Aqbeż għall-kontentut

Alberobello

Minn Wikipedija, l-enċiklopedija l-ħielsa
Alberobello
 Italja
Amministrazzjoni
PajjiżItalja
Region of ItalyPuglia
Metropolitan city of ItalyMetropolitan City of Bari (en) Translate
Isem uffiċjali Alberobello
Ismijiet oriġinali Alberobello
Kodiċi postali 70011
Ġeografija
Koordinati 40°47′03″N 17°14′15″E / 40.784061°N 17.237461°E / 40.784061; 17.237461Koordinati: 40°47′03″N 17°14′15″E / 40.784061°N 17.237461°E / 40.784061; 17.237461
Alberobello is located in Italy
Alberobello
Alberobello
Alberobello (Italy)
Superfiċjenti 40.82 kilometru kwadru
Għoli 416 m
Fruntieri ma' Castellana Grotte (en) Translate, Fasano (en) Translate, Locorotondo (en) Translate, Martina Franca (en) Translate, Monopoli (en) Translate, Mottola (en) Translate, Nociu Putignano (en) Translate
Demografija
Popolazzjoni 10,248 abitanti (1 Jannar 2023)
Informazzjoni oħra
Kodiċi tat-telefon 080
Żona tal-Ħin UTC+1u UTC+2
bliet ġemellati Shirakawa (en) Translate, Romentino (en) Translate, Harran (en) Translate, Agioi Anargyroi (en) Translate, Andria (en) Translate, Monte Sant'Angelo (en) Translateu Historic Villages of Shirakawa-gō and Gokayama (en) Translate
comune.alberobello.ba.it

Alberobello ([ˌalberoˈbɛllo]; litteralment "siġra sabiħa"; bid-djalett ta' Bari: Ajarubbédde) huwa raħal żgħir u komun tal-Belt Metropolitana ta' Bari, fir-reġjun ta' Puglia, fin-Nofsinhar tal-Italja. Għandu 10,735 abitant[1] u huwa magħruf għall-binjiet uniċi tiegħu msejħa trulli. It-Trulli ta' Alberobello tniżżlu fil-lista tas-Siti ta' Wirt Dinji tal-UNESCO fl-1996.[2]

L-ewwel okkupazzjoni taż-żona bdiet fil-bidu tas-seklu 16 biss abbażi ta' impuls mill-Konti ta' Conversano Andrea Matteo III Acquaviva ta' Aragona. Huwa ta l-permess lil erbgħin familja ta' raħħala minn Noci biex jinsedjaw l-art u jaħdmu r-raba', bl-obbligu li jagħtuh għaxra fil-mija tal-għelejjel.

Fl-1635, is-suċċessur tiegħu l-Konti Giangirolamo II (1600-1665) bena berġa b'taverna u oratorju u beda l-urbanizzazzjoni tal-foresta bil-kostruzzjoni ta' ftit djar żgħar. L-espansjoni taż-żona urbana ngħatat palata bl-abbundanza ta' ġebla tal-ġir, karstika u sedimentarja kalkarja, u bil-permess tal-konti setgħu jinbnew it-trulli, jiġifieri djar b'ħitan qishom tas-sejjieħ mingħajr tkaħħil b'għamla partikolari. Dan l-obbligu li d-djar jinbnew mingħajr tkaħħil kien mezz li bih il-konti kien jevita li jħallas taxxi lill-viċirè Spanjol tar-Renju ta' Napli. Iċ-ċentru ta' Alberobello nbena fuq it-toroq tax-xmara antika Cana, li issa huwa magħruf bħala Largo Giuseppe Martelotta.

Alberobello baqa' raħal fewdali tal-familja Acquaviva ta' Aragona sas-27 ta' Mejju 1797, meta r-Re Ferdinandu IV ta' Bourbon eleva r-raħal żgħir għal belt irjali, u ħelsu mill-obbligi fewdali fil-konfront tal-Kontijiet. Fit-22 ta' Ġunju 1797, ġie elett l-ewwel sindku Francesco Giuseppe Lippolis.

Alberobello huwa l-uniku ċentru abitat b'distrett sħiħ kollu trulli. Għaldaqstant jitqies bħala l-kapitali kulturali tat-trulli tal-Wied ta' Itria.

Monumenti u attrazzjonijiet

[immodifika | immodifika s-sors]

Arkitettura reliġjuża

[immodifika | immodifika s-sors]
Bażilika - Santwarju - Parroċċa tal-Qaddisin Martri u Tobba Cosma u Damiano
Il-Knisja ta' Sant'Antnin ta' Padova, Alberobello

Il-Knisja Ewlenija ta' Alberobello hija kkonsagrata lill-Immakulata Kunċizzjoni u lill-Qaddisin Cosma u Damiano, il-patruni tal-komun, b'digriet Papali tat-Tnejn, it-22 ta' Mejju 1854.

Il-qima tagħhom ġiet introdotta fl-1636 mill-Konti Giangirolamo II, li kien devot tagħhom peress li martu Isabella da Rocca Padula kienet irċeviet grazzja matul it-tqala tal-ewwel wild tagħhom, Cosimo Duca di Noci; fil-fatt kien l-unika wieħed fil-familja d'Acquaviva li ngħata dak l-isem. Qabel ma ġiet stabbilita l-parroċċa, il-kappella, li tmur lura għall-1609 kienet tiddependi fuq il-parroċċa ta' Noci sas-16 ta' Marzu 1814. L-isqof ta' Conversano, il-Monsinjur Gregorio Falconieri rrikonoxxiha bħala santwarju fit-12 ta' Settembru 1938, u fit-18 ta' Frar 2000 il-Papa Ġwanni Pawlu II elevaha għal bażilika minuri.

Il-binja attwali għandha stil Neoklassiku bi pjanta f'għamla ta' salib Latin, u tmur lura għal tmiem is-seklu 19. Tissostitwixxi kappella żgħira tal-1609 u hija kkonsagrata lill-Madonna tal-Grazzji b'osswarju taħtha. IOd-daqs tagħha ġie rduppjat fl-1725, u fl-1784 żdiedet is-sagristija. Fl-1852 ġie ffurmati ż-żewġ transetti u fl-1875 twettaq il-kampnar antik. Il-proġett ta' kostruzzjoni, bl-appoġġ tal-amministrazzjoni komunali taħt Nicola Agrusti, ġie ddisinjat mill-arkitett ta' Alberobello Antonio Curri, bil-barka tal-kappillan Domenico Morea. Il-kapparra kienet ta' 16.000 lira Taljana, u t-twettiq tal-proġett sewa 32.700 lira Taljana. It-tqegħid tal-ewwel ġebla seħħ il-Ħadd 12 ta' Novembru 1882 u x-xogħlijiet damu kważi tliet snin. Il-knisja l-ġdida nfetħet għall-quddies fl-20 ta' Settembru 1885 fl-okkażjoni tal-festa tal-Addolarata.

Il-knisja fiha r-relikwi tal-Qaddisin Titolari, u l-festa tagħhom tiġi ċċelebrata fis-27 u t-28 ta' Settembru.

Parroċċa ta' Sant'Antnin ta' Padova

Il-knisja nbniet bejn l-1926 u l-10 ta' Mejju 1927 fuq biċċa art fil-quċċata tal-kwartier Monti, u fil-5 ta' Jannar 1945 saret it-tieni parroċċa ta' Alberobello.

Il-binja, li għandha pjanta b'għamla ta' salib Grieg, għandha l-karatteristiċi tat-trulli ta' Alberobello. Il-koppla hija għolja 21 metru filwaqt li t-torri tal-kampnar huwa għoli 18,3-il metru u fih sitt qniepen. Fuq ġewwa l-knisja hija mżejna b'opri ta' Adolfo Rollo.

Is-soqfa tat-trulli u l-pinnakli tradizzjonali tagħhom

L-istorja tat-trulli hija marbuta mal-Prammatica De Baronibus, editt tas-seklu 15 tar-Renju ta' Napli li kien jissoġġetta lil kull insedjament ġdid għal tribut. Fl-1481, il-Kontijiet ta' Conversano D'Acquaviva ta' Aragona, is-sidien tat-territorju ta' Alberobello, imponew lir-residenti l-bini ta' djar mingħajr tkaħħil, biex b'hekk jitqiesu bħala binjiet prekarji u jkunu jistgħu jitwaqqgħu faċilment.

Peress li setgħu jużaw ġebel biss għall-kostruzzjoni, ir-raħħala kkunsidraw li l-eħfef konfigurazzjoni sempliċi kienet dik ta' għamla tonda b'saqaf koniku li jirfed lilu nnifsu. Is-soqfa ġew imżejna b'pinnakli dekorattivi li jirrappreżentaw il-firma tal-arkitett tat-trulli (bit-Taljan: trullaro).

Sit ta' Wirt Dinji

[immodifika | immodifika s-sors]
Veduta panoramika ta' Alberobello

It-Trulli ta' Alberobello ġew iddeżinjati bħala Sit ta' Wirt Dinji tal-UNESCO fl-1996.[2]

Il-valur universali straordinarju tas-sit ġie rrikonoxxut abbażi ta' tliet kriterji tal-għażla tal-UNESCO: il-kriterju (iii) "Xhieda unika jew minn tal-inqas eċċezzjonali ta' tradizzjoni kulturali jew ta' ċivilizzazzjoni li għadha ħajja jew li għebet"; il-kriterju (iv) "Eżempju straordinarju ta' tip ta' bini, ta' grupp ta' siti jew ta' pajsaġġ arkitettoniku jew teknoloġiku li joħroġ fid-dieher stadju/i sinifikanti fl-istorja tal-bniedem"; u l-kriterju (v) "Eżempju straordinarju ta' insedjament uman tradizzjonali, ta' użu tal-art jew ta' użu tal-baħar, li jirrappreżenta kultura (jew kulturi), jew interazzjoni umana mal-ambjent, speċjalment meta jkun sar vulnerabbli minħabba l-impatt ta' bidla irreversibbli".[2]

It-Trullo Siamiż

Relazzjonijiet internazzjonali

[immodifika | immodifika s-sors]

Alberobello huwa ġemellat ma':

  1. ^ "Statistiche demografiche ISTAT". demo.istat.it. Arkivjat minn l-oriġinal fl-2019-06-30. Miġbur 2021-10-25.
  2. ^ a b ċ Centre, UNESCO World Heritage. "The Trulli of Alberobello". UNESCO World Heritage Centre (bl-Ingliż). Miġbur 2021-10-25.