Жедник
| Жедник | |
|---|---|
| |
| Sedum acre | |
| Научна класификација | |
| Царство: | Растенија |
| Ред: | Каменоломковидни |
| Семејство: | Crassulaceae |
| Потсемејство: | Sempervivoideae |
| Род: | Sedum Л.[1] |
| Типски вид | |
| Sedum acre Л. | |
| Подродови | |
| |
| Синоними | |
|
Список
| |
Жедник (научно: Sedum) ― голем род на цветни растенија од семејството Crassulaceae. Родот е опишан дека содржи до 600 видови, потоа намалени на 400-500. Тие се сочници од лисја кои се наоѓаат првенствено на северната полутопка, но се протегаат и на јужната полутопка во Африка и Јужна Америка. Растенијата варираат од едногодишни и притаени билки до грмушки. Растенијата имаат лисја што чуваат вода. Цветовите обично имаат пет ливчиња, ретко четири или шест. Обично има двојно повеќе прашници од ливчиња. Различни видови порано класифицирани како Sedum сега се во одделните родови Hylotelephium и Rhodiola.
Добро познати европски видови на жедници се Sedum acre, Sedum album, Sedum dasyphyllum, Sedum reflexum (исто така познат како Sedum rupestre) и Sedum hispanicum.
Опис
[уреди | уреди извор]Жедникот е род кој вклучува едногодишни, двегодишни и повеќегодишни билки. Тие се одликуваат со сочни лисја и стебла.[2] Степенот на морфолошка разновидност и хомоплазија го оневозможуваат фенотипското карактеризирање на жедникот.[3]
Таксономија
[уреди | уреди извор]Жедникот за првпат бил формално опишан од Карл Линеј во 1753 година, со 15 видови.[4] Од родовите опфатени со семејството Crassulaceae, жедникот е најбогатиот вид, најморфолошки разновиден и најсложен таксономски. Историски бил сместен во потсемејството Sedoideae, од која бил типски род. Од трите современи потсемејства на Crassulaceae, врз основа на молекуларната филогенетика, жедникот е сместен во потсемејството Sempervivoideae. Иако родот е значително намален, од околу 600[5] на 420-470 видови,[6] со образување до 32 одделни родови,[7] тој сè уште сочинува една третина од семејството и е полифилиски.[8]
Видовите жедници се наоѓаат во четири од шесте главни крунски кладови во рамките на потсемејството Sempervivoideae на Crassulaceae и се распределени на племиња, како што се:[9]
| Клада | Племе |
|---|---|
| Hylotelephium | Telephieae |
| Rhodiola | Umbiliceae |
| Sempervivum | Semperviveae |
| Aeonium | Aeonieae |
| Acre | Sedeae |
| Leucosedum | |
| Забелешка
Кладови кои содржат жедник, прикажани во сина боја | |
Покрај тоа, најмалку девет други различни родови се чини дека се сместени како жедник. Сепак, бројот на видови пронајдени надвор од првите два кладови (племето Sedeae) е само мал дел од целиот род. Затоа, сегашната определба, која е донекаде вештачка и опфатена, мора да се смета за нестабилна.[8] Односите меѓу племињата на Sempervivoideae се прикажани во кладограмот.
| Cladogram of Sempervivoideae tribes[9] | |||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||
| Кладограм на племињата на Sempervivoideae[9] | |||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||
Сега се смета дека има приближно 55 европски видови. Жедникот покажува широка варијација во бројот на хромозомите, а полиплоидијата е честа појава. Хромозомскиот број се смета за важна таксономска одлика.[10]
Претходните автори поставиле голем број видови жедници надвор од овие клади, како што се S. spurium, S. stellatum и S. kamtschaticum (клада Telephium),[11] што е сегрегирана во Phedimus (племе Umbiliceae).[9][12][6][13] Со оглед на значителните таксономски предизвици што ги претставува овој високо полифилетичен род, предложени се голем број радикални решенија за она што е опишано како „проблемот жедник“, од кои сите ќе бараат значителен број на нови комбинации во рамките на Sempervivoideae. Никулин и неговите колеги (2016) препорачале, со оглед на монофилијата на Aeonieae и Semperviveae, видовите жедници надвор од племето Sedeae (сите во подродот Gormania) да бидат отстранети од родот и да бидат прераспределени. Сепак, ова не го решава проблемот на другите родови сместени кај жедникот, во Sedeae.[8] Во најголемата објавена филогенетска студија (2020), авторите предлагаат поставување на сите таксони во рамките на Sedeae во родот жедник и пренесување на сите други видови на жедник во преостанатите клади Sempervivoideae на други родови. Овој проширен Sedum sl би содржел околу 755 видови.[14]
Поделба
[уреди | уреди извор]Карл Линеj првично опишал 15 видови, кои се одликуваат со петомерни цветови, поделувајќи ги во две групи; Planifolia и Teretifolia, врз основа на морфологијата на листовите. со 15 видови, и оттука го носи неговото име како ботанички авторитет (L.).[15] До 1828 година, де Кандол препознал 88 видови, во шест неформални групи.[16] Направени се различни обиди да се поддели овој голем род, покрај сегрегирањето на посебните родови, вклучувајќи создавање на неформални групи, оддели, серии и подродови. За опширна историја на подфамилијата Sedoideae, видете Ohba 1978.
Греј (1821) ги поделил 13-те видови познати во Обединетото Кралство во тоа време на пет дела; Rhodiola, Telephium, Sedum, (неименуван) и Aizoon.[17] Во 1921 година Прагер основал десет секции; Rhodiola, Pseudorhodiola, Giraldiina, Telephium, Aizoon, Mexicana, Seda Genuina, Sempervivoides, Epeteium и Telmissa.[18] Ова подоцна било ревидирано во најпознатиот систем, оној на Бергер (1930), кој дефинирал 22 поделби, кои ги нарекол Reihe (одделиили серии).[19] Одделите на Бергер биле:
- Rhodiola
- Pseudorhodiola
- Telephium
- Sedastrum
- Hasseanthus
- Lenophyllopsis
- Populisedum
- Graptopetalum
- Monanthella
- Perrierosedum
- Pachysedum
- Dendrosedum
- Fruticisedum
- Leptosedum
- Afrosedum
- Aizoon
- Seda genuina
- Prometheum
- Cyprosedum
- Epeteium
- Sedella
- Telmissa
Голем број од нив, тој дополнително ги поделил.[19] Спротивно на тоа, Фредерстрем (1935) усвоил многу поширок опишување на родот, прифаќајќи ги само Sedum и Pseudosedum во рамките на Sedoideae, делејќи го првиот на 9 делови.[20] Иако ова било проследено со бројни други системи, најшироко прифатената инфрагенерична класификација по Бергер, била од Охба (1978).[21] Пред ова, повеќето видови во Sedoideae биле сместени во родот Sedum.[12] Од овие системи, било забележано „Сè уште не е предложена навистина задоволителна основа за поделба на семејството на родови“.[22]
Некои други автори додале други серии и комбинирале некои од сериите во групи, како што се оддели.[23] Посебно „Sedum секцијата Sedum“ е поделена на серии (види Кладови)[8][2] Во поново време, два подрода се признаени, Gormania и Sedum.[8]
- Gormania : (Бритон) Клаузен . 110 видови од Sempervivum, Aeonium и Leucosedum clades. Европа и Северна Америка.
- Sedum: 320 видови од кладата Acre. Умерени и суптропски зони на северната полутопка (Азија и Америка).[24]
Подродот Sedum се смета за три географски различни, но со еднаква големина делови:[24]
- S. sect. Sedum околу. 120 spp. домородни во Европа, Мала Азија и северна Африка, кои се движат од северна Африка до средна Скандинавија и од Исланд до планината Урал, Кавказ и Иран.
- S. sect. Americana Фрод.
- S. sect. Asiatica Фрод.
S. sect. Sedum вклучува 54 видови домородни во Европа, кои Бергер ги класифицира во 27 серии.[24]
Клади
[уреди | уреди извор]Видовите и сериите се:[25][26][27][11][9][8][7][28]
Подрод Gormania
[уреди | уреди извор]
Од околу 80 евроазиски видови, серијата Rupestria образува посебна монофилетска група од околу десет таксони, која некои автори ја сметаат за посебен род, Petrosedum.[30][31][32] Тоа била серија 20 во класификацијата на Бергер. Домородна во Европа, таа дошла да биде одгледувана и станала натурализиран во Северна Америка.[33]
|
