Solón
ZE
|
Quésta pàgina a l'é scrîta in zenéize, segóndo a grafîa ofiçiâ |
Solón (in grêgo antîgo: Σόλων; Atêne, 638 a.C. - 558 a.C.) o l'é stæto 'n legislatô e poêta grêgo, conscideròu un di sètte sâvi.
| (GRC)
«Ἔργα δὲ Κυπρογενοῦς νῦν μοι φίλα καὶ Διονύσου καὶ Μουσέων, ἃ τίθησ' ἀνδράσιν εὐφροσύνας» |
(LIJ)
«Òua e òpie de Vénere me són câe e de Bàcco e de Mûze, che procûan giöie a-i òmmi» |
| (Solón, Fr. 24 G.-P.2 [26 W.2]) |
Vìtta
Solón o l'é nasciûo a Atêne into 638 a.C. da 'na famìggia nòbile; a ògni mòddo inta seu zoventù o l'ha intrapréizo lónghi viâgi de comèrcio pe inrichî o patrimònio familiâre dilapidòu da-e donaçioìn do poæ Essecestide.
Into méntre o s'é interesòu a-a poêxîa e a-a filozofîa e-o l'é divegnûo amîgo de inportànti personàggi do seu ténpo, cómme Talete e Anacarsi.
A cariêra polìtica de Solón a l'é comensâ dòppo a goæra tra Atêne e Megara pe-o posésso de Salamìnn-a: defæti Atêne, dòppo avéi firmòu 'n armistìçio e lasciòu l'îzoa a-a çitæ rivâle, a l'avéiva proibîo de propagnadâ a rivendicaçión de quélla, pénn-a a mòrte.
Però Solón, segóndo a tradiçión,[1] [2] o l'ha fæto móstra de êse màtto e gràçie a 'n'òraçión o l'ha convìnto i Ateniéixi a abrogâ a lézze e inbrasâ e àrmi pe l'îzoa, a quæ a l'é stæta pöi riconquistâ.
| (GRC)
«αὐτὸς κῆρυξ ἦλθον ἀφ' ἱμερτῆς Σαλαμῖνος, κόσμον ἐπέων ὠιδὴν ἀντ' ἀγορῆς θέμενος ~ εἴην δὴ τότ' ἐγὼ Φολεγάνδριος ἢ Σικινήτης ἀντί γ' Ἀθηναίου πατρίδ' ἀμειψάμενος· αἶψα γὰρ ἂν φάτις ἥδε μετ' ἀνθρώποισι γένοιτο·"Ἀττικὸς οὗτος ἀνήρ, τῶν Σαλαμιναφετέων" ~ ἴομεν ἐς Σαλαμῖνα μαχησόμενοι περὶ νήσου ἱμερτῆς χαλεπόν τ' αἶσχος ἀπωσόμενοι.» |
(LIJ)
«Mi mæximo vêgno cómme nónçio da-a câa Salamìnn-a, e ho conpòsto 'n cànto, òrnaménto de pòule, in càngio de 'n discórso. ~ Alôa mi voriéiva êse un de Folegandro ò de Sicino, a-o pòsto che 'n Ateniéize, cangiàndome a pâtria: sùbito infæti nasciéiva quésto ciæto tra-a génte: "Sto chi o l'é 'n Àtico, de quélli che han lasciòu Salamìnn-a". ~ Anémmo a Salamìnn-a, a conbàtte pe 'n'îzoa amàbile e scrolâse a dûa verghéugna.» |
| (Solón, Fr. 2 G.-P.2 [1-3 W.2]) |
A nominâta òtegnûa a l'ha permìsso a Solón de êse elètto arcónte into 594 a.C. con l'incàrego straordenâio de pacificatô e legislatô.
Aprêuvo a-a seu ativitæ polìtica, o s'é retiòu a vìtta privâ pe viâgiâ a l'èstero: in Egitto, a Cîpro, a Sàrdi (dôve o sàiva stæto riçevûo a-a córte do rè Creso).
A ògni mòddo Solón o l'é tornòu a-a fìn a Atêne, dôve intànto a çitadinànsa a s'êa spacâ in træ façioìn: quélla di Pediei con càppo Licurgo, quélla di Parali de Magacle e quélla di Diacri con càppo Pisistrato, o quæ o l'aspirâva a-a tiranîa.
Pròpio Pisistrato o s'é mutilòu da lê pe acuzâ in pùblica ciàssa i seu aversâi de avéilo agredîo e-o l'ha convìnto coscì i çitadìn a fâse provédde de çinquànta masê pe diféndise. Pe quésto lê o l'ha avûo mòddo de òcupâ Atêne e proclamâse tirànno: coscì Solón o l'ha rinproveròu i Ateniéixi:
| (GRC)
«εἰ δὲ πεπόνθατε λυγρὰ δί᾽ ὑμετέρην κακότητα, μή τι θεοῖς τούτων μόμφον ἐπαμφέρετε· αὐτοὶ γὰρ τούτους ηὐξήσατε ῥύματα δόντες, καὶ διὰ ταῦτα κακὴν ἔσχετε δουλοσύνην· ὑμέων δ᾽ εἷς μὲν ἕκαστος ἀλώπεκος ἴχνεσι βαίνει, σύμπασιν δ᾽ ὑμῖν χαῦνος ἔνεστι νόος· εἰς γὰρ γλῶσσαν ὁρᾶτε καὶ εἰς ἔπος αἱμύλου ἀνδρός, εἰς ἔργον δ᾽ οὐδὲν γιγνόμενον βλέπετε.» |
(LIJ)
«S'éi subîo mizêie pe-a vòstra ignorànsa, no atriboî a-i dêi a caxón de quéste: viâtri defæti éi tiòu sciù quélli, méntre arénbi ghe dâvi e pe quésto éi avûo a gràmma scciavitù: de viâtri ògnidùn da sôlo e órme da vórpe o ricàrca, ma in viâtri insémme gh'é 'na vêua ménte: a-a léngoa dæ aménte e-a pòula aspèrta de 'n òmmo, méntre afæto l'òpia ch'a se conpìsce no veddeî.» |
| (Solón, Fr. 15 G.-P.2 [11 W.2]) |
Con tùtto quésto Pisistrato dòppo o no l'ha mâi danezòu Solón in nisciùn mòddo e ànsi o l'ha çercòu de ingraçiâselo con doìn e favoî. Solón o l'é mòrto into 558 a.C. e-e seu çénie són stæte sparpagiæ a Salamìnn-a.
Polìtica
| (GRC)
«Πολλοὶ γὰρ πλουτεῦσι κακοί, ἀγαθοὶ δὲ πένονται· ἀλλ' ἡμεῖς αὐτοῖς οὐ διαμειψόμεθα τῆς ἀρετῆς τὸν πλοῦτον, ἐπεὶ τὸ μὲν ἔμπεδον αἰεί, χρήματα δ' ἀνθρώπων ἄλλοτε ἄλλος ἔχει.» |
(LIJ)
«Tànti gràmmi són rìcchi, e-i boìn són mìsci: ma niâtri con lô no scangiêmo a virtù pe-o dinâ, zaché quésta a l'é sàlda pe sénpre méntre e richésse di òmmi ghe l'ha ògni vòtta 'n âtro.» |
| (Solón, Fr. 6 G.-P.2 [15 W.2]) |
Dòppo êse stæto elètto arcónte, o l'ha avûo l'incàrego de redìgge 'n còdice de lézze; coscì, co-a seisàchteia (da-o grêgo σεισάχθεια "sciogliménto di péizi") o l'ha abolîo e ipotêche in sciâ persónn-a, de mòddo che i çitadìn evitéssan a servitù pe-i seu póffi.
| (GRC)
«πρῶτα μὲν εὐχώμεσθα Διὶ Κρονίδηι βασιλῆϊ θεσμοῖς τοῖσδε τύχην ἀγαθὴν καὶ κῦδος ὀπάσσαι.» |
(LIJ)
«Pe prìmma cösa inplorémmo Zôve rè fìggio de Crono che a quéste lézze bónn-a fortùnn-a e glòria o concede.» |
| (Solón, Fr. 31 W) |
Pe de ciù o l'ha introdûto 'n modéllo de stâto timocràtico, sàiva a dî bazòu in sciô rédito (τιμή): i çitadìn lìberi són stæti dónca divîzi in quàttro clàsse:
• Pentacosiomedimni, con réndia de 500 medìmni, sàiva a dî 260 hl de òrzo;
• Cavagêi, che avéivan dónca armêno 'n cavàllo e 'na réndia de 300 medìmni;
• Zeugiti che avéivan doî beu e 'na réndia de 200 medìmni;
• Teti, che no êan provìsti de particolæ bêni.
Penscêo
O penscêo de Solón o s'artìcola sôviatùtto in sce tréi concètti:
• sósta (ὕβρις), açión ingiùsta caozâ da-o prezumìn de l'òmmo da seu fòrsa cóntra l'òrdine costitoîo, a-a quæ ségoe de lóngo a puniçión di dêi (τίσις "espiaçión").
• acecaménto (ἄτη), a puniçión di dêi ch'a pòrta a-a rovìnn-a i òmmi che se són amaciæ de sósta e han perseguîo a richéssa (ὄλβος) con mézzi ingiùsti.
• giustìçia (δίκη), o motô do procèsso da giustìçia divìnn-a.
| (GRC)
«οὐ γὰρ δὴν θνητοῖς ὕβριος ἔργα πέλει, ἀλλὰ Ζεὺς πάντων ἐφορᾶι τέλος.» |
(LIJ)
«Infæti no dûa goæi, pe-i mortæ, i rizultâti da sósta, ma Zôve o contròlla cómme vàdde a finî ògni cösa.» |
| (Solón: Fr. 1 G.-P.2 [13 W.2], 16-17) |
Nòtte
Bibliografîa
- (IT) Solón, Frammenti dell'opera poetica, introduçión e coménto de Maria Noussia, traduçión de Marco Fantuzzi, Milàn, BUR Rizzoli, 2020.
Âtri progètti
Wikimedia Commons a contêgne di files in sce Solón
| Contròllo de outoritæ | VIAF (EN) 14908273 · ISNI (EN) 0000 0001 1161 5631 · SBN (IT) BVEV028737 · LCCN (EN) n79110932 · GND (DE) 118615394 · BNF (FR) cb13091860r (data) · BNE (ES) XX1443848 (data) · ULAN (EN) 500354818 · BAV (EN, IT) 495/5249 · CERL (EN) cnp00954690 · WorldCat Identities (EN) n79-110932 |
|---|