Diligentia

Theater Diligentia
	Theater Diligentia aan het Lange Voorhout
Locatie
Locatie	Lange Voorhout 5, Den Haag
Coördinaten	52° 5′ NB, 4° 19′ OL
Status en tijdlijn
Huidig gebruik	Theater
Architectuur
Bouwstijl	Empire
Erkenning
Monumentstatus	Rijksmonument
Monumentnummer	17675
Portaal	Civiele techniek en bouwkunde

Diligentia is een theater aan het Lange Voorhout in Den Haag, dat zich heeft toegespitst op cabaret, stand-upcomedy en kleinkunst. Het gebouw heeft de status van rijksmonument.^[1]

Koninklijke Maatschappij voor Natuurkunde "Diligentia"

Oorspronkelijk heette Diligentia het 'Gezelschap ter beoefening der proef-ondervindelijke wijsbegeerte'. Dit gezelschap werd opgericht op 17 september 1793 door Mr. Pieter van Buren, secretaris van hunne Edele Groot Mogendheden, Mr. Frederik George Alsche, advocaat voor de hoven van Justitie, Med. Dr. Anthony Laurillard dit Fallot en Med. Dr. Jacob Covijn ter Bruggen.^[2] Het gezelschap koos in 1804 de naam Diligentiâ, met een circonflexe op de a,^[3] met als officiële naam de Maatschappij voor Natuur- en Letterkunde. In 1859 werd dat veranderd in Maatschappij voor Natuurkunde. In 1953 werd het predicaat Koninklijk verleend.

Ontstaan van concertzaal en theater

De bijeenkomsten vonden in het begin plaats bij de voorzitter thuis, waar maximaal 20 leden worden toegelaten. Zodra meer leden toegelaten werden, vergaderde men in de Nieuwe Doelen (nu Haags Historisch Museum). De eerste spreekbeurt werd gehouden door een van de vier oprichters van de maatschappij: F.G. Alsche. De eerste twee jaren hielden de leden zelf spreekbeurten voor elkaar, daarna werden ook buitenstaanders uitgenodigd.^[4]

Vanwege de hoge huur kocht men in 1804 voor een prijs van 8.500 gulden een eigen onderkomen aan het Lange Voorhout 5. Deze patriciërswoning uit circa 1645, met erachter een pand uit 1561, was afkomstig uit de boedel van mevrouw De Perponcher Sedlnitsky. Het bijbehorend koetshuis stond aan de Hoge Nieuwstraat. In 1805 werden het zestiende-eeuwse pand en de daarachter gelegen bijgebouwen aan de Hoge Nieuwstraat afgebroken. Op deze plek verrees vervolgens het huidige gebouw, dat de naam van het genootschap Diligentia kreeg. Voor de muziekuitvoeringen werd in 1821 een tweede genootschap Concert in Diligentia opgericht, hoewel al eerder concerten werden gegeven. De concerten waren zo succesvol dat in 1823 een verbouwing noodzakelijk was. In 1851 kwam het echtpaar Robert Schumann en Clara Schumann-Wieck optreden. In 1853 kwam vervolgens de Grote Zaal tot stand. De dirigenten J.H. Lübeck, Johannes Verhulst (die bij zijn pensionering in 1886 erelid van Diligentia werd) en Richard Hol (tot 1898) leidden er orkestconcerten.

In de twintigste eeuw speelden pianisten als Vladimir Horowitz en Arthur Rubinstein in Diligentia, dat veel recitals en kamermuziek programmeerde. Later traden er cabaretiers op, onder wie Wim Kan en Paul van Vliet. Ook in de 21e eeuw wordt het theater met name gebruikt voor het tonen van cabaretvoorstellingen. Onder anderen Theo Maassen, Youp van 't Hek en Guido Weijers zijn bespelers van het theater.

Koninklijk Huis

Alle regerende vorsten sinds koning Willem I zijn beschermheer/vrouwe van Diligentia:

Veel leden van het Koningshuis zijn erelid geweest. Koning Willem II en de toenmalige kroonprins, de latere koning Willem III, woonden de feestelijkheden bij ter ere van het 50-jarig bestaan. Koningin Beatrix was aanwezig bij de viering van het 200-jarig bestaan in 1993. Ook na haar troonsafstand in 2013 bleef prinses Beatrix beschermvrouwe van Diligentia.

Externe links

Bronnen, noten en/of referenties

↑ Monumentenzorg Den Haag: Monument nr. 17675, Lange Voorhout 5. Gearchiveerd op 16 augustus 2022.
↑ Dr. A. Schierbeek: Den Haag en de natuurwetenschappen, Haags Cultureel Centrum, Den Haag, 1953.
↑ Met de circonflexe werd aangegeven dat Diligentia als een ablativus moet worden gelezen en niet als een nominativus. Vertaald naar het Nederlands betekent de naam "Met/door toewijding".
↑ In 1872 werd besloten verslagen van de voordrachten te bewaren. Deels werden zij gepubliceerd in het Dagblad van Zuid-Holland en 's Gravenhage en deels gebundeld uitgegeven.

[1] Monumentenzorg Den Haag: Monument nr. 17675, Lange Voorhout 5. Gearchiveerd op 16 augustus 2022.

[2] Dr. A. Schierbeek: Den Haag en de natuurwetenschappen, Haags Cultureel Centrum, Den Haag, 1953.

[3] Met de circonflexe werd aangegeven dat Diligentia als een ablativus moet worden gelezen en niet als een nominativus. Vertaald naar het Nederlands betekent de naam "Met/door toewijding".

[4] In 1872 werd besloten verslagen van de voordrachten te bewaren. Deels werden zij gepubliceerd in het Dagblad van Zuid-Holland en 's Gravenhage en deels gebundeld uitgegeven.

[1]