Maone vaan Mars

Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Mestreechs. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.

Mars heet twie maone:

• Phobos, de groetste vaan de twie.
• Deimos.

Bei maone zien in augustus 1877 oontdèk door d'n Amerikaonsen astronoom Asaph Hall. Ze zien verneump nao de twierling Phobos (angs) en Deimos (vreis) oet de Griekse mythologie die hunne pap Ares, god vaan d'n oorlog, begeleide in de strijd. Ares waor bekind es Mars bei de Romeine.

De oersprunk vaan de maone is oonbekind. Ein gedachte is tot zie ingevaange asteroïde zien, evels kump de samestèlling vaan Phobos dao neet mèt euverein. Een aander idee is tot 't vreuger mierdere objekte in 'n baon um Mars gaof die dao zien gekoume door 'n botsing vaan Mars mèt 'n protoplaneet (zjus wie de maon um de Eerd zouw zien oontstande). De objekte vörmde 'n groete maon en 'n rink vaan stöb. Door zwoertekrachwèrking is de stöbrink gevörmp tot Phobos en Deimos. Later is de groete maon op Mars gestort en bleve allein Phobos en Deimos euver.

De beweginge vaan Phobos en Deimos zien gaans aanders oet es veer geweend zien vaan eus eige Maon. Phobos heet 'n umloupperiode vaan 7,66 daog (sneller es de rotatie vaan Mars), kump op in het weste en geit oonder in het ooste, en kump 11 oor later alweer op. Deimos kump wel op in 't ooste en geit, oondaanks de umloupperiode vaan 30,35 daog, umtot ze väöl lankzamer geit es de rotatie vaan Mars pas 2,7 daog later oonder in 't weste.

Allebei zien ze in synchroon rotatie, ze laote altied dezelfde kant nao Mars zien. Umtot Phobos zoe snel um Mars drejt weurt de baon um Mars steeds kleiner. Op 'n gegeve momint zal Phobos zoe kort bij Mars koume (de Roche limiet) tot de maon door zwoertekrachwèrking oetein zal valle. Deimos is zoe wied eweg tot de maon ziech, zjus wie eus eige maon, lankzaam steeds weier vaan Mars begief.

't Zonnesjtèlsel
De Zon · Mercurius · Venus · Aerd · Mars · Ceres · Jupiter · Saturnus · Uranus · Neptunus · Pluto · Haumea · Makemake · Eris
Planete · Dwergplanete · Maone: Aerds · Martiaans · Joviaans · Saturniaans · Uraniaans · Neptuniaans · Plutoniaans · Haumeaans · Eridiaans
Ring: Joviaans · Saturniaans · Charikloaans · Chiroaans · Uraniaans · Neptuniaans · Haumeaans
Klein lichame:   Meteoroïde · Asteroïde/Asteroïde maone (Asteroïdegordel) · Centaure · TNO's (Kuiperreem/Verstruide sjief) · Komete (Hillswolk · Oortwolk)