Божји Кедри

Божји Кедри (арап. أرز الربّ, Арз ар-Раб „Божји кедри“) — кедри кои се наоѓаат во долината Кадиша во Бишари, Либан, се еден од последните остатоци од обемните шуми на либанскиот кедар што напредувале низ планината Либан во антиката. Се смета дека сите рани современи извештаи на патниците за дивите кедри се однесуваат на оние во Бишари; ^[1] христијанските монаси од манастирите во долината Кадиша ги почитувале дрвјата со векови. Најраните документирани наводи за Божјите Кедри се наоѓаат во таблите 4-6 од големиот еп за Гилгамеш, шест дена пешачење од Урук.

Феникијците, Израелците, Египќаните, Асирците, Вавилонците, Персијците, Римјаните, Арапите и Турците користеле либанско дрво. Египќаните го ценеле своето дрво за бродоградба, а во Отоманското Царство нивното дрво се користело за изградба на железници. ^[2]

Планините во Либан некогаш биле засенчени од густи кедрови шуми и дрвото е симбол на земјата. По вековно упорно уништување на шумите, обемот на овие шуми бил значително намален. ^[3]

Некогаш било кажано дека се случила битка меѓу полубоговите и луѓето околу прекрасната и божествена шума со кедрови дрвја во близина на јужна Месопотамија. ^[4] Оваа шума, некогаш заштитена од сумерскиот бог Енлил, била целосно разголена од нејзините дрвја кога луѓето влегле во нејзините терени пред 4700 години, откако ја добиле битката против чуварите на шумата, полубоговите. ^[4] Приказната исто така раскажува дека Гилгамеш користел кедрово дрво за да го изгради својот град.

Низ вековите, кедровото дрво било експлоатирано од Феникијците, Египќаните, Израелците, Асирците, Вавилонците, Персијците, Римјаните, Арапите и Турците. ^{[3] [4]} Феникијците ги користеле кедрите за нивните трговски флоти. Им требало дрвја за нивните бродови, а кедровите шуми ги направиле „првата трговска нација со море во светот“. ^[5] Египќаните користеле кедрова смола за процесот на мумификација и кедрово дрво за некои од „нивните први папирусни ролни со хиероглифи“. ^[5] Во Библијата, Соломон набавил кедрово дрво за да го изгради храмот во Ерусалим. ^[6] Царот Адријан ги сметал овие шуми како царски домен, а уништувањето на кедровите шуми било привремено запрено.

Се смета дека сите рани современи извештаи на патниците за дивите кедри во Либан се однесуваат на кедрите на Бишари.^[7]

Пјер Белон ја посетил областа во 1550 година, со што станал првиот современ патник кој ги идентификувал Божјите кедри во неговите „Набљудувања“. Белон изброил 28 дрвја:

“На значителна височина по планините, патникот пристигнува во манастирот на Богородица, кој се наоѓа во долината. Оттука, продолжувајќи четири милји нагоре по планината, ќе пристигнете кај кедрите, Маронитите или монасите кои ќе бидат ваши водичи. Кедрите се наоѓаат во долина, а не на врвот на планината, и се претпоставува дека се 28 на број, иако е тешко да се избројат, бидејќи се оддалечени еден од друг неколку чекори. Надбискупот од Дамаск се трудеше да ги докаже истите што Соломон ги посадил со свои раце на квинкункс начин. Ниту едно друго дрво не расте во долината во која тие се наоѓаат и таа е генерално толку покриена со снег што е достапна единствено во лето".^[8]

Следел Леонхард Рауволф во 1573-75 година, броејќи 24 дрвја:

“„Не видов ништо повисоко, туку единствено еден мал рид пред нас, целиот покриен со снег, на дното на кој стоеја високите кедрови дрвја… толку се намали, што не можев да избројам повеќе, туку дваесет и четири што стоеја наоколу во круг и уште две, чии гранки се прилично расипани поради возраста. Отидов и на ова место да барам млади, но воопшто не можев да пронајдам".^[9]

Жан де Тевенот изброил 23 дрвја во 1655 година:

"„Грабеж е да се каже дека ако некој двапати ги пресмета Кедрите на планината Либан, ќе има различен број, бидејќи во сите, големи и мали, нема повеќе или помалку од дваесет и три“. ".^[10]

Лорен д'Арвио во 1660 година изброил 20 дрвја;^[11]

“„Недела, 9 мај Благородните (кедрови) дрвја растат меѓу снегот во близина на највисокиот дел на Либан; и се извонредни, како и по нивната старост и големина, како и по оние чести алузии што им се направени во Божјата реч. Еве некои од нив многу стари и неверојатни; и други помлади со помала големина. Од првите би можел да набројам само шеснаесет, а вторите се многубројни. Измерив еден од најголемите, и го најдов дванаесет јарди и шест инчи во круг; и триесет и седум метри во раширените гранки. На околу пет или шест метри од земјата, тој беше поделен на пет екстремитети, од кои секоја беше еднаква на големо дрво. По околу половина час поминат во истражување на ова место, облаците почнаа да се згуснуваат и да летаат по земјата; што толку го замати патот, што мојот водич беше многу во загуба да го најдеме патот назад. Седум часа се шетавме така збунети, што ми даде не мал страв дека ќе бидам принуден да поминам уште една ноќ на Либан.“ ".^[12]

Жан де ла Рок во 1722 година пронашол 20 дрвја. Во 1738 година Ричард Покок дал детален опис.

"„Тие формираат шумичка со обем околу една милја, која се состои од некои големи кедри кои се блиску еден до друг, голем број млади кедри и некои борови. Големите кедри, на одредено растојание, многу личат на големи дабови што се шират; телата на дрвјата се кратки, поделени на дното на три или четири екстремитети, од кои некои растат заедно околу десет метри, изгледаат нешто како дебели готски столбови, кои се смета дека се составени од седум столбови, погоре почнуваат да раширено хоризонтално: едното имаше заоблено тело, но не и најголемото, со обем од дваесет и четири стапки, а другото со вид на тројно тело, како што е опишано погоре, и со триаголна фигура, измерено по дванаесет метри од секоја страна. Младите кедри даваат поголемо количество овошје од поголемите. Дрвото не се разликува од белата зделка по изглед, ниту се чини дека е потешко; има убав мирис, но не толку мирисна како смреката од Америка, која обично се нарекува кедар; а исто така паѓа по убавина; Зедов парче дрво од едно големо дрво кое беше разнесено од ветрот и го оставив таму да скапува; стојат петнаесет големи. Христијаните од неколку конфесии во близина на ова место доаѓаат овде да го прослават празникот на Преображението и изградиле жртвеници против неколку големи дрвја, на кои ја служат тајната тајна. Овие дрвја се наоѓаат на околу половина милја северно од патот по кој се вративме... ^[13]

Времето, заедно со експлоатацијата на дрвото на кедровите и ефектите од климатските промени, довело до намалување на бројот на кедрови дрвја во Либан.^[14] Сепак, Либан е сè уште нашироко познат по својата историја на кедрово дрво, бидејќи тие се амблем на земјата и симбол на либанското знаме.^[6] Останатите дрвја преживуваат во планинските области, каде што се доминантни видови дрвја. Таков е случајот на падините на планината Макмел, која се издига над долината Кадиша, каде што се наоѓаат Божјите кедри на надморска височина од повеќе од 2,000 метри. Четири дрвја достигнале висина од 35 метри, при што нивните стебла достигнуваат 12-14 метри.^[2]

Од 19 век па наваму, бројот на писатели кои ги запишувале нивните посети значително се зголемил, а бројот на кедри што ги изброиле писателите изнесувал стотици.^[15] Алфонс де Ламартин го посетил местото за време на неговото патување во Либан (1832–33), спомнувајќи ги кедрите во некои текстови. Во 1871 година, Едвард Хенри Палмер од Палестинскиот истражувачки фонд ги опишал кедрите на следниов начин:^[16]

Спуштајќи се по стрмната цик-цак пате��а до кедрите, го поставивме нашиот логор и продолживме да ја испитаме светата и позната шумичка, и не можевме да го потиснеме чувството на разочарување во неговата мала големина и незначителната појава на дрвјата. Тие се состојат од мал куп дрвја со релативно современ раст, не повеќе од девет од нив кои покажуваат какви било индикации за респектабилна антика и покриваат само околу три хектари земја. Тие стојат на гребенот кој се состои од пет могили и два спирали кои се движат скоро на исток и запад, како во придружниот план. Целиот број дрвја што го проценивме е на околу 355; нивната големина е исто така грубо претерана, ниту еден од нив не е над 80 стапки високо. Земјата е покриена со остатоци од кедар и бел варовник, а во центарот е грозоморна мала зграда, маронитска капела, чии состаноци се болно погодени од сиромаштија. Дрвјата се отсечени и на друг начин, особено од незадржливиот турист, кој се трудел да го исцрта своето име на секое достапно стебло. Едно дрво, прилично големо, има дупка во него каде што се откинала гранка, а ова е зголемено во комора. Тие се нечисти скудни примероци, и не се толку фини како што може да се видат во многу англиски паркови.

Загриженоста за заштитата на библиските „Божји кедри“ датира од 1876 година, кога шумата од 102 хектари била опкружена со висок камен ѕид, платен од Аугуста Викторија од Шлезвиг-Холштајн (често погрешно се припишува на Кралицата Викторија од Велика Британија, како што Аугуста Викторија била кралица на Прусија и оттука „Кралица Викторија“) за да ги заштитат фиданките од доаѓање на кози. Сепак, за време на Првата светска војна, британските трупи користеле кедар за изградба на железници.

Анри Бордо дошол во 1922 година и ја напишал „Јамиле“, приказна за ова место.

Во 1998 година, Божјите Кедри биле додадени на списокот на УНЕСКО за светско наследство.

Шумата е строго заштитена. Можна е обиколка доколку е придружувана од овластен водич. По прелиминарната фаза во која земјата била исчистена од детрити, третираните болните растенија и оплодената земјата, „Комитетот на пријателите на Кедровата шума“ иницирала програма за пошумување во 1985 година. ^[17] Овие напори ќе бидат забележливи единствено за неколку децении поради бавниот раст на кедрите. Во овие области зимата нуди неверојатна глетка, а дрвјата се покриени со снежна покривка.

Кедровата шума од древната месопотамиска религија се појавува во неколку делови од Епот за Гилгамеш^[18].

Либанскиот кедар се споменува 103 пати во Библијата.^[19][20][21] Во хебрејскиот текст е именуван ארז а во грчкиот текст (LXX) е именуван κέδρου. Стиховите ги вклучуваат:

• „Отвори ги, Ливане, портите свои и оган нека ги проголта кедрите твои; Плачи, кипарисе, зашто падна кеда­рот, зашто паднаа великаните; ридајте, дабови башански, бидејќи е испосечена густата гора. (Захарија 11:1, 2^[22])
• „Тој ја движи опашката како кедар; жилите на бутовите му се цврсто плетени“. (Јов 40:17)
• „И свештеникот да зема кедрово дрво, и исоп, и нишка од темноцрвена волна и да ги стави во средината на огнот каде што гори јуницата“ (Броеви 19:6).
• „Гласот Господов крши кедри; ќе ги скрши Господ кедрите ливански“ (Псалм 28:5).
• „Преведникот процути како палма, ќе се издигне како кедар ливански“ (Псалм 91:12).
• „ќе насадам во пустиња кедар, ситим, мирта и маслинка, ќе насадам во степите кипарис, јавор и бука наедно“ (Исаија 41:19).
• „Ете, Асур беше кедар ливански со убави гранки, искитен и висок; врвот негов – меѓу густи облаци.“ (Езекиел 31:3).
• „Но Јас ги истребив пред нив Аморејците, чија височина беше како височината на кедар, и кој беше јак како даб; Јас го уништив плодот негов горе, а коренот негов долу.“ (Амос 2:9).
• „Се заситуваат дрвјата по полето, кедрите ливански, што си ги посадил;. (Псалм 103:16)

[Цар Соломон направил] кедар изобилен како смоквите од сикари во подножјето. (1. Царевите 10:27)

• Hepper, F. Nigel (2001). „The Bsharré Cedars of Lebanon as seen by Travellers“ (PDF). Archaeology & History in Lebanon (14): 96–105.
• Aiello, Anthony S., and Michael S. Dosmann. "The quest for the Hardy Cedar-of-lebanon Архивирано на 29 март 2023 г.." Arnoldia: The magazine of the Arnold Arboretum 65.1 (2007): 26–35.
• Anderson, Mary Perle. “The Cedar of Lebanon.” Torreya, vol. 8, no. 12, 1908, pp. 287–292. JSTOR, www.jstor.org/stable/40594656.

• Еко-туризам во Либан: Божји кедри