Jezuïet

Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Valkebergs. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.

'ne Jezuïet ies 'n lid van de orde van de Jezuïete ofwaal de sociëteit van Jezus. De orde ies gesjtiech in 1534 door 'ne groep aafgesjtudeerde sjtudente in Paries onder leiding van Ignatius van Loyola. Zès jaor later woort de orde goodgekäörd door Paus Paulus III. De leje leve in 'n Jezuïetekloaster. 'ne Pater-Jezuïet sjrief achter ziene naam de lèttersj s.j.' van 'Societas Jesu'. De meiste Jezuïete zint leraar, advocaat of econoom. 't Zint euver 't algemein kritische intellectuele, die hun meininge oetdrage en dees insjtèlling ouch doorgeve aan hun lièrlinge. Dat maak de Jezuïete in väöl leng bie machhöbbersj óngeleef.

In de 18de ièw woort de orde, die veural onderwies gaof aan jónges - ónder drök van de rigoristische Jansenistische sjtruiming in de kèrk, biegesjtange door de Europese vorste - door de Paus opgeheve. F.K. de Velbrück umzeilde in 't Prinsbiesjdom Luuk èvvel dit verbod, zoadat de Jezuïetecolleges, ouch die van Mestreech, koeste blieve doorgoon.

De Jezuïete-orde sjteit onder leiding van de generaal-euversjte (Praepositus generalis) van de orde. Saer 19 januari 2008 ies dat de Spanjaard Adolfo Nicolás.

't Motto van de sociëteit ies Ad Majorem Dei Gloriam ('Tot mièrder ièr van God'), meistal aafgekort tot 'AMDG'. Daomèt zou bedoeld zin dat eder werk wat neet duvelsj ies, veur de hemel verdeenstelik ies, es 't mèt die bedoeling weurt gedoon. Zelfs alledaagse handelinge.

Door de orde were retraites georganiseerd. Hiebie kómme luuj bie-ein onder leiding van 'ne preester um 'n bepaalde conferentie bie te wone of um te meditere euver de zin van 't miensjelik leve. De doer van 'n retraite waor oarsjprónkelik 30 daag, later meistal 'ne daag of drie.

• Franciscus Xaverius (1506-1552), missionaris in Azië, waor 'ne bekènde Jezuïet. Van häöm weurt gezag dat 'r miè luuj bekièrd haet tot 't katholiek gelouf es de apostel Paulus.
• Jean Bolland van Julémont, hagiograaf.
• Friedrich Spee von Langenfeld, sjreef tege de Heksehamer
• Athanasius Kircher

• Ludo Abicht
• Huub Oosterhuis
• Etienne Vermeersch