बटुकेश्वर दत्त

बटुकेश्वर दत्त
बटुकेश्वर दत्त
	; १९२९ मधील बटुकेश्वर दत्त यांचे चित्र
जन्म:	नोव्हेंबर १८, इ.स. १९१०; ओरी, पूर्व बर्दमान जिल्हा, बंगाल, ब्रिटिश भारत
मृत्यू:	जुलै २०, इ.स. १९६५; नवी दिल्ली, भारत
चळवळ:	भारतीय स्वातंत्र्यलढा
संघटना:	हिंदुस्थान सोशालिस्ट रिपब्लिकन असोसिएशन ; नौजवान भारत सभा
धर्म:	हिंदू
वडील:	गोठा बिहारी दत्त

बटुकेश्वर दत्त एक भारतीय क्रांंतिकारी होते. त्यांनी ८ एप्रिल, इ.स. १९२९ रोजी नवी दिल्लीमधील केंंद्रीय विधिमंडळात भगत सिंग यांच्याबरोबर बॉम्बस्फोट घडवून आणले होते. यासाठी त्यांना आजन्म कारावासाची शिक्षा झाली. शिक्षेदरम्यान त्यांनी व भगतसिंग यांनी भारतीय राजकारणाच्या कैद्यांवरील अपमानास्पद वागणुकीविरोधात निषेध करणारे ऐतिहासिक उपोषण केले आणि अखेरीस त्यांच्यासाठी काही हक्क मिळवले.

सुरुवातीचे जीवन

दत्तांना बी.के. दत्त, बट्टू आणि मोहन या नावानेही ओळखले जायचे. त्यांचा जन्म १८ नोव्हेंबर १९१० रोजी बंगालमधील पूर्व बर्दमान जिल्ह्यातील ओरी या गावातील गोठा बिहारी दत्त यांचे घरी झाला. त्यांनी कॉवनपूरमधील पी.पी. एन हायस्कूलमधून पदवी प्राप्त केली.

१९२९चा विधानसभा बॉम्बस्फोट कट

भगतसिंगसारख्या क्रांतिकारकांचा उदय रोखण्याच्या हेतूने ब्रिटिश सरकारने भारतीय संरक्षण कायदा १९१५ (the Defence of India Act 1915) लागू केला, ज्याने पोलिसांना अनेक अधिकार दिले. फ्रेंच अराजकतावाद्यांनी केलेल्या फ्रान्सच्या चेंबर ऑफ डेप्युटीजच्या घटनेपासून प्रेरणा घेऊन भगतसिंघांनी केंद्रीय विधानसभेत बॉम्ब स्फोट करण्यासाठी योजना आखली. सुरुवातीला असे ठरविण्यात आले की बटुकेश्वर दत्त आणि सुखदेव हे बॉम्ब लावतील आणि सिंग युएसएसआरच्या दिशेने प्रवास करतील. तथापि, नंतर योजना बदलली आणि दत्तला सिंह यांच्यासमवेत बॉम्ब लावण्याची जबाबदारी सोपवण्यात आली. ८ एप्रिल १९२९ रोजी सिंग आणि दत्त यांनी दर्शदीर्घतेतून धाव घेत विधानसभा परिसरात दोन बॉम्ब फेकले. बॉम्बच्या धुराने हॉल भरले आणि त्यांनी "इन्कलाब जिंदाबाद"च्या घोषवाक्यांचा जयघोष करीत कायद्याचा निषेध करणारी पत्रके फेकायला सुरुवात केली. या पत्रकानुसार दावा केला की केंद्रीय विधानसभेत ठेवण्यात आलेला हा कायदा व्यापार विवादांचा आणि सार्वजनिक सुरक्षा विधेयकाला विरोध करीत आहे आणि त्यात लाला लाजपत राय यांच्या मृत्यूच्या निषेध नोंदवण्यात आला आहे. स्फोटात काही लोक जखमी झाले, पण कुणाचाही मृत्यू झाला नाही. सिंग व दत्तानी हे जाहीर केले कि हे कृत्य नियोजित होते व स्वतःला त्यांनी पोलिसांच्या स्वाधीन केले.