaria, 3: 205-251.