Baskisk

Baskisk
Persentazies met Baskiessprekkers in t Baskenlaand
Land	Spanje en Frankryk
Antal spreakers	665.800
Dialekten	vyve: Spanje: Biskajaansk, Gipuzkoaansk, Hoog Navarreesk Fraankriek: Navarreesk-Lapurdyaansk, Zuberoaansk
Språkindeyling	Språkeiland
Skrivt	Latynsk

Baskisk (selv segt de spreakers Euskara, wat se uutsprekt as [eus̺ˈkaɾa]) is de språke van et baskenvolk. Et wördt küerd in et Baskenland, ne streake in noordoust Spanje en süüdwest Frankryk. Sou'n 25,7% van alle basken kan et, en se spreaket et in alle deylen van de streake (665.800 van de 2.589.600).^[1] 614.000 woanet in Spanje, en de oaverige 51.800 in Frankryk.

As et geyt oaver in wat vöär deylen van Spanje en Frankryk as se baskisk küert, reakent se dree olde provincys in Frankryk en veer in Spanje. Modersprekkers woanet in een aneyneslöäten gebeed, wat besteyt uut deylen van de spaanske Selvstürende Gemeenskappen van et Baskenland en Navarre, en in et westen van et franske département van de Atlantiske Pyreneen. De baskiske Selvstürende Gemeynskap is ne ambtelike eynheyd binnen et tweylandelike etnografiske Baskenland, med dår by in ereakend, de spaanske provinsys Biskaye, Gipuzkoa en Álava, dee beståt as afsünderlike politik-ambtelike streaken.

In disse provinsys en vöäle deylen van Navarre woanet vöäle etniske basken kort by mekander. Toch was et Euskara töt seaker an de 90'er jåren van et 20ste jårhunderd sowat totaal verdweynen uut et grötste deyl van Álava, westerlike deylen van Biskaje en et middelste en südelike deyl van Navarre. In süüdwest Frankryk warren Labourd, Leag Navarre, en Soule de olde baskenprovincys. Se wörden med een paar streaken meyr tehoupe maked töt eyn département in 1790 med den name Basses-Pyrénées. Dissen naam wör nog töt 1970 gebruked.

In de 60'er jåren van et 20ste jårhunderd untwikkelden de Akademy vöär de baskiske språke een Standaard Baskisk. Dit wör gebruukt in et underwys, skryverye en media. Dit sind rechtevoort ook de vöärnaamste steades van gebruuk. In et underwys hangt et gebruuk van de språke van skole töt skole af van wat vöär underwysmodel se volget. De meyste baskiske skolen in Spanje volget Model D, wårby alle väkke in et baskisk geaven wordet (behalve "spaanske språke en skryverye" wat vanselvs in et spaansk geyt). In Frankryk gevt et de baskiske skole Seaska en de tweyspråkelike skole Ikasbi. Disse bedet baskisk lesmateriaal an, mer hebbet et swår ümdat der weinig geld vöär is en et öär ambtelik lastig emaked wördt.

Nöast disse standaardiseerde språke sind der nog vyv baskiske höövddialekten: biskajaansk, gipuzkoaansk en hougnavarreesk in Spanje en navarreesk-lapurdiaansk en sSuberoaansk in Frankryk. Disse kryget öären name van de olde provincys, mär de dialektgrensen loupet nit lyk up med de provincygrensen.

1. ↑ IV. Inkesta Soziolinguistikoa Gobierno Vasco, Servicio Central de Publicaciones del Gobierno Vasco 2008, ISBN 978-84-457-2775-1