Polyfonie

Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Mestreechs. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.

Polyfonie is e begrip oet de meziektheorie, um 'n muzikaol textuur te besjrieve die in tegestèlling tot de monofonie mie es ein stum kint, in tegestèlling tot de monodie mie es ein stum mèt melodische weerde kint, in tegestèlling tot de homofonie neet vaan ein bovestum aofhenkelek is en in tegestèlling tot de heterofonie stumme kint die entans deils in tegegestèlde riechting en mèt tegegestèlde, complementair ritmes bewege (zoegeneump contrapunt).

In de westerse meziek oontstoont de polyfonie min of mie vaanzelf oet de monofonie, wie me Gregoriaanse gezaange in parallel kwinte góng zinge. Dees meneer vaan zinge zouwe veer nog homofonie neume; middeliewse theoretici (wie Hucbald vaan Sint-Amand) spraoke evels al vaan polyfonie. E bewös mierstummeg gezoonge stök neumde me 'n organum. In de loup vaan de middeliewe kaom 't organum tot bleuj mèt ingewikkelder composities die mier dege es parallelle zinge, tot me roond 1200 in de Notre Damesjaol tot veerstummege organa kaom. In de loup vaan d'n daartienden iew woort polyfonie de norm veur diverse religieus en wereldleke werke, gans in 't bezunder 't motèt. In de renaissance gónge dees oontwikkelinge door; me stèlde in dezen tied diverse regele veur 't contrapunt op die componiste iewelaank trouw zouwe blieve.

Roond 1600 kump aon de bleuj vaan de polyfonie 'n ind, es me, veural veur wereldleke zaankgenres, de monodie es veurbeeld geit numme. De polyfonie euverleef evels in kèrkmeziek en in instrumentaole meziek en zal gans de barok 'n belaankrieke rol blieve speule. In dezen tied koume ouch vörm wie de fuga op, dee veural bij Johann Sebastian Bach tot groete bleuj kump. Mèt de koms vaan 't rococo raak de polyfonie evels oet de mode, jeh zelfs oet de gratie. Klassieke en romantische componiste passe ze neet dèks touw, veural in kèrkmeziek of es historiserend elemint. De ummer greujende leefde veur de meziek vaan Bach maak evels tot componiste ziene stiel gere es ierbetuin naovolge. In de meziek vaan d'n twintegsten iew kump de polyfonie veur bij diverse neoklassieke componiste. De modernistische werke vaan de Sjaol vaan Darmstadt mèt hun complexe, oonophawwelek dooreinluipende structure kin me ouch es polyfoon analysere.

Diverse soorte neet-westerse meziek kinne polyfoon structure. Allewel tot sommege mezieke ouch es heterofoon kinne weure geanalyseerd, kin me zoe'ne meziek oonder mie hure in Zwart Afrika.