Düütschland

Deutschland

(Flagg) (Wapen)
Wahlspröök: Einigkeit und Recht und Freiheit (düütsch för Eenheid un Recht un Freeheit)
Natschonalhymne: Das Lied der Deutschen
Hööftstadt	Berlin {{{BGR}}}° {{{BMIN}}}′ {{{NS}}}, {{{LGR}}}° {{{LMIN}}}′
Gröttste Stadt	Berlin
Amtsspraak	Düütsch[1]
Regeren Bundspräsident Bundskanzler	Bundsrepubliek Frank-Walter Steinmeier Olaf Scholz
Gründ	23. Mai 1949 (Bundsrepubliek Düütschland)
Grött  • Allens  • Water (%)	357,596 km² 2,18 %
Inwahnertall  • 31. Dezember 2022 Tellt  • Inwahnerdicht	82,719,540[2] 236/km²
Geldsoort	Euro (EUR)
BBP	Nominal: 4,1 Bio. USD (4.) KKP: 5,4 Bio. USD (5.) $ (2022) Nominal: 48.756 USD (20.) KKP:64.086 USD (20.) $ je Kopp
Tietzoon  • Sommertiet	MET (UTC+1) MEST (UTC+2)
Internet-TLD	.de
ISO 3166	DE
Vörwahl	+49

Düütschland (hoochdüütsch Deutschland), amtlich Bundsrepublik Düütschland (hoochdüütsch Bundesrepublik Deutschland) is ene Bundsrepubliek in Middeleuropa, de sik uut sesstein Bundslänner tohoopsett un is een freeiheidlich-demokraatschen un sotschalen Rechtsstaat.

Düütschland grenzt an negen Naversstaten. Dat sind van Noord uut mit de Wieserrichte: Däänmark, Polen, Tschechien, Öösterriek, de Swiez, Frankriek, Luxemborg un de Nedderlannen. In’n Noorden liggt Düütschland an de Noord- un Oostsee, un in’n Süden an’n Bodensee un de Alpen.

De Stadt mit den meesten Inwahners is Berlin; anner Metropolen mit mehr as een Millioon Inwahners sünd Hamborg, München un Köln. De grootste Metropoolregioon is dat Ruhrgebeed, Frankfort an’n Main is as düütschen Finanzzentrum ook internatschonaal wichtig.

De Landsnaam kümmt van dat Woord „düütsch“ un stammt van den oorgermaanschen *þiudiskaz ‘den Volk tohörig’af, wat van dat Woord *þeudō ‘Volk’ afleid is un van dat Oorindoeuropääsche *tewtéh₂- ‘Volk’ stammt, wo ook dat Woord „Teutonen“ van af is.^[3] Dat Woord het in’n froen Middelöller toeerst de Minschen betekent, de ene kontinentaalwestgermaansche Spraak spreken doot.

De Betekung Düütschland word siet den 15. Jahrhundert bruukt, is in eenkelten Schriftstücken aver al froher betüüg; in de Frankfurter Översettung de „Goldenen Bulle“ (um 1365) heetst dat Dutschelant.

In sienen Naverspraken het Düütschland vele verscheden Namenvarianten. In anner germaanschen Spraken – Engelsch uutbenomen – leid sik de Naam ook van *þiudiskaz af, so as nedderlandsch Duitsland, däänsch Tyskland. De fransche Naam franzöösch Allemagne kümmt van’n Alemannenstamm af un het sik in anner romaanschen Spraken, man ook in dat Törksche oder Araabsche uutbreid. Dat engelsche Germany oder dat italieensche Germania kümmt van dat latiensche Germania. De slaawschen Spraken němьcь betekent Düütschland as dat stumme Land. Dat Finnsche un Eestensche hebbt mit Saksa den Naam van de middelsassische Spraak övernaamen.

In Düütschland worden all tosamen 51 Prozent de Flach landwertschoplich bruukt (2016), Walden sünd 30 Prozent. 14 Prozent worden as Siedlungs- un Verkehrsflach bruukt. Waterflachen kummen op twee Prozent, de ännern dree Prozent verdelen sük op anner Flachen, meestens Unland un anner. Düütschland hett all tosamen negen Navers: In’n Noorden grenzt Düütschland an Däänmark, in’n Noordoosten an Polen, in’n Oosten an de Tschech’sche Republiek, in’n Süüdoosten an Öösterriek, in’n Süden an de Swiez, in’n Süüdwesten an Frankriek, in’n Westen an Luxemborg un an Belgien, un in’n Noordwesten an de Nedderlannen. De Länge vun de Grenz bedraggst all tosamen 3876 km². Daarmit is Düütschland dat europäisk Land mit den meesten Navers.

Na Fortschreibung de Zensus 2011 leevden an’n 31. Dezember 2022 in Düütschland 84.358.845 Inwahners op een Flach vun 357.587,77 km². Dat Land höört mit ungefähr 236 Minschen pro km² to den dicht besiedelten Flachenstaaten. 18,3 Prozent vun de Inwahners worren in’n Joohr 2015 unner 20 Johren, 24,5 Prozent tüsken 20 un 40 Johren un 29,8 Prozent tüsken 40 un 60 Jahre oold. In’n Oller van 60 bit 80 Johren worren 21,6 Prozent de Bevölkerung, 5,8 Prozent worren öller. In’n Joohr 2019 legg dat dörgahns Oller bi 44,5 Jahren. Düütschland höört daarmit to den oollste Gesellskuppen de Welt.

In alle Rebeden is de Mehrheitsspraak Hoochdüütsch. In den Oosten warrt ok Sorbsch snackt, wat mit de slaawschen Spraken Tschechsch un Poolsch verwandt is. In’n Noorden warrt ok Freesch, Däänsch un Plattdüütsch snackt. Verdeelt över grote Rebeden in Düütschland leevt ok en Minnerheit vun Lüüd, de Romani snacken doot.

Vele Inwahners snackt vandaag ok Russ’sch, Törksch, Poolsch, Serbsch un Kroaatsch. Dit Spraken sünd först de lesten Johren dartokamen - mit Gastarbeiders in de 1950er Johren un mit Utwannerers, de ut de fröhere Sowjetunion kamen sünd un vun Düütschen afstammt.

De düütschen Künst- un Kulturhistorie, deren Ruten bit in de Tied de Kelten, Germanen un Römers torügg gahn, hett siet den Middteloller stil- un epochenprenten Persönlichkeiten broch.

De düütschen Kultur hettt sük, da Düütschland lang neet as Nationalstaat existeerde, över Joohrhunnerten vör allem över de gemeensame Spraak defineert; ok över de Rieksgründung 1871 herut is Düütschland faak as Kulturnation verstunn worden. Dör de Verbredung van Massenmedien in’n 20. Jahrhundert hett de Popkultur in de düütschen Gesellskupp een hoog Stellenwert krieg.

De Primatenaard Danuvius guggenmosi leev vöör 11 Millionen Jaren in’n Süden van dat hüdige Düütschland un gellt as een mang den eersten Aarden, de up twee Benen leep.^[4] Prähistoorsche Minschen, de Homo heidelbergensis, leven tomindst sied 600.000 Jaren in dat vandaag düütsche Gebeed.^[5] To de Neanderdaler, de eren Namen na den Fundoord Neanderdaal bi Düsseldörp kregen, keem vöör rund 47.500 Jaren de Homo sapiens, de anatoomsch moderne Minsch, uut Afrika na Europa towannert.^[6] De an de 42.000 Jaren ole Kunst van de Swääbsche Alb uut den Jungpaläolithikum tellt as de öldste kunnige Kunst van de Minschheid.^[7] Daarmang ene 42.000 jare oole Fleut, dat öldste bekannte Musikinstrument,^[8] de 41.000 Jare ole Venus vom Hohlefels^[9] un de an de 40.000 Jare ole Löwenmann.^[10]

De Linienbandkeramiker, ene Gruppe, de uut Anatolien un över den Balkan in de Jungsteentied na Middeleuropa inwannert is, brochte Bueree un Veetucht mit. Se verdrängen van 5700/5600 v. Chr. de Jäger un Sammler uut dat hüdige Süüddüütschland. Eerst 4000 v. Chr breid sik de Bueree ook in Noorddüütschland uut un het de Ertebølle-Kultuur aflööst, de letste Jägerkultuur in Noorddüütschland.

1000 Jaren läter as annerwegens beginnt üm 2200 v. Chr. in’n düütschen Gebeed de Bronzetid, to den wichtigsten Funnen tellt de Himmelsschiev vun Nebra.^[11] In de Hallstatttied (1.200–1000 v. Chr.) leven in Süüd- un Middeldüütschland Kelten un Isen keem as een nie Metall up.

Germanen un Römer

Üm 600 v. Chr., in de Noordsche Bronzetied oder de froe Iesentied. keem in Noorddüütschland de Jastörp-Kultuur up, de för de Germanen eer Vöörlöper anseen warrt.^[12] Van Noorddüütschland un Süüdskandinavien breiden se sik na Süüd, Oost un West to uut un assimileerten de keltschen Gruppen in Süüd- un Middeldüütschland.^[13][14] De Germanen an un för sik beginnt mit dat latiensche Woord Germani, dat antike Schriever dat eerst Maal in’n 1. Jhd. v. Chr bruken un een ethnograafschen Sammelbegreep is, de keen eenheidlik Volk beteken dee.^[15]

Dat Gebeed luchts den Rhien un Süüd de Donau was in de Tied van 80 bet 260 n. Chr. Deel van dat Röömsche Riek. Een Deel van dat hüdige Hessen un Badenwürrtemberg het ook darto höört. Se billen dat Gebeed süüd van de Limes, dat Germania inferior het, Noord van de Limes was germania Magna. Under Augustus, the Roman Empire began to invade lands inhabited by the Germanic tribes, creating a short-lived Roman province of Germania between the Rhine and Elbe rivers. In 9 AD, three Roman legions were defeated by Arminius in the Battle of the Teutoburg Forest. The outcome of this battle dissuaded the Romans from their ambition of conquering Germania, and is thus considered one of the most important events in European history. Tacitus’ frühestens im Jahr 98 entstandene Schrift Germania ist die älteste Beschreibung der germanischen Stämme.

Around 260, Germanic peoples broke into Roman-controlled lands. After the invasion of the Huns in 375, and with the decline of Rome from 395, Germanic tribes moved farther southwest: the Franks established the Frankish Kingdom and pushed east to subjugate Saxony and Bavaria, and areas of what is today eastern Germany were inhabited by Western Slavic tribes.

Anfang vun de 1860er Johren hett de Konflikt vun Preußen mit Öösterriek üm de Vörmacht in’n Düütschen Bund op, de in Preußens Sieg in’ Düütschen Krieg 1866 entstahn de. De Düütsch Bund wurr op, Preußen hett etliche Rebeeden vun noord- un middeldüütsch Kriegsgegner annekteert. 1866 wurr ünner Vörherrschap Preußens de Noorddüütsch Bund tonächst as Militärbundsgrünnen grünnd. Sien Verfaten vun 1867 hett em to’n souveränen Bundsstaat maakt un hett de lüttdüütsche Lösung inleidt – also de Billen vun en düütschen Gesamtstaat ahn Öösterriek.

In’n Düütsch-Franzöösken Krieg sünd de süüddüütschen Staaten den Noorddüütschen Bund bitreden (1. Januar 1871). De wurr so to’n Natschonalstaat för ganz Düütschland. An den 18 Januar 1871 nehm de preußisch König Wilhelm I. in Versailles den Kaisertitel an, den he mit de nee Verfaten kreeg. Dat wurr later as Rieksgrünnerdag fiert.

Otto von Bismarck, siet 1862 preußischer Ministerpräsident, harr de Rieksgründung bedreeven un wurr eerst Riekskanzler. De Bismarcksche Rieksverfaten hett de Macht vun de konstitutionellen Monarchie stützt, weer aver ok op Moderniseeren utleggt un ambivalent; Gesetten to de School un Zivilehe weern deelwies liberal. För den Rieksdag gull en allgemeen Wahlrecht (för Mannlüüd).

Gegend de kathoolsch Kark führ Bismarck den Kulturkamp, gegen de Sozialdemokratie hett he af 1878 de Sozialistengesetten erlaaten un hett versöcht, de Arbeiders dör en Sozialgesett an den Staat to binden. De Hoochindustrie in Düütschland sorg för Weertschops- un Bevölkerungswachstum, Landfloog un en wiet Anstiegen vun den Levensstandard; Düütschland steeg to de gröttste Volksweertschop vun Europa op.

In dat „Drieikaiserjohr“ 1888 wurr Wilhelm II. Kaiser. He forder för dat wertschaplich un militärisch op Düütsch Riek de Anerkennung vun de bisherigen Grootmächte („Platz an de Sünn“) un hett sück üm nee Kolonien un Flottopbau in’ Imperialismus bemüht. Grootbritannien hett aver in en nee Bündnissystem (Triple Entente) statt Frankriek nu Düütschland utslooten.

Na den Tweten Weltkrieg worr dat Düütsche Riek oplööst un de Rest vun Düütschland indeelt in Besettenzonen. En annern Deel weer vun de Naverstaten annekteert. Vun den Deel, vun dat Düütsche Riek, de besett weer, sünd de Bundsrepubliek Düütschland, de Republiek Öösterriek un de DDR vun worrn. An’n 3. Oktober 1990 is de DDR to’n Gellensbereek vun’t Grundgesett vun de Bundsrepubliek Düütschland bitreden. Düütschland worr in den Grenzen van de 31. Dezember 1937 updeelde; an’n 5. Juni 1945 liggten de veer Siegermachten – USA, UdSSR, Vereenigte Königriek un Frankriek – Besatzungszonen fast un harr sodenn westelk de Oder-Neiße-Lienje de Hoheitsdwang.

De düütsche Weddeverenigung worr an’n 3. Oktober 1990 mit de Bitritt van de DDR to de Bundsrepubliek Düütschland vollzogen; disse Dag de düütschen Eenheid worr Natschonalfierdag. De 1991 in Kraft tradd Twee-plus-Veer-Vertrag regelte de düütschen Fraag endgültig: De Veer Machten geven hör Hoheitsrechten op, bit Ende 1994 verleet hör Trupps dat Land, Düütschland kreeg sien vull staatlich Souveränität. Düütschland hett sück dorto verplicht, blots noch maximal 370.000 Soldaten to hemm.

Düütschland is en Bundsrepubliek. De Bundspräsident is siet den 12.2.2017 Frank-Walter Steinmeier. Bundskanzler is siet 2021 Olaf Scholz. De Verfaten is demokraatsch un sozial.

Wahl 24. September 2017:

• Christlich Demokratsche Union vun Düütschland (CDU) 26,8%
• Sozialdemokratsche Partei Düütschland (SPD) 20,5%
• Christlich-Soziale Union in Bayern (CSU) 6,2%
• De Linke 9,2%
• Bündnis 90/De Grönen 8,9%
• Fre’e Demokraatsche Partei (FDP) 10,7%
• Alternative för Düütschland (AfD) 12,6%
• All Annere 5,0%

De föderal opboot Bundsrepubliek besteiht ut 16 Gliedstaaten, de amtlich as Länner (Bundslänner) betekent worden. De Stadtstaaten Berlin un Hamborg bestahn jüst ut gleechnamig Eenheidsgemenen, Wiels Bremen, as dard Stadtstaat, mit Bremen un Bremerhoben twee separate Stadtgemenen umfasst.

Düütschland. Mehr Biller, Videos oder Audiodateien to’t Thema gifft dat bi Wikimedia Commons.

1. ↑ Däänsch, Plattdüütsch, Sorbsch, Romani un Sater- un Noordfreesch sind Regionaal- oder Minderheidenspraken na de Europääsche Charta för Regional- oder Minneheitenspraken
2. ↑ https://www.zensus2022.de/DE/Ergebnisse-des-Zensus/_inhalt.html#toc-2
3. ↑ Albert L. Lloyd, Rosemaire Lühr, Otto Springer: Etymologisches Wörterbuch des Althochdeutschen, Band II, Vandenhoeck & Ruprecht 1998, S. 699–704.
4. ↑ Mike McRae, Mike: We Just Found an 11-Million-Year-Old Ancestor That Hints How Humans Began to Walk. In:. ScienceAlert 6. November 2019 (online, Archiv)
5. ↑ Radiometric dating of the type-site for Homo heidelbergensis at Mauer, Germany. In: PNAS. 107, Nr. 46, 27 August 2010, S. 19726–19730. Bibcode: 2010PNAS..10719726W. doi:10.1073/pnas.1012722107. PMID 21041630. Vulltext bi PMC: 2993404.
6. ↑ Homo sapiens erreichte das nördliche Europa schon vor 45.000 Jahren, in: Informationsdienst Wissenschaft, 31. Januar 2024.
7. ↑ Eiszeitkunst-Höhlen Weltkulturerbe, Naumburg wieder nicht. FAZ.net, 9. Juli 2017.
8. ↑ Vörlaag:Cite news
9. ↑ Nicholas Conard: A female figurine from the basal Aurignacian of Hohle Fels Cave in southwestern Germany. In: Nature. 459, Nr. 7244, S. 248–252. Bibcode: 2009Natur.459..248C. doi:10.1038/nature07995. PMID 19444215. Afropen an'n 12 March 2020.
10. ↑ Ice Age Lion Man is world's earliest figurative sculpture (31 January 2013). Archiveert vun’n Original an’n 15 February 2015.
11. ↑ Nebra Sky Disc. UNESCO. 2013 (Archiv)
12. ↑ Heather, Peter. "Germany: Ancient History". Encyclopædia Britannica Online. Archived from the original on 31 March 2019. Retrieved 21 November 2020.
13. ↑ Claster, Jill N. (1982). Medieval Experience: 300–1400. New York University Press. p. 35. ISBN 978-0-8147-1381-5.
14. ↑ Heather, Peter. "Germany: Ancient History". Encyclopædia Britannica Online. Archived from the original on 31 March 2019. Retrieved 21 November 2020.
15. ↑ Walter Pohl: Die Germanen. 2. Auflage, München 2004, S. 3 ff.
16. ↑ Thüringer Landesamt für Statistik. Afropen an’n 1. April 2021. 
17. ↑ Regionales. Afropen an’n 1. April 2021. 

• www.deutschland.de – mehrspraakig Düütschland-Portal (hoochdüütsch, engelsch un veer annere Spraken)

Staten in de NATO

Albanien Albanien | Belgien Belgien | Bulgarien Bulgarien | Danemark Däänmark | Düütschland Düütschland | Eestland Eestland | Finnland Finnland | Frankriek Frankriek | Grekenland Grekenland | Iesland Iesland | Italien Italien | Kanada Kanada | Kroatien Kroatien | Lettland Lettland | Litauen Litauen | Luxemborg Luxemborg | Montenegro Montenegro | Nedderlannen (Europa) Nedderlannen | Noordmakedonien Noordmakedonien | Norwegen Norwegen | Polen Polen | Portugal Portugal | Rumänien Rumänien | Slowakei Slowakei | Slowenien Slowenien | Spanien Spanien | Sweden Sweden | Tschechien Tschechien | Törkie Törkie | Ungarn Ungarn | Vereenigt Königriek Vereenigt Königriek | Vereenigte Staaten Vereenigte Staaten