Akureyri

Wapen/Flagg	Koort
Basisdaten
Inheemsch Naam:	Akureyrarkaupstaður
Kreisfree
Flach:	133 km²
Inwahners:	17.633 (Januar 2009)
Inwahnerdicht:	132,6 Inwahners pro km²
Postleettall:	600, 601, 602, 603 (Akureyri) 630 (Hrísey)
Geograafsche Laag:	Koordinaten:65° 41′ N, 18° 6′ W65° 41′ N, 18° 6′ W
Grenzen bi OSM:	56086
Gemeenslötel:	6000
Börgermeester:	Sigrún Björk Jakobsdóttir
Websteed:	www.akureyri.is

De Stadt un Gemeende Akureyri ['aːkʏˌrɛiˑrɪ] (iesl. Akureyrarkaupstaður) is mit 17.633 Inwahners (Stand: 1. Januar 2009) de veert gröttste Stadt in Iesland. Grötter sünd bloß Reykjavík, Kópavogur un Hafnarfjörður. Buten den Bezirk vun de Hööftstadt is de Habenstadt dat tweet gröttste Zentrum vun Anwahners un dat gröttste Zentrum for Deenstleisten in’n Norden vun dat Land. To de Gemarken vun de Gemeende höört vun den 31. Mai 2009 af an ok dat Eiland Grimsey.

Akureyri liggt an de Kant vun den Fjord Eyjafjörður, de wiet in dat Land rinlangen deit un vun den Glera-Stroom. De Stadt is nich wieter, as man 50 km süüdlich vun den Polarkrink weg, de avers over dat Grimsey-Eiland henlopen deit. Dor kann een vun Akureyri ut mit Bus un Fährschipp henkamen. Vun Akureyri ut is dat nich wiet na de annern Saken, de een sik in Iesland sienen Norden ankieken scholl, as na de Waterfäll Aldeyjarfoss un Goðafoss un na den Myvatn-See. Ok na Husavik kann een vun Akureyri ut hen fohren un dor [[[Waalfisch]]e ankieken. Vor de Stadt Akureyri liggt in den Fjord Witte Smökers.^[1]

De Anfäng vun de Stadt liggt dor in, dat de Dänen hier in’t Johr 1602 en Station for den Hannel upmaakt hefft. Vunwegen, dat de See hier deep noog weer, konnen grote Scheepe de Station anlopen. Mit de Tied wurr de Siedlung wat grotter un kreeg 1786 Stadtrechte. Man noch mehr as hunnert Johre lang is de Oort man minne bleven. Dor geev dat blot man en poor Hüser. Dat änner sik mit dat Enne vun dat 19. Johrhunnert, as de Dänen dat Hannelsmonopol upbören döen. Al na 1840 weern dor allerhand Handwarkslüde un Arbeiders hentagen. Wieldes de Kooplüde in den Süden vun de Stadt leven döen, hefft sik de Handwarkers in’n Norden dallaten (in’n Stadtdeel Oddeyri). Twuschen de beiden Stadtdeele hett dat noch lang jummerlos Striet geven. Dat Gymnasium (menntaskóli) is vundeswegen akraat up de Grenz boot wurrn. Vun 1900 af an gung dat slank bargrup mit de Stadt. Dor weer en Hannelskompagnie grünnt wurrn (Kaupfélag Eyfirðinga og Akureyrar) un hett mit ehre Geschäfte, Lagerhüser un mit de Unnernehmen, de dor tohören döen, dor for sorgt, dat de Lüde to Geld kamen sünd. As denn ok noch de Fischeree mit Trawlers bedrewen wurrn is, gung dat goot mit de Stadt.

Hüdigendags sünd to düsse Industrien noch Bedrieve ut de Hoochtechnologie to kamen. Ok de Frömdenverkehr hölpt dor mit to, dat de Stadt wieter wassen deit.

In’n September 1987 is de Universität Akureyri upmaakt wurrn. An’n 1. August 2004 is de Landgemeen Hrisey (Hríseyjarhreppur) Deel vun Akureyri wurrn. Dor hannelt sik dat um en Insel in’n Eyjafjörður bi. Acht annere Gemeenden hefft avers in’n Oktober 2005 in en Referendum Nee seggt, as dat dor um gung, Deel vun Akureyri to weern.

In dat Bild vun de nee Stadtmidden vun Akureyri speelt de evangeelsch-luthersche Akureyrarkirkja („Akureyri siene Karken“) en sunnerliche Rull. Se steiht up en Barg over de Stadt un is vun den ieslannschen Architekten Guðjón Samúelsson plaant wurrn, de ok de grote Hallgrimskarken in Reykjavik plaant hett. An’n 17. November 1940 is de Karken vun Akureyri inwieht wurrn. Up de eersten Teeknungen hett se noch den Naam „Matthias-Karken“ harrt, wohrschienlich to Ehren vun Matthias Jochumsson, de en Pastoor un en Dichter in de Stadt ween is un den siene Warke de Lüde hüüt noch plegen un bewunnern doot. Man düsse Naam hett sik nich dörsetten konnt.^[2]

In den Stadtdeel Glerárhverfi steiht de Glerárkirkja, de vun den Architekten Svanur Eiríksson plaant wurrn is. Se höört ok to de Luthersche Karken to. De eerste Deel vun düsse Karken is an’n 15. Februar 1987 inwieht wurrn, fiev Johre later keem denn dat grote Karkenschipp an’e Reege. Dat weer in’n Dezember 1992. Dor hannelt sik dat um en moderne Karken bi mit allerhand bunte Glasfinsters vun den Künstler Leifur Breiðfjörð. To de Gemeende höört ok en lüttje Holtkarken boven de Stadt mit to, de ehr Naam is Lögmannshlíðarkirkja.^[3]

In Akureyri gifft dat ok noch en Röömsch-kathoolsche Karken, en Karken vun de Pingstgemeen, un Beedhüser vun de Heilsarmee un de Plymouth-Bröer (Sjónarhæðarsöfnuður).

• Nonnahús: In düssen Huus hett de befaamde Jesuit un Schriever vun Kinnerböker, Jón Sveinsson (1857–1944), as lüttjen Jungen leevt, ehr he vunwegen de Utbildung na Frankriek losschickt wurrn weer. Dat Huus is een vun Akureyri siene öllsten Hüser un steiht in den öllsten Deel vun de Stadt, en beten achterto. Vundagen is dat as Museum inricht, mit Möbels ut dat 19. Johrhunnert un Gegenstänn vun den Schriever, de mit en ganze Rege vun Romanen over den ieslannschen Jungen Nonni bekannt wurrn is.
• Sigurhæðir (pldt. Hööchden vun den Sieg): Den Poeten un Dichter Matthías Jochumsson sien Huus. He hett u. a. de Nationalhymne vun Iesland dicht’. Hüdigendags is dor ok en Museum inricht’.
• Davíðshús: Ok dat Huus vun den Schriever un Bibliothekar Davíð Stefánsson kann man sik ankieken.

• Kunstmuseum Akureyri (Listasafnið á Akureyrari): Dat Museum is vörtieden en Meieree ween. Boot is dat in den ieslannschen Bohuusstil. Dor weert jummers wedder annere moderne Kunstwarke in utstellt. Grünnt wurrn is dat 1993. Vun 2006 af an warrt dor de Pries for den ieslannschen Visual Arts Award in vergeven.
• Heimatmuseum (Minjasafn Akureyrar): Dat Museum in de Villa Kirkjuhvoll wiest allerhand Gegenstänn, Fotos un Handschriften to Akureyri un de Gemarken dor umto ehre Geschicht bit hen to de Tieden vun de Wikingers. In den Goorn warrt Iesland sien hööchsten Barkenboom mit um un bi 15,5 m wiest.
• Museum for Naturkunne (Náttúrufræðistofnun Norðurlands): Sunnerlich Deerter un Planten ut de Gegend weert wiest.
• Dat Transportmuseum an’n Flegerhaben. Dor gifft dat allerhand Fleegmaschinen, Autos un annere Verkehrsmiddels to sehn.

De „Lustgoorn“ liggt boven over den Fjord in’n Süüdwesten vun de Stadt, direkt bi dat Sükenhuus un de „Mentaskolinn“. To sehn sünd dor bi 400 Orden ut Iesland un mehr as 6.000 Orden ut de ganze Welt. He is open vun Upgang bit Unnergang vun de Sunne.

Vunwegen siene Laag an en nöördliche Küst regeert in Akureyri en maritim-polar Klima. De Winters sünd tämlich mack, un de Summers sünd kull.

In de kullsten Maanden (Januar, Februar) liggt de Temperatur in’n Döörsnitt bi – 1,5 °C. In’n Juli liggt de Temperatur in’n Döörsnitt bi 11 °C un up’t ganze Johr bekeken sünd dat bi 4 °C. De Extremtemperaturen hett dat mit -23,2 °C (1947 un + 28,8 °C (2008 geven.

In Johr gifft dat bi 450 mm Neddersläge, un de Sunn schient bi 1.000 Stunnen, wat an Iesland siene Noordküst typisch is.

Anners, as de meisten annern Gemarken vun Iesland buten de Hööftstadt Reykjavik, wasst ok in Akureyri de Inwahnertahl(1997 bit 2006: + 10 %).

* jummers to’n 1. Dezember

1. ↑ vgl. Univ. v. Akureyri u. a.
2. ↑ "þar sá hann í anda kirkju sr. Matthíasar"(S. Pálsson: Saga Akureyrarkirkju. Akureyri: Sóknarnefnd Akureyrarsóknar. 1990, Seite 179)
3. ↑ Homepage der Kirchengemeinde eingesehen am 13. Februar 2008