Јавор
| Јавор | |
|---|---|
| |
| Листови од јавор | |
| Научна класификација | |
| Царство: | Растенија |
| Оддел: | Скриеносеменици |
| Класа: | Дикотиледонски растенија |
| Ред: | Сапуновидни |
| Семејство: | Сапунови |
| Род: | Јавор |
| |
| Распространетост | |
Јаворот (науч. Acer) е род на дрва од семејството сапунови (Sapindaceae). Опфаќа околу 113 видови, препознатливи по своите вкрстени листови, симетрично ослободени со цветови. Расте до височина од 35 метри, а распространет е во Средна, Западна и Јужна Европа, Северна Америка, Кавказ, северниот дел на Мала Азија и на Далечниот Исток.
Градба
[уреди | уреди извор]Крошната му е широко заоблена, а дебелината на стеблото може да достигне и преку 1 метар и обично е кратко и обраснато со црвеникаво-кафеава кора која се лупи плочесто. Листовите се долги 8 - 16 см, широки, одозгоре темнозелени, а одоздола нешто посветли. Цветовите се жолтеникаво-зелени, во кратки висечки метлички. Цвета десет дена по пролистувањето во мај. Котиледоните му се јазичести, одозгора заоблени, одоздола клинести со паралелна надолжна нерватура.
Обично посадените видови се: сикамура, црвен јавор, шеќерен јавор и норвешки јавор кои растат во Северна Америка и Европа. Азиските видови од своите западни роднини се разликуваат по коренот. Некои се мали како џбунови, некои се зимзелени, а некои имаат сосема изобличени листови.
Употреба
[уреди | уреди извор]Јаворот е извор на дрвена граѓа, особено сикамурата. Јаворите се важен извор на полен и нектар за пчелите во текот на рана пролет. Со векови луѓето го собирале слаткиот сок од јавор за изработка на сирупи и шеќери. Денес, освен за производство на мебел и подови, јаворот се користи и за производство на музички инструменти. Тоа е едно од најотпорните и најплеменити дрва, а неговата дискретно светла боја дава посебна елеганција и раскош на просторијата каде се наоѓа.
Листот на јаворот е симбол на Канада, и се наоѓа на нејзиното знаме.
Јаворот како тема во уметноста
[уреди | уреди извор]- „Јавор цутит, јавор капит“ — македонска народна песна.[1]
- „О, јаворе“ — македонска народна песна.[2][3]
- „Два јавора“ — расказ на македонскиот писател Глигор Поповски.[4]
- „Бреза и јавор“ — песна на македонскиот поет Стојан Тарапуза.[5]
Поврзано
[уреди | уреди извор]Наводи
[уреди | уреди извор]- ↑ Блаже Тренески, Стојна ситноода. Скопје: Студентски збор, 1981, стр. 33.
- ↑ ТЕА Модерна колекција, „Кон традицијата“.
- ↑ Baklava, Kalemar, SJF Records 124, 2008.
- ↑ Глигор Поповски, Маслинови гранчиња. Просветно дело, Редакција „Детска радост“, Скопје, 2004, стр. 49-51.
- ↑ Стојан Тарапуза, Сон на тркала, Просветно дело, Редакција „Детска радост“, Скопје, 2015, стр. 71.
Надворешни врски
[уреди | уреди извор]- Јавор џин шест века го плете животот во Теово Архивирано на 7 март 2016 г.