Nagorno-Karabach

See ouk de Republik Artsach

Nagorno-Karabach (letterlik: de bargachtige swarte tüne, in et armeensk: Լեռնային Ղարաբաղ (Lernajin Gharabagh) of Արցախ (Artsach); in et azerbaidjaansk: Dağlıq Qarabağ of Yuxarı Qarabağär; in et russisk: Нагорный Карабах (Nagornyj Karabach)) is een binnenståt in de süüdoustelike Kaukasus tüsken Karabach en Sjunik. Der wunnen rund de 145.000 inwunners in de et gebeed. De meyrerheid van de bevolking binnen vandage de dag etniske armeniers (99%), mid kleinere gruppen azerbaidjanen, russen en kurden.

De ståtus van et gebeed is ümstreaden en wördt döär de VN as een deyl van de Repüblik Azerbaidjan eseen. Et groutste gedeylde van et gebeed is in handen van de Republik Artsach en Azerbaidjan bestüürt et gebeed al neet meyr sinds 1988.

Nagorno-Karabach maakt sinds de oldheid deyl üüt van andere machtige ståten, so as Armenie, Albania en Persie, vöärdat et gebeed oavergüng in russiske handen volgens et Verdrag van Gulistan, dat et ende markeerde van de eyrste russisk-persiske oorlog in 1813. In 1822 wördde et gebeed deyl van de russiske, en later de Sovjet-provinsy Azerbaidjan.

By de untbinding van de Sovjetuny in 1991, was et gebeed een autonoom deyl van Azerbaidjan. In et gebeed wuunde lykewels vöäral armenen (76%). Mid morele en materiele stöän van Armenie begun een beweaging üm et gebeed oaver te dragen an Armenie. Dit resulteerde in een volksrådpleaging up 10 december 1991. Een oaverweldigende meyrerheid stemde vöär unafhangelikheid van Azerbaidjan, mär de volksrådpleaging wördde eboikotted döär de azerbaijaanske minderheid (23%) van bevolking. De toneamende spanningen in et gebeed leidde tot gewelddådige aktys teagen armeniers in Azerbaidjan en azerbaidjanen in Amenie, wat resulteerde in de oaverdracht van groute anntallen azerbaidjanen in armeenske gebeden en armeniers in azerbaidjaanske gebeden (behalve in Nagorno-Karabach). Nå skatting binnen der rund de 800.000 meansken up de vlücht in of van et gebeed.

Eyn van de meyst blodige geböärtenissen in dit konflikt had plaatse in februåri 1992, to armeenske soldaten in de stad Chodjali 613 azerbaidjaanske börgers afslachtden, van wee 108 vrouwlüde waren en 63 kinders. De geböärtenisse steyt bekend as et bloodbad van Chodjali.

Mid vermeynde russisk militäre stöän an beide syden, güngen Armenie en Azerbaidjan up 12 mei 1994 ten stryde. Nå russisk-initieerde underhandelingen güngen de partyen een unofficiele wåpenstilstand an, dat noch altyd van topassinge is. De situaty tüsken de beide landen is lykewels ysig espannen.

• Regions and territories: Nagorno-Karabakh van de BBC

Dit artikel is eskreaven in et westveluwsk, in de Nysassiske Skryvwyse.