гол

горих а

ᠭᠣ᠊ᠣ᠊ᠯ

(гоул)

Галиглах зарчим

I нэр.

1. Газрын доорх болон хөрсний уснаас эх авч өөрийн голдрил саваар байнга урсах байгалийн урсгал ус
2. Үер борооны ус урсах ихээхэн сайр, намаг булагтай газар;

II нэр.биезүй.

1. Хүн, амьтны хэвлийн дотоод талд сээр нуруунд наалдан тогтсон сэлтэр, бүдүүн судас

III нэр.

1. Юмны дотоод төвд байгаа зүйл
2. Юмны дотоод төвд байгаа чухал, үндсэн зүйл
3. Бөмбөрцгийн эргэдэг хийн зам.

IV тэм.

1. Хагас хувь, тэхий дундуур

V дай.

1. Ихэнх, дийлэнх

VI нэр.

1. Зэвийн хошуу нуруу, илд хутганы судал татсан ирмэг.

VII.

1. гол гэсэр урга. (тал хээрийн нутагт ургадаг хөх цэнхэр өнгийн цэцэгтэй ургамал).

гол

гол авалцах - гол хоёр эргээсээ хөлдөн нийлж хадаалах

гол гарах - гол гэтлэх

гол дагах - гол бараадах, гол даган явах

гол захлах - голын захаас хөлдөж эхлэх, голын эрэг даган явах

гол өгсөх - голын эх өөд явах

гол татрах - голын ус багасах

гол салаалах - нэг гол хоёр салаалж, өөр ай савд нийлэх

гол унах - хаврын цагт цөн гүйж дуусаад голын ус бүрэн цэлмэх

гол уруудах - голын урсгал даган явах

гол үерлэх - голын усны төвшин нэмэгдэх

гол хадаалах - голын усны гадаргыг мөс бүрхэж, хүн мал явахад цөмрөхгүй болох бөгөөд энэ нь тээврийн онгоц явах хугацааг зөв тодорхойлоход ач холбогдолтой байдаг

гол хөлдөх - ус мөстөх

голын адаг - голын төгсгөл, урсгалын доод этгээд

голын бэлчир - хоёр голын уулзвар хэсэг

голын татам - голын усны халих, татах хэм буюу орших байр газар

голын тохой - мөрөн голын муруйн урссан булан газар

голын төвшин - голын эргийн тухайн цэгт олон жил ажиглалт хийж дундаж төвшинг олоод, тэрхүү дундаж төвшинөөс дээш гарсан усны гадарга

голын хөвөө - голын захын орчим газар

голын хурдас - голын урсгалын хүчинд түрэгдэн гарсан элс, шавар, чулуулаг зэрэг юмс

голын цайр - дөнгөж өрөмтөх төдий хөлдсөн мөс, зайрмаг

голын цөн - хаврын цагт хадаалсан мөс эвдэрч хэсэглэн бутрах нь

голын цөн гүйх - цөн мөс усаар урсах

гол ширгэлт - голын урсац тасарч түр буюу бүрмөсөн урсгалгүй болох

голын эрэг - голын хажуугийн газрын ирмэг

голын эх - гол үүсгэлийн газар болох урсгалын дээд этгээд

мөсөн гол - өндөр уулын оройгоос уулын жалга завсар даган буусан мөс

нэг голынхон - а.нэг гол горхиноос ууж, айл зэргэлдээ нутагладаг хүмүүс; б.нэг нутгийнхан

гол судал - гол судас

гол судас - бие махбодын артерийн судсыг тэтгэх тэжээх гол том судас

гол зүрх - амин зүрх

голт зүрх - а.амьтны амин зүрх; б.Хамгийн дотно хайртай хүн; в.үнэн сэтгэл зүрх

голыг нь таслах - амийг нь таслах

үнэн голоосоо - үнэн сэтгэлээсээ

голгүй хөлдөх - тас хөлдөх

бууны гол - сум явах хөндий төмөр

лааны гол - лаа асах шижим

модны гол - модны цул

өвсний гол - шилбэ

тэрэгний гол - хоёр дугуйг холбох урт мод буюу төмөр

зулын гол - зул асах шижим

гол анхаарал - үндсэн анхаарал

гол арга - үндсэн арга

гол асар - төв асар

гол баатар - зохиолын голлох баатар, үндсэн дүр

гол багана - а.байшин барилгын тулах хүчний дийлэнхийг дааж буй багана; б.үйлдэх бүтээх үйл явдалд голлон эрхэлж буй хүн

гол гогцоо - үйл явдлын учир зангилаа

гол дунд - төв дунд

гол ёс - хүн нийтийн дагаж мөрдвөл зохих зүйл

гол зам - а.хүн амьтны явах зорчих төв буюу дардан их зам; б.улс нийгмийн мөрдөн дагаж явах гол зарчим

гол нутаг - үндсэн нутаг

гол мах - сээр нурууны дагуу голын хоёр хажуу дагуугийн зурвас мах

гол нуруу - а.байшин барилгын их нуруу, ноён нуруу; б.юмны ихэнх төлөвийг эзэлсэн хувь

гол өрсөлдөгч - үндсэн өрсөлдөгч

гол сүнс - үйл явдлын чухамхүү ноцтой газар

гол аялга - бичгийн хэлний зонхилох суурь аялга

гол сэдэв - маш чухал сэдэв

гол төв - төв чиг

гол утга - үндсэн утга

гол цохилт - шийдвэрлэх цохилт

гол шалтгаан - үндсэн шалтгаан

гол сүүл - хяргуйн сүүлийн дундах хоёр урт өд

голы нь барих - а.голлон явах; б.дундыг баримтлах; в.шилж. Үнэн зөвийг баримтлах

гол иргэн хуучир. - үндсэн иргэн, язгуурын уугуул хүмүүс

гол мянган хуучир. - Чингис хааны хувийн мянган, төв мянган

голоор нь хуваах - тэхий дундуур нь хуваах

гол төлөв - их төлөв

Үг хувилгах зарчим

гол I.нэр. голын, голд, голчлон V.нэр спорт гоол

• гол горхи - том, бага урсгал ус
• гол мөрөн - хэмжээ адилгүй урсгал ус
• гол нуур - урсгал болон их хэмжээний тогтмол ус
• гол ус - урсгал ус
• тэхий гол - яг дунд нь

гол гаргах этгээд. - хүний юмыг бултуулан залилж авах

гол гонсойх - сэтгэл дундуур болох, гомдох

гол зогоох - а.өлбөрөхгүйн төдийхөн идэх; б.амь зуух

гол орох - өлсгөлөн үедээ бага зэрэг юм идэх

гол нь харлах - а.харамсах, гомдох; б.өлсөх

гол тасрах - а.ихэд өлсөх; б.амь алдах, үхэх

гол өөд хүйт оргих - гомдох, гол гонсойх

голыг нь самнах - амийг нь таслах, алах

голд орох - а.аминд орох; б.үнэхээр итгэх

дээлийн гол доромж. - а.маш туранхай; б.хөдөлгөөн муутай, дорой

голоо гараад гүүрээ эвдэх - өөрийн ажлаа бүтээчихвэл хүний тусыг мартах~Хүний тусыг мэддэггүй хүн дээ. Голоо гараад гүүрээ эвдэж чадах хүн гэх үү дээ.

гол гаргах - хүний юмыг бултуулан залилж авахОдоо чамд эргүүлж өгөхөөсөө өнгөрсөн. Хүнийг гол гаргаад сурчихсан хүн шүү дээ.

гол гонсойх - сэтгэл дундуур болох, гомдох~Яг арван наснаасаа аваад арван ес хүртлээ эрхэм их буурал багшийн зарлигийг өчүүхэн ч гажуудуулахгүйг хичээнгүйлэн сууж элдэв төрлийн эрээн цаасыг өдөр бүр өглөөнөөс аваад үдэш болтол шагайж байхдаа эгэл хүний биед олдошгүй чухлыг өөртөө хурааж байгаа гэж боддог байсныг одоо эргэцүүлэн үзэхэд ер базаалтай юм биш. Харин айл гэр болох ба аж төрөн амьдрахын чухлыг мэдэхгүй, чадахгүй болсон шиг санагдан гол гонсойно (Д.Намдаг, Цаг төрийн үймээн).

гол залгах - өлбөрөх шахсан хүн бага сага юм олж идээд баахан тэнхрэх~Айлын бараа харагдлаа ашгүй. Гол залгаж, хэсэг амраад цаашаа явъя даа.

гол зурах - харамсах~Хүнд гээчихсэн хойноо за яахав гээд өнгөрөх юм гэж байдаг, бүр гол зурах юм гэж бас байдаг (Ж.Дашзэгвэ, Орхоны овилго).

гол зүрх амаар гарах - айж цочсон буюу тамир муутай хүн яаран бачимдсанаас болж зүрх ихэд түгшиж булиглах~Ээжийн бие муудаад, хүн бүлгүй би ганцаараа сандарч гүйгээд, гол зүрх амаар гарах шахлаа.

гол норгох - өлсөж умдаасаад өчүүхэн ууж идэх~Гол норгох балга усаа хэмнэж байж л энэ их цөлийн цаана гарах байх.

гол нуруу алдахгүй - барагтай бол алдаа гаргахгүй~Манай Даш гуай гол нуруу алдахгүй сүрхий хашир толгойдоо гэж... хэлэв (Д.Цэдэв, Айргийн амт).

гол нуруу дарах - ажил явдлын олонх буюу ихэнх хэсгийг биелүүлэх~Уйгагүй хөдөлмөрлөсний дүнд энэ их ажлын гол нурууг дараад авлаа. Одоо юухан байхав.

гол нь татах - юмаа харамлаж зүрх шимшрэх~Харамч нарийн гэж жигтэйхэн. Ганц удаа гар тэнийлгэхдээ гол нь татаад үхэх нь ээ.

гол [нь] таталдах - санаа сахил уяран харшиж зовох~Ихэр хоёр ач минь байсан бол би ч мөн эрүү өвдөг нийлээд зүтгэж байгаад борвийг нь өндийлгөөд тавьсан байх юм гэж бодохоос гол нь таталдаад явчихав (Сайнцог, Тайвшрал).

гол нь харлаж, өр нь шаналах - ихэд харамсах зовних~Түүнд тэгж хэлсэндээ гол нь харлаж, өр нь шаналаад үхэх нь ээ.

гол нь харлах - а.харамсах, гомдох~Хаалганы гадаа буу бариад зогсож байгаа Дамдин Хайран улс гэж гол нь харлаад –Сүхээ, хүүе Сүх ээ гэж зөөлөн дуудлаа (Д.Даржаа, Алс холын ертөнцөд жуулчилсан нь). б.өлсөх

гол огтлох - алах, амь насыг нь бүрэлгэх~Мах цусаа байтугай амин голоо огтлуулавч тэснэ гээд Манлай ван зөвхөн зүрхээ биш, бүх биеэ чангалан эрүүл хүн шиг гавшгайлан гишгэж шоронгоос гарав (Д.Намдаг, Цаг төрийн үймээн).

гол орох - өлсгөлөн үедээ бага зэрэг юм идэх~Дөрвөн ханатай божгор бор гэрийнх нь босгоор эзэн хүн шиг алхаж... өвгөний буцалсан хар цайнд боорцог хөвүүлж, заримдаа царцсан мах хөшгөлж идээд гол орж, бас ч юмтай яваа үедээ богцноосоо шил юм гаргахад өвгөн хуваалцахаасаа татгалздаггүй сэн (Ш.Сүрэнжав, Одны гэгээ).

гол өөд хүйт оргих - гомдох, гол гонсойх~Тийм зүйл ярина аа гэж бодоогүй байсан Оюуны яриаг сонсоход Цэрмаагийн гол өөд хүйт оргих шиг л болов.

гол руу нь тусах - ончийг нь олж хэлэх, онин дээр нь онох~Хээрээс айлын муусайн тэмээ барьж ирнэ биз гэж зангийн хэлсэн үг гол руу нь туссаныг санан их л ичингүйрч байжээ (Б.Ринчен, Үүрийн туяа).

гол тасардгийн даваан дээр - үхэх шахсан цаг/үе~Ах нь ёстой баларч явна. Гол тасардгийн даваан дээр ашгүй чамтай таарлаа.

гол таслах - алах, үхүүлэх~Амьтны гол тасална гэдэг сайн зүйл биш шүү дээ.

голд орох - а.аминд орох~Энэ хүн өөр хотын хүн бөгөөд хөгшин чонын голд орсон танил Цэрэнчимэд гэгч байжээ (Д.Намдаг, Хөгшин чоно ульсан нь). б.үнэхээр

голдоо нүхтэй мах - тэнэг, мангар~Манайд нэг ухаанд нь ухна ишиг уначихсан юм шиг голдоо нүхтэй мах байна аа.

голоо тасартал - эцсээ хүртэл~Гаминг өшин занах хорсол занал чээжинд багтаж ядна. Мянган суманд бие сэглэгдэвч хамаагүй ганцхан улаан голоо тасартал гамингуудтай үзэлцэхсэн гэж л бодогдоно.

голоороо нүхтэй - ухаантай~Хөөрхий гэж Баян Базар голдоо нүхтэй хүн болохоороо бас Ханджавыг хөөрхийлж явлаа (Э.Оюун, Зарцын охин).

голыг нь гогодох/таслах - малын амь таслах~Эр юм байж одоо мал төхөөрч сурсан биздээ. Хэдэн борлонгийн голыг нь гогдоод өг. ~Хулгайчид бөөрлөг үнээгийн маань голыг нь таслаад, гэдэс гүзээг нь ойн захад орхиод ширэнд нь боогоод аваад явчихаж.

голыг нь дэвтээх - а.сэтгэлийг амраах, тайвшруулах~Голыг нь дэвтээх хүүтэй л юм гэсэн. Ээж дээрээ ирдэггүй яасан хүүхэд вэ тэр. б.унд ус өгөх

голыг нь самнах - (бүд.) амийг нь таслах, алах~Бид Жамсранжав бэйсийн тушаалаар муу гамингийн голыг нь самнах гэж ирлээ (Б.Ринчен, Үүрийн туяа).

↑ горьдлоор гол зогоох

↑ горь нь тасарч, гол нь харлах

↑ дээлийн гол

Гоёо идэх голын зовлон

Гол шиг явах биеийн зовлон

Гол байсан газар ус байдаг

Горим байсан газар хурим байдаг

Гол болгон эхтэй

Гуу болгон ёроолтой

Гол гатлах хүн олмоо эр

Голчоор хэлэх хүн ёсоо эр

Гол голын горим ондоо

Голох хүний журам ондоо

Гол голын нохойн дуу ондоо

Тэрэг тэрэгний бул ондоо

Гол горхи гэсвэл хавар болохын тэмдэг

Гурван нохой шингэвэл гэгээ орохын тэмдэг

Гол мөрөн ширүүн боловч эргээ дагаж урсдаг

Улс амьтан олон боловч хуулиа дагаж явдаг

Гол мөрөнд гүүр хэрэгтэй

Гойжгор тэргэнд мөөр хэрэгтэй

Гол нь тасравч

Горь нь тасрахгүй

Гол нь харлаж

Дотор нь гонсойх

Гол тасравч

Гомдол тасрахгүй

Гол туулсан хүний хөл нь нойтон

Гурил үүрсэн хүний мөр цагаан

Голомт сахих үргүй

Гол зогоох (малгүй) амьдралгүй

Голсон хүүхэн

Гол болдог

Голсон юм голд орно

Гол хавтага дансанд орно

Голт зүрх

Гол цагаан урагт

Гомдол хувилбал өшөө болно

Гол бялхвал үер болно

Гомдоход

Гол харлана

Гэт гэтсээр гэртээ үлдэх

Гол голсоор годонтой үлдэх

Уул давааны намаар нь

Гол усны гүехнээр нь

Хүн гожгор нь адил боловч

Гол зүрх нь адилгүй

Хүний гозгор нь адил боловч

Гол зүрх нь өөр өөр санаатай

Яс усанд нь хур

Гол горхинд нь ор

Голоо гараад гүүрээ эвдэх

Тайлбар: өөрийн ажлаа бүтээчихээд хүний тусыг мартах

Голсон юм голд орж

Шилсэн юм шилд гарах

Тайлбар: голж байсан юм хэрэгтэй болж, шилж байсан зүйл хэрэггүй болох

Гол эзэн

Гуулин бурхан

Тайлбар: эзэн суух этгээд гэж хошигнон хэлэх үг