Стојанка Мутафова

Стојанка Мутафова
Деца	Марија Грубешлиева

Стојана-Марија Константинова Мутафова^[1][2], попозната како Стојанка Мутафова, е бугарска театарска, телевизиска и филмска актерка со 70-годишна кариера.

Родена е на 2 февруари 1922 година во Софија. Нејзиниот татко, Константин Мутафов, тогаш драматург во Националниот театар Иван Вазов, е бугарски писател, преведувач, критичар, од градот Русе, каде малата Стојанка често ја посетувала како дете,^[3] но по потекло од Трјавна и од Битола (мајчинска линија). Мајката на Стојанка Мутафова е Екатерина Џансозова, чии родители се од Одрин.^[1]

Во 1941 година дипломирала на Првата софиска гимназија за девојки. Мутафова дипломирала класична филологија на Универзитетот „Климент Охридски“ во Софија, Државната театарска школа на Народен театар „Иван Вазов“ во Софија (1946-1947) и театарскиот оддел на Академијата за уметности во Прага, Чехословачка.

Таа е една од основачите на Државниот сатиричен театар „Алеко Константинов“, каде што работела од 1956 до 1991 година, потоа во Драмскиот театар „Адријана Будевска“ во Бургас - од 1991 година.

Играла во над 90 театарски продукции. Меѓу претставите со нејзино учество се „3 сестри“, „ Дванаесетта ноќ“, „Големанов“ (каде што игра баба Гицка), „Госпоѓа министерка“, „А најмудрото е малку едноставно“ и „Арсен и стари тантели“.

Популарна со нејзините улоги во филмски и телевизиски продукции како што се „Големанов“, „Непријателот“, „Милионер“, „Новогодишна шега“, „ Жешка“, „ Љубовник 13“, „Специјалист за сè“, „Кит“ и други. Нејзини познати сценски партнери се Георги Парцалев, Георги Калојанчев, Апостол Карамитев, Невена Коканова.

Во 1980 година ја играла улогата на баба Цоцолана во серискиот филм емитуван на бугарската ТВ„ Кралството Патилан“, базиран на истоимената книжевна серија на Ран Босилек.

На Ѕидот на славните пред Театар 199 има панел со отпечатоци од раце и Кандидат за Гинисов рекорд во категоријата „Најстарата актерка која активно настапува на сцената“.^[4]

Во периодот 2011-2018 година, Мутафова ја играла бабата Марика Чеканова во серијата на БТВ „ Софијани во повеќе“.

На 94-годишна возраст, во 2016 година, таа направила голема турнеја во театрите во САД, Канада, Германија, Холандија, Швајцарија и Велика Британија.

Од 01.11.2017 година патувала низ земјата заедно со својата ќерка Марија Грубешлиева, со која одржувала креативни средби и разговори и презентација на книгата „Добровечер, мое столетие“. Таа со својата книга ги посетила Пловдив, Стара Загора, Ќустендил, Русе, Пазарџик, Хасково, Димитровград, Шумен, Велико Трново, Горна Орјаховица, Перник, Велинград, Силистра, Тутракан, Балчик, Поморие, Асеновград, Софија итн. За време на националната турнеја, таа добила близу 20 значки на честа, некои од нив во градовите Левски, Трјавна, Поморие, Бургас, Пловдив, Асеновград и други.

На 02.02.2019 година, Стојанка Мутафова прославила 70 години на сцената и 97-ми роденден во Сала 1 на НДК.

Таа се дефинирала себеси како атеист.^[5]

Стојанка Мутафова имала 3 брака. Во 1946 година се омажила за својот прв сопруг, чешкиот режисер Роберт Роснер, кога имала 24 години, а тој имал 51 година. По бракот заминале да живеат во Виена, а потоа поради неговата работа се преселиле во Прага. Таму Мутафова завршила второ високо образование на театарскиот оддел на Прашкиот конзерваториум.

Нејзиниот втор сопруг бил Леонид Грубешлиев, новинар и преведувач. Од него е единствената ќерка на актерката - Марија Грубешлиева (Муки).

Третиот сопруг на Мутафова бил уметникот Нејчо Попов. Таа велела дека тој е љубовта на нејзиниот живот.^[6] За прв пат се запознале во Народниот театар, каде што таа почнала да работи како актерка, а тој бил студент во ВИТИЗ. Тие биле заедно до неговата смрт во 1974 година.

Стојанка Мутафова починала на 97-годишна возраст на 6 декември 2019 година на Воено-медицинската академија во Софија по неколкумесечни сериозни здравствени проблеми. Веста за нејзината смрт ја објавил Евгени Бојанов - нејзин организатор на професионални активности.^[7] Причината за нејзината смрт била воспалената жолчка, која предизвикала некроза на жолчното кесе, сепса и пневмонија.^[5]

Службата се одржала на 9 декември 2019 година во Сатиричниот театар. Градоначалничката на Софија , Јорданка Фандакова, министерот за култура Боил Банов, Вежди Рашидов, Татјана Лолова, Светослав Пеев, Васил Најденов, Ирен Кривошиева, Калин Сарменов, Силвија Лулчева, Ања Пенчева, Христо Мутафвалојав, се присутни., Љубомир Неиков, Јорданка Христова, Николај Атанасов-Шуши, Стефан Вичев ( автор на биографска книга за Константин Мутафов), Владимир Пенев, Петјо Петков, Ненчо Илчев, Христо Гарбов, Иглика Трифонова, Мариаловаас, Хаигашод Герасков, Дијан Мачев, Петар Вучков, Тончо Токмакчиев, Иван Панев, Невена Бозукова, Димитар Туџаров – Шкумбата, Кристијан Вигенин, Иван Попјорданов, Искра Радева, Димитар Баненкин, Рашко Божукова Елефренов , Горандарил Младенов, Здравко Митков, Николај Урумов и други.^[8]

Во спомен на Стојанка Мутафова, пејачката Лили Иванова на Фејсбук објавила фотографија од двајцата заедно со порака: „Драга Стојанка Мутафова, твоето име и твоето дело остануваат засекогаш во моето срце! Почивај во мир“.^[9]

Премиерот Бојко Борисов на својата Фејсбук страница напиша:

Претседателот Румен Радев напишал: „Со голема тага дознав за загубата на Стојанка Мутафова - извонредна личност и творец. Повикана да го дарува својот безграничен талент, безрезервно сакана од публиката“.

За мене таа ќе биде жива сè додека дишам. Затоа што со неа почнав на 22 години, кога го основавме Сатиричниот театар. Пред тоа ја знаев како актерка од Народниот театар. Таа е најживописната личност, сакајќи го животот, луда, интелигентна... Не можеме да бидеме вечно, но таа ќе живее сè додека има луѓе кои ќе ја паметат, без разлика дали ја познаваат лично или од екранот, ако ќе дури и од вашите колумни кои знаат да ја одржуваат и вреднуваат меморијата.^[10]

• „Оклопен воз 14 - 69“ (од Всеволод Иванов, режија: Бојан Дановски) - Варја (сезона 1949/1950)
• „Дамата во легацијата“ (од браќата Тур (Леонид Тубелски и Пјотр Рижеј), реж. Крастио Мирски) – дама од легацијата (1949/1950)
• „Во предвечерието“ (од Камен Зидаров според истоимениот роман на Иван Тургењев, режија Филип Филипов ) - Зоја Никитишна Милер (1951/1952; 1953/1954; 1954/1955) - деби на актерката на сцената на Народниот театар
• „Дванаесетта ноќ“ (од Вилијам Шекспир, режија: Филип Филипов) - Марија (сезона 1951/1952)
• „Јужно од 38-та паралела“ (од Тајландски Дијан Чун, реж. Крастио Мирски) - жена (1951/1952)
• „Три сестри“ (од Антон Чехов, режија: Николај Масалитинов) - Наташа (1953/1954; 1955/1956)
• „Големанов“ (од Св. Л. Костов, режија: Мојсес Бениес) - Драгиева (1953/1954; 1954/1955; 1957/1958); Петранова (1954/1955)
• „Се бара Шекспир“ (од Хаинар Кифард, режија: Стефан Сарчаџиев) - Стремчен (1954/1955; 1955/1956)
• „Таленти и аџии“ (од Александар Островски, режија: Николај Масалитинов) - Смелскаја (1955/1956)
• „Вештерки од Салем“ (од Артур Милер, реж. Мојс Бениш) - Мерси Луис (1955/1956; 1956/1957)
• „Волпоне“ (од Бен Џонсон, адаптирана од Стефан Цвајг и Жил Ромен, режија: Стефан Сарчаџиев) - Канина (1955/1956; 1956/1957)

• „Пепелашка“ (13 ноември 1994 година)
• Стапица за глувци (од Агата Кристи, реж. Бина Харалампиева ) (25 март 2006 година)

• Куклата (8 април 1981 година)
• Црни очи за случајни средби (22 мај 1984 година)

• „Госпоѓа природна катастрофа“ (од Алдо Николај, режија: Николај Атанасов-Шуши) - Олга
• „Мама - веселата вдовица“ (комедија според Мортимер и Кук, режија: Николај Атанасов-Шуши)
• „Палави вдовици, комшии“ (комедија од Азис Несин, режија: Николај Атанасов–Шуши)
• „Лудата дама Јулија“ (базиран на Мортимер и Кук, реж. Николај Атанасов-Шуши)
• „Париски лудории“ (од Жан-Клод Дано, режија: Дидо Мачев)
• „Почеток на крајот“ (од Себастиен Тиери, режија: Андреј Калудов)

• „Братот на Баи Гања Балкански“ (мјузикл, 1997) - министерот
• „Зелен еж“ (мјузикл, 1996) ( Јордан Радичков )
• „Божиќна песна“ (Мјузикл, 1988) (Чарлс Дикенс)
• „Црни очи за случајни средби“ (1988) (од Лубомир Пеевски, режија: Чавдар Савов)
• Interludes (1985) (Мигел де Сервантес)
• „Старецот и стрелата“ (1982) (од Никола Русев, режија: Орфеј Цоков ) - вештерката
• „Женско царство“ (1981) ( Св. Л. Костов)
• „Милионерот“ (од Јордан Јовков, режија: Младен Младенов)
• „Споменик“ (1979) ( Леонид Андреев)
• „Коктел“ (1978) (Алдо Николај)
• „Непријател“ (1976) (од Св. Л. Костов, режија: Хачо Бојаџиев), 2 дела ( мјузикл), (Втора реализација) - баба Кунка
• „Ловечки епископ“ (1975) (Теодосиј Икономов ) - мјузикл
• „Малакова“ (1974) (Петко Славејков)
• „Телерезада“ (1974) (Пејо Јаворов), мјузикл
• „Бугарите од старо време“ (1973) (Љубен Каравелов)
• „Тажното семејство“ (1971) (Бранислав Нушиќ )
• „12 столици“ (1969) (Илф и Петров)
• Вујковци (1963) (Иван Вазов)
• Букет цвеќе (1960)
• Ројал Бозендорфер (режија Д. Шарков)

• Орденот „Св. Св. Кирил и Методиј“, 1. степен - 1962 г.
• Почесна титула „Почесен уметник“ - 1963 година.
• „Народен ред на трудот“, злато - 1972 г
• Почесна титула „Народен уметник“ - 1977 г
• Орден „Народна Република Бугарија“ - II степен (1982).
• „САБ награда за животно дело“ (1999).
• Почесен граѓанин на Софија - 2000 г
• Номинација за државна награда „Св. Паисиј Хилендарски“ - 2001 г
• Нарачка „Стара Планина“ - 2002 година
• Почесен граѓанин на градот Бургас - 2002 година
• Награда Аскер - 2002 година
• Значка на Златното доба - 2012 година
• Почесен граѓанин на Средец - 2012 година.
• „Златен Кукерикон“ на име Георги Калојанчев - 2013 година (на првото издание на наградите на Сатиричниот театар „Алеко Константинов“
• „Златен Перперикон“ - 2013 г
• „Златна решетка“ на „Џејмсон“ - за улогата на баба Маријка во серијата „Столичани в моје 2013“
• Награда - Бугарија си ти - 2015 година
• Почесен сертификат за „Придонес во културата и збогатувањето на светската театарска уметност“ - 2015 г.
• Значка на честа на градот Трјавна, 2018 година, доделена за време на „Денови Славејкови“
• Значката на честа на градот Левски, јули 2018 година, доделена на „Фестивали на уметностите - Парцалев 2018“
• Значка на честа на градот Поморие, август 2018 година.
• Голема награда за исклучителни достигнувања во светската театарска уметност, „Парада на уметностите“ ноември 2018 година, Софија
• Значка на честа на општина Бургас, 15 март 2019 година, врачена во Домот на петрохемиите од г-ѓа Ј. Ананиева, заменик. Градоначалник на општина Бургас
• Значка на честа на „Европска престолнина на културата“ 2019 година, Пловдив
• Значка на честа на општина Асеновград

1. ↑ ^{1,0 1,1} Максимова, Дима (5 юни 2022). „Прадедите на Стоянка Мутафова спасили Трявна от даалиите“. spomen.bg. Посетено на 6 декември 2022. Проверете ги датумските вредности во: |date= (help)
2. ↑ „Стоянка Мутафова: Мечтая никога да не ставам нормална и да не напускам сцената“. dariknews.bg по Nova.bg. 18 септември 2016. Посетено на 8 декември 2022.
3. ↑ Нели Пигулева, „Невероятната Стоянка Мутафова се обясни в любов на Русе“, utroruse.com, 1 март 2013 г.
4. ↑ „Предложиха Стоянка Мутафова за „Книгата на „Гинес“, btvnovinite.bg, 18.11.2016 г.
5. ↑ ^{5,0 5,1} www.24chasa.bg
6. ↑ „Стоянка Мутафова: С Калоянчев още се караме!“. Blitz.bg. 21 октомври 2005. Посетено на 11 ноември 2007.
7. ↑ www.vesti.bg
8. ↑ www.24chasa.bg
9. ↑ nova.bg
10. ↑ Бугарија тагува за Стојанка Мутафова {{ Веб-архива|. 23 } }, kanal3.bg; Пристапено на 23 декември 2019 година.
11. ↑ Гърчев, Иван, Снежанка Гълъбова, Никола Вандов, Антония Каракостова. Народен театър „Иван Вазов“: летопис януари 1904 – јули 2004. София: Издателство „Валентин Траянов“, 2004 Архивирано на 7 ноември 2017 г., с. 409 – 453.
12. ↑ Гюлева, Веселина, Никола Вандов, Мария Вандова, Вяра Младенова. Сатиричен театър „Алеко Константинов“: летопис април 1957—май 2007. София: Валентин Траянов, 2007.

• Севелина Ѓорова. Стојанка Мутафова: Свештеничка на смеата . Софија: бугарски писател, 1997 г.
• Стојанка Мутафова. Херој на Мегдана (автобиографија уредена од Јуриј Дачев), Софија: Епсилон-ЕЛСТ, 1997 г.
• Јуриј Дачев. Стојанка Мутафова: Кога мравките ќе се стрижат . Софија: Сонце, 2001 година.
• Марија Грубешлиева. Стојанка Мутафова: Госпоѓа елементарна непогода (мемоари) . Софија: Знаци, 2009 година.
• Јуриј Дачев. Стојанка Мутафова: Еден бес на 90 . Софија: Сонце, 2012 година.
• Марија Грубешлиева. Стојанка Мутафова: Добровечер, мој век . - Официјална биографија, Софија: Фати приказна, 2017 година, 400 страници.

Викицитат има збирка цитати поврзани со:

Стоянка Мутафова

• Од и за Стојанка Мутафова во NABIS Consolidated Catalog - национален каталог на академски библиотеки во Бугарија
• ( (ен) ) Стоянка Мутафова на Семрежната филмска база на податоци (англиски)

• Официјален Фејсбук профил на Стојанка Мутафова
• Прадедовците на Стојанка Мутафова ја спасија Трјавна од Даалиите // Посетен линк на 28.05.2022