Едначење по звучност

Македонска фонетика и фонологија
Гласови глас и фонема едначење по звучност удвојување поделба на гласовите гласовни промени акцент акцентски целости Писмо правопис и правоговор Азбука развој македонски писма глаголица старословенско писмо илинденска азбука македонска преродбеничка азбука македонска абецедарска азбука транслитерација транскрипција на странски јазици Скратеници Поврзано Македонска граматика Македонски јазик
Кутијава: преглед разговор уреди

Според звучноста согласките се делат на безвучни, звучни и сонатни. Безвучните и звучните согласки образуваат таканаречени корелативни парови. Секоја безвучна согласка, освен х, има свој звучен парник. Тие парови се:

Звучните и безвучните согласки се едначат по звучност кога ќе се најдат во непосреден допир. Едначењето се врши спрема втората согласка. Звучните согласки пред безвучните се менуваат во безвучни. Пример:

• б-п: баба - бапски; врабец - врапче, врапци; даб, дабот - дапче; забец - запци, запчест; јамб, јамбот, јампски; Љубе - Љупчо, Љупка; роб, робот - ропски, ропство, ...
• д-т:
• г-к:
• в-ф:
• з-с:
• ж-ш:
• ѕ-ц:
• џ-ч:
• ѓ-ќ:

Безвучните согласки пред звучните преоѓаат во звучни сват- сватба-свадба

Едначењето по звучност редовно се обележува и во зборовите со претставка.

Согласката ј се обезвучува и пред слеаните ц, ч во зборови со претставка.

Кога претставките што завршуваат на согласка (зад-, над-, од-, под-, пред-, без-, из-, раз-) ќе влезат во состав на збор што почнува со истородна согласка, настануваат два случаја.

Во некои зборови границата меѓу претставката и основниот збор јасно се чувствува, и согласките се пишуваат удвоено: оддели, поддава, раззелени, оттука, поттикне, бессовесен, ...

Во други случаи, кога е сраснатоста на составните делови изразена во поголем степен, по извршеното едначење се добива една согласка: одамна (од оддамна), бесмислен, бесмртен, бесрамен, бестрашен, исее, исекне, исели, исече, раседла (од разседла), расее, расели, расече, раслои, расобуе, расони и др.

Иста појава имаме и на составите меѓу префиските без-, из-, раз- и зборовите што почнуваат со ш. Во едни случаи се чува с: бесшумно (од безшумно), исшета, исшие, исшилчи, а во други, по асимилацијата на с во ш, се добило едно ш; ишари (од изшари), ишмрка, уштипе, рашета (од разшета), рашие, рашири, раштима, раштрка.

Едначењето по звучност не се одбележува во следниве случаи:

Не се одбележува едначењето на в пред безвучна согласка

Не се одбележува едначењето на д

Пред членската наставка -та не се одбележува и едначењето на другите звучни согласки

Согласката г не се едначи во: бегство, другпат.

Не се едначи т во сложенките од типот: петгодишен, десетгодишен, дванаесетгодишен, ...

Едначењето на согласките по звучност не се одбележува и во некои личните именки од туѓо потекло.

Во допир со гласниците (сонанти) не се врши едначење по звучност: милослив, милосница, мирислив.

• Правопис на македонскиот литературен јазик, Институт за македонски јазик "Крсте Мисирков", трето издание на Просветно дело - Скопје, 1986, Редакциски одбор: Божо Видоевски, Тодор Димитровски, Кирил Конески, Крум Тошев (претседател), Рада Угринова-Скаловска

п р у Македонска граматика Фонетика и фонологија гласовен систем  • гласовни промени  • удвоени согласки  • едначење по звучност  • поделба на гласови  • говорни органи  • акцент  • акцент на туѓи зборови  • акцентски целости  • акцентски целости со клитики Морфологија зборовни групи  • именки (граматички категории  • образување и функција)  • придавки (степенување  • образување)  • броеви  • заменки  • глаголи (категорија време  • категорија начин  • категорија лице  • категорија вид  • категории род и број  • категорија залог  • категорија преодност  • образување на глаголи  • класификација  • сегашно време  • минато определно свршено време  • минато определено несвршено време  • заповеден начин  • глаголска л-форма  • глаголска придавка  • глаголска именка  • глаголски прилог  • минато неопределено свршено време  • минато неопределено несвршено време  • предминато време  • идно време  • минато-идно време  • идно прекажано време  • можен начин  • има-конструкција  • сум-конструкција  • да-конструкција)  • предлози  • сврзници  • честички  • извици  • модални зборови Синтакса проста реченица  • модална карактеристика  • негација  • граматичка структура (прирок  • подмет)  • безлична реченица  • активни и пасивни реченици  • согласување меѓу подметот и прирокот  • видови предмети  • прилошки определби  • атрибут  • апозиција  • реченични соодветници  • сложена реченица  • независносложени реченици  • зависносложени реченици (временски зависносложени реченици  • причински зависносложени реченици  • последични зависносложени реченици  • целни зависносложени реченици  • условни зависносложени реченици  • допусни зависносложени реченици  • начински зависносложени реченици  • односни зависносложени реченици  • исказни зависносложени реченици)  • директен и индиректен говор  • односот меѓу глаголските дејства во сложените реченици  • редот на дел-речениците во сложената реченица  • заеднички карактеристики кај одделни видови сложени реченици Лексикологија фразеологија  • типови лексички значења на зборовите  • речнички состав  • лексиката според процесот на обновување  • лексиката според потеклото на зборовите  • лексиката според форма и сфера на употреба  • лексика според степенот на употреба Лексикографија основни типови реченици  • лингвистички реченици  • речник  • правопис и правоговор  • транскрипција  • транслитерација  • скратеници  • правопис на топографија Стилистика научен стил  • административен стил  • публицистички стил  • уметничколитературен стил  • разговорен стил Дијалектологија дијалекти  • западномакедонско наречје  • југоисточно македонско наречје  • северномакедонско наречје Ономастика ономастика  • транскрипција Писмо глаголица  • црковномакедонско писмо  • илинденско писмо  • македонска преродбеничка азбука  • абецедарско писмо  • македонско писмо  • ракописно писмо • развој македонистика  • поврзани теми