Зајак дупкар

Зајак дупкар
Заштитен статус
Загрозен  (МСЗП 3.1)[1]
Научна класификација [ у ]
Непознат таксон (попр):	Oryctolagus
Вид:	Зајак дупкар
Научен назив
Oryctolagus cuniculus[2] (Линеј, 1758)
Карта на раширеност:   Домороден   Доведен
Синоними
Lepus cuniculus (Линеј, 1758)

Дивиот зајак (Oryctolagus cuniculus)^[3]., или познат како зајак дупкар ― зајак кој спаѓа во класата цицачи, ред зајаковидни.

Иако првично му бил ставен во родот зајаци, зајакот дупкар бил префрлен кон неговиот род во 1874 година, поради неговите неразвиени младенчиња, дупкарски навики и бројни скелетни особености.^[4] Зајакот дупкар е површно сличен на северноамериканските памучноопашести зајаци, бидејќи и Oryctolagus и Sylvilagus се родени слепи и голокожни, имаат бело месо и малку полов диморфизам. Сепак, тие две се разликуваат по особеностите на черепот, а памучноопашестите обично не прават свои дупки како што прави зајакот дупкар.^[5] Молекуларните студии потврдуваат дека сличноста помеѓу двајцата се должи на конвергентна еволуција и дека најблиските роднини на европскиот зајак се острокрзнениот зајак, речниот зајак и амамскиот зајак.^[6] Најстарите познати фосили кои им се припишуваат на современите европски видови зајаци се стари околу пред околу 500 илјади години (среден плеистоцен).^[7]

Овој вид потекнува од денешна Шпанија. На почетокот од 13 век бил донесен во Средна Европа и Северна Европа, и набрзо се раширил низ целиот континент. Се среќава во Далмација и на некои од нејзините острови. Обично живее во колонии копајќи подземни тунели, кои ги обложува со мов и листови. За живеење му одговараат суви пропустливи земјишта во кои може лесно да ги копа своите живеалишта. Се храни со истата храна како и зајакот, трева, фиданки и со кора од дрвјата, но бидејќи живее во колонии и на исто место, причинува големи штети на едно подрачје. Пречестото размножување на зајаците предизвикува сериозни проблеми во местата каде што се донесени, како на пр. во Австралија.

Јамите на зајаците дупкари се појавуваат претежно на падините и бреговите, каде дренажата е поефикасна. Влезовите на дупките се типично со пречник од 10–50 см,^[8] и лесно се препознаваат по голата земја на нивните влезови. Растот на растителноста е спречен со постојано поминување и повторување на зајаците што живеат во нив. Големите дупки се сложени ископувања што можат да се спуштат на длабочина од неколку метри. Тие не се изградени на кој било специфичен план и се чини дека се зголемени или подобрени како резултат на промискуитетната активност на неколку поколенија. Копањето се прави со повлекување на почвата наназад со предната нога и фрлање меѓу задните нозе, што го распрснува материјалот со клоцачки движења. Додека повеќето дупки се копаат однадвор, некои дупкарски системи имаат дупки ископани одвнатре, кои дејствуваат како излези за итни случаи кога бегаат од граблици под земјата. Овие дупки обично се спуштаат нормално на 90-120 см, а нивните влезови немаат гола земја особена за влезовите на дупките. Додека зајчињата спијат во комори наредени со трева и крзно, возрасните спијат на гола земја, веројатно со цел да се спречи влагата, а топлината се обезбедува со гушкање.^[9] Иако двата пола копаат, тоа го прават повешто и подолго.^[10]

Зајакот дупкар е обично тивко животно, иако има најмалку две гласови. Најпознат е високотон врисок или пискање.^[11] Овој повик за помош се споредува со цвикање на прасе.^[12] Овој звук се изговара кога се наоѓа во крајна неволја, како што е фатен од грабливец или стапица.^[11] За време на пролетта, мажјаците изразуваат задоволството испуштајќи грофтачки звуци кога им приоѓаат на другите зајаци. Овие грофтања се слични на пискаво икање и се испуштаат со затворена уста. Агресијата се изразува со ниско р'жење.^[12]

Овој вид е сосема сличен на нашиот домашен зајак, само што од него е прилично помал и не може да биде потежок од 2 кг. Главата му е валчеста и ушите му се покуси од главата.

Се размножува речиси преку целата година, дури петпати во годината. Женката носи од 28-31 ден и може да окоти од 5-12 младенчиња. Пред раѓање женката копа посебен ходник, односно гнездо кое го обложува со сува трева и со крзно, коешто го кубе од нејзините гради. Штотуку родените младенчиња се голи и слепи, а прогледуваат по десеттиот ден. Цицаат 3 недели, а потоа се осамостојуваат.