Bamoun (taal)
| Bamoun Shüpamom | ||||
|---|---|---|---|---|
| Gesproken in | Kameroen | |||
| Sprekers | 420.000[1] | |||
| Taalfamilie | ||||
| Alfabet | Latijnse schrift, Bamounschrift | |||
| Taalcodes | ||||
| ISO 639-3 | bax | |||
| ||||
Pagina van een manuscript in Bamounschrift
| ||||
| ||||
Het Bamoun, ook wel Bamoum of Shüpamom, is een Bantoidetaal uit de Atlantische Congotalenfamilie die wordt gesproken door het Bamounvolk in Kameroen. De schattingen van het aantal sprekers gaan van 215.000 in 1982[2] tot 420.000 in 2005.[1] De taal wordt voornamelijk gesproken in de regio Ouest, met name in het departement Noun, het noordelijke deel van het departement Mifi, het gebied rond Foumban en het zuidoostelijk deel van het departement Bamboutos. Daarnaast wordt het gesproken in delen van de regio Nord-Ouest (departement Ngo-Ketunjia, Ndop-vlakte, noordelijk van het Bamendjingmeer) en in de aangrenzende gebieden van de regio Centre.[1][3]
Voor zover bekend heeft het Bamoun geen dialecten. De taal is nauw verwant aan het Bamali, Bafanji, Bambalang en Bangolan.[1]
Schrift
[bewerken | brontekst bewerken]Het Bamoun heeft een eigen schrift, het Bamounschrift, dat rond 1895 werd ontwikkeld aan het hof van sultan Ibrahim Njoya in het koninkrijk Bamoun. Dit schrift werd tot 1930 onderwezen in de scholen van het koninkrijk,[1] maar is daarna in onbruik geraakt en vervangen door het Latijnse schrift.
Het voor het Bamoun gebruikte Latijnse schrift kent een aantal extra lettertekens, volgens de regels van het Algemeen alfabet van Kameroenese talen (Alphabet général des langues camerounaises, AGLC).[4]
| a | b | ɓ | d | gb | mb | e | ɛ | ə | f | g | gh |
| i | j | k | kp | l | m | ŋ | n | p | r | s | t |
| u | ü | v | w | y | ny | z | n | o | sh | ʉ | ɔ |
De glottisslag wordt aangegeven met een apostrof (ʼ).
Tonen worden aangegeven met diakritische tekens:
| Toon | Diakritisch teken | Voorbeeld |
|---|---|---|
| hoog | accent aigu | á |
| laag | accent grave | à |
| dalend | accent antiflexe | ǎ |
| midden | macron | ā |
| stijgend | accent circonflexe | â |
Fonologie
[bewerken | brontekst bewerken]Het Bamoun maakt gebruik van toon, klinkerlengte, tweeklanken en coda.
Klinkers
[bewerken | brontekst bewerken]De simpele klinkers zijn:
| Voor | Centraal | Achter | |||
|---|---|---|---|---|---|
| ongerond | gerond | ongerond | ongerond | gerond | |
| Gesloten | i | y | ɨ | ɯ | u |
| Midden | e | ə | o | ||
| Open-midden | ɛ | ɔ | |||
| Open | a | ||||
In het Bamoun kunnen klinkers gewoon of halflang zijn /ˑ/.
Medeklinkers
[bewerken | brontekst bewerken]| Labiaal | Alveolaar | Post- alveolaar/ Palataal |
Velaar | Gelabialiseerd velaar |
Labiaal- velaar |
Glottaal | |||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Plosief | Gewoon | Stemloos | p | t | k | kʷ | k͡p | ʔ | |
| Stemhebbend | b | d | ɡ | ɡʷ | g͡b | ||||
| Geprenasaliseerd | Stemloos | ᵐp | ⁿt | ᵑk | ᵑkʷ | ᵑ͡ᵐk͡p | |||
| Stemhebbend | ᵐb | ⁿd | ᵑɡ | ᵑɡʷ | ᵑ͡ᵐg͡b | ||||
| Fricatief | Gewoon | Stemloos | f | s | ʃ | x | xʷ | ||
| Stemhebbend | v | z | ʒ | ɣ | ɣʷ | ||||
| Geprenasaliseerd | Stemloos | ᶬf | ⁿs | ᶮʃ | |||||
| Stemhebbend | ᶬv | ⁿz | ᶮʒ | ||||||
| Nasaal | m | n | ɲ | ŋ | ŋʷ | ŋ͡m | |||
| Rhotic | r | ɹ̠ | |||||||
| Approximant | l | j | w | ||||||
- ↑ a b c d e Lewis & et al 2015, p. Bamun.
- ↑ Watters 2003, p. 293.
- ↑ Hammarström & et al 2020, p. Bamun.
- ↑ Zie ook Tadadjeu, Maurice & Etienne Sadembouo (eds), Alphabet général des langues camerounaises. PROPELCA. SIL (1984).
- ↑ a b Matateyou 2002, p. 37‒38.
Bronnen
- (en) Hammarström, Harald; Forkel, Robert; Haspelmath, Martin; Bank, Sebastian (eds), Bamun. Glottolog 4.2.1. Max Planck Institute for the Science of Human History (2020).
- (en) Lewis, M.P., G.F. Simons; C.D. Fennig (eds) (2015). Ethnologue: Languages of the World, 18e druk. SIL, Dallas, "Bamun". Gearchiveerd op 30 juli 2015. Geraadpleegd op 4 juni 2020.
- (en) Riley, Charles, Towards the Encoding of the Bamum Script in the UCS. Bamum Encoding Report. Bamum Scripts and Archives Project (8 januari 2006).
- (fr) Matateyou, Emmanuel (2002). Parlons bamoun. L’Harmattan, Parijs, Boedapest, Turijn, 334 p.. ISBN 2-7475-1336-X.
- (fr) Stallcup, Kenneth (2002). Les classes nominales dans le Bantou des Grassfields. L'expansion Bantoue: Colloque international : Papers, Volume 3. Société d'Études Linguistiques et Anthropologiques de France, Parijs, "La geographie linguistique des Grassfields", 334 p.. ISBN 2-7475-1336-X.
- (en) Watters, John R. (2003). The Bantu Languages. Routledge, Abingdon, "Chapter 14: Grassfields Bantu".
- Dit artikel of een eerdere versie ervan is een (gedeeltelijke) vertaling van het artikel Bamum language op de Engelstalige Wikipedia, dat onder de licentie Creative Commons Naamsvermelding/Gelijk delen valt. Zie de bewerkingsgeschiedenis aldaar.
- Dit artikel of een eerdere versie ervan is een (gedeeltelijke) vertaling van het artikel Bamoun (langue) op de Franstalige Wikipedia, dat onder de licentie Creative Commons Naamsvermelding/Gelijk delen valt. Zie de bewerkingsgeschiedenis aldaar.