Denken

Denken is een bewussten Vörgang bi den sik ene ene Vörstellen, een Andenken, oder ene Idee sunder dat de Sinne dat direkt anrögen. Denken oder Nadenken is in siene konkrete Betekenisse dat wärken laten van den Verstand: ene Rege Gedanken van den den Geest, de bewuust up een folget, Unnerschede, Övereenkümste oder oorsaaklike Tohoophänge to finden un Begreppe, Insichten un Oordele to formen.

Dör de Historie hen gav et verscheden Theorien, de versöchten den minschliken Denken up den Grund to gaan un to verklaren. Na de Aristotelismus is Nadenken dat to Stande bringen van enen Objekt sine universelle Essenz binnen den egen Geest. De Kunzeptualismus liket den Aristotelismus: Denken is dat Upropen van Kunzepten.

Ene belangrike Funktschoon van Denken is Insichten to winnen, een Oordeel to spreken oder een Probleem to lösen. Een Oordeel is dat Afwegen ene Uutsage. Logische Oordele hebbet

Denken iis dat wat de kognitive Psychologie, de kognitive Neurowetenschop un ook de Philosophie uutforscht. De kognitve Psychologie ümmeschrivt Denken ook as ene Form Informatschonen to verarbeden, wo binnerste Vörgägne bi ene Rulle spelen. Denken is graadto dat Gebeed, wo dat ümme binerste Representatschonen van Informatschonen geet. Dat steet mentalen Vörgangen gegenöver, de eer ene Reaktschoon up Ümmestänne van buten oder Sinnindrücken sind.

De eerste eernsthaftige experimentelle psycholoogsche Undersöök van Denkperzessen begunn in’n 20. Jaarhunderd in Düütschland. Ene wichtige Rulle hadde dar de Würzburger Schole bi, in de Oswald Külpe ene wichtige Rulle hadde. Ook Otto Selz maak daar enen Deel van uut.^[1] To liker Tid weren ook anderwegens Undersökers so as Robert S. Woodworth (Verenigde Staten) un Alfred Binet (Frankrik) in den sülven Gebeed bi to forschen.^[2]

Läter kam düsse Denkpsychologie meer un meer in den Achtergurnd. Eerst de düütschen Psychologen Wolfgang Köhler un sine Experimente med Apen, Max Wertheimer un in den Nederland en Adriaan de Groot hebbet de Denkpsychologie wedder upleven laten.^[3] Upletst geven de US-Amerikaners Allen Newell un Herbert Simon niege Impulse med den Undersöök, de Computerprogramme as Grundlage hadde.^[4]

1. ↑ Otto Selz: Über die Gesetze des geordneten Denkverlaufs Stuttgart: Spemann, 1913.
2. ↑ N.H. Frijda, J. J. Elshout: Probleem oplossen en denken. In: Handboek der Psychonomie. Hoofdstuk 13. Van Loghum Slaterus.
3. ↑ A. D. de Groot: Thought and choice in chess. The Haye, Mouton. (Ned. Uitgave: Het Denken van de Schaker, 1946)
4. ↑ Newell, A. & Simon, H.A. (1972). Human problem solving. Englewood Cliffs, N.J.: Prentice Hall, Inc.