Helomasluisje
| Helomasluisje | ||||
|---|---|---|---|---|
| ||||
Het Helomasluisje (anno 2017) na de restauratie
| ||||
| Locatie | ||||
| Locatie | Lindevallei | |||
| Adres | Noordelijke Luidedijk
| |||
| Coördinaten | 52° 52′ NB, 6° 3′ OL | |||
| Status en tijdlijn | ||||
| Oorspr. functie | schutsluis voor turfpramen | |||
| Start bouw | tweede helft 18e eeuw | |||
| Bouwinfo | ||||
| Eigenaar | It Fryske Gea | |||
| Erkenning | ||||
| Monumentstatus | Rijksmonument | |||
| Monumentnummer | 38883 | |||
| ||||
De Helomasluis is een monumentale veensluis in de gemeente Weststellingwerf, in de Nederlandse provincie Friesland. Het is gelegen in de Lindevallei.
Geschiedenis
[bewerken | brontekst bewerken]De Helomasluis zal omstreeks het eind van de 18e eeuw zijn gebouwd. De eerste cartografische vermelding dateert uit 1832. Volgens de huidige eigenaar, It Fryske Gea, bestond de sluis "toen al tientallen jaren". Soortgelijke veensluisjes werden al sinds de 17e eeuw in de veengebieden gebruikt.[1] Het schutsluisje vormde de verbinding tussen het veengebied van de familie Van Heloma en de Linde, waardoor de turf ten tijde van de vervening afgevoerd kon worden naar het achterland. Na de vervening verloor het sluisje zijn oorspronkelijke functie.
De toenmalige eigenaar, ir. Jan Scato van Heloma, droeg in de loop van de twintigste eeuw zowel de polder als de sluis over aan It Fryske Gea.[2] Het sluisje werd in de jaren vijftig van de 20e eeuw opgeknapt. Daarna raakte het langzamerhand in verval. In 2016 vond daarom een nieuwe restauratie plaats, waarmee 45.000 euro gemoeid was.
Het sluisje werd in 1967 erkend als rijksmonument. Het sluisje is cultuurhistorisch van belang omdat zichtbaar gemaakt wordt op welke manier de gewonnen turf door middel van pramen afgevoerd kon worden vanuit het veengebied via de Linde naar de afnemers. Het is het enige sluisje van dit type uit dit gebied dat bewaard is gebleven.
Zie ook
[bewerken | brontekst bewerken]- Rijksmonumentenregister: Voormalig veensluisje in de Noordelijke Luidedijk onder Wolvega
- It Fryske Gea: Restauratie Helomasluisje
- Leeuwarder Courant d.d 8 december 1958: "Sluisje aan de Linde blijkt van eeuwenoud type te zijn"
- Leeuwarder Courant d.d. 21 oktober 2016: "Het opgeknapte Helomasluisje vertelt weer een verhaal"
- Leeuwarder Courant d.d. 15 maart 1940 "Natuurmonument de Lindevallei" (met een foto van het sluisje gemaakt omstreeks 1940)
Noten
- ↑ Een afbeelding van een dergelijk veensluisje werd in 1634 vervaardigd door Pieter Serwouters (Keikes, W.H., "Veenexploitatie in Drente met Amsterdamsch regentenkapitaal in de 17e eeuw"[dode link] in Jaarboek Amstelodamum 1942)
- ↑ It Fryske Gea is niet duidelijk over het jaar van overdracht. Op de website wordt vermeld dat het sluisje in 1952 werd overgedragen. Op het informatiepaneel van deze organisatie staat echter dat de schenking in 1954 plaatsvond. In de Friese koerier d.d. 17 maart 1955 wordt melding gemaakt van de eigendomsoverdracht in 1954.
