Hildegard von Bingen

Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Norbiks. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.

Hildegard von Bingen
Gebore	1098
Gesjtorve	17 september 1179
Landj	Hèllig Roeëms Riek
Sjtielperiood	middeliewse meziek
Belankrieke genres	sequens, antifoon, hymne, liturgisch drama
Invlood van	Gregoriaans gezaank, troubadours
Invlood op	Sofia Goebajdoelina, David Lynch
Lies van componiste

Hildegard von Bingen (warsjienlek Bermersheim, 1098 - 17 september 1179) waor 'n abdis, sjriefster, componis en 'ne genaezer. Aander name die ze drègt zeunt: Hildegardis, Sibille van de Rijn, Hildegard von Böckelheim, von Rupertsberg. Op 10 mei 2012 waoërt ze hèllig verklaord dör paus Benedictus XVI.

Hildegard von Bingen wert mitstens tut de mystica geraeëkend umdat ze èèges sjreef visioene te ha. Al vanaaf häör viefde sjaen ze geconfronteerd te waeëre mèt beelde, die mieë te make howwe mèt 'n sjtaerke opmerkingsgave, 'n groeëte geveulighèèd en 'n sjaerp versjtaand. Es keend waor Hildegard kraenkelek, oeëdäör de toesjowwersrol mer dik genog gegaeve waor. 't Waor te kraank um, wie de aander keender, te sjpeule en in de umgaeving op te goeë.

Op gèè eenkel momaent krieg v'r aanwiezinge van extatische aanvalle die 't gevolg zowwe zieë van 'n sjtreng acsese of zelfkastijding. D'r is dus gènge orewroet, 'n alles uvverweldigende krach, die de nao minne sjnakkende zieël neersjmakt in d'r duuster en 't leed va Gods aafwezighèèd. D'r mystiek is Hildegard vraem gewes. Häör visioene gaeve häör dao-èn-taege 'n helder inzicht in wat de waelt bewaegt.

• Hildegard von Bingen is warsjienlek gebaore in Bermersheim bie Alzey, neet wied va Mainz in Duutsjlaand es tieënde keend van Graaf Hildebert von Bermersheim en Mechthild von Merxheim. In dae tied waor 't gebrukelek um mit 't tieënde keend 't tieënoffer te bringe, 'n ieërbetoon an God. Dit gebruuk how och 'n praktische waeërd. 't Brach 'n verlichting bie 't voede van al de keender.
• Mit ach jaor trooj Hildegard in in de kloes oeë hör taant Jutta von Spanberg es heremiet laefde. De kloes hoeërt bie 't Benedictiener kloeëster van Disibodenberg, bie Bingen. Same mit nog e maedsje waoërt Hildegard opgenaome in de kloes, oeë ze 'n paar seempel kamers bewonde. De däör waoërt lètterlik achter hör toegemetseld.
• Hildegard lieërde sjrieve en de Latiense taal. Ze lieërde biebeltekste te interpretere en besjtudeerde de liturgie. Ze waor vertroewd mèt de wetensjappe, de muziek en de beeldende keunste van häöre tied en how 'n oontwikkeld oratorisch talaent. Ze besjikde uvver praktische kènnis van 't besjtuur en de organisatie van 'n kloeëster en oonderhandelingstechnieke waore häör neet vraem.
• In 1136 sjterft Jutta, die in d'r loop van d'r tied de leiding uvver de gegreujde religieus gemeensjap bie de kloes kraege how. Hildegard volgt hör op. 't Kloeëster verworf groeët aanzieë.
• In 1141 kriet Hildegard 'n visioen oeëdör dat ze inzich kriet in wat de waelt bewaegt, in de sociale, ethische en kèrkeleke toesjtande in häöre tied. Ooch kriet ze inzich in religieus tekste en de opdrach um die op te sjrieve.
• In 1150, nao 'n konflikt mit de kèrkeleke autoriteite sjticht ze 'n nuuj vrowwekloeëster op d'r Rupertsberg, bie Bingen aan d'r Rien in Duutsjlaand.
• In 1165 sjticht ze in Eibingen, op d'r Rupertsberg, 'n filiaalkloeëster, oeë och burgers koese intraeje.
• Hildegard von Bingen waoërt 81 jaor.

Wie Hildegard hör inzichte, mit de hulp van häöre secretair Volmar - die de tekste in 't Latien vertaalde - begoes te versjpreide, kreeg ze groeëte probleme mit de argwanende kèrkeleke autoritète. Tiedens de synode va Trier, in 1147, sjtilde Bernardus van Clairveaux, d'r sjtichter van de Cisterciënser-orde häör väör an d'r paus Eugenius lll. D'r paus bemoedigde häör en goof häör toesjtèmming häör theologisch, visionair en aander waerk te publicere. In politiek opzich waor dis toesjtimming va groeëte betekenis väör Hildegard en d'r status van hör waerk. Ze sjreef in 'ne tied dat de mitste luuj neet koese sjrieve. Vrowwe sjreve vör te zigke gaar neet. Ze waoërt um raod gevraogd dör vorste, bissjuppe en köninge. Ze sjreef väöl breve an hör vrun en vrindinne, zoe och an Gerlach van Houthem.

Ze how kènnis van genaezende krachte van natuurleke objecte en ze sjreef 'n artikel uvver 't medicinaal gebruuk van plaante, dere en sjtèng. D'r lieër van Aristoteles sjpeulde 'n belangrieke rol. Hildegard gong och oet van de veer elemaente: water, aerd, vuur en loch.

't Is besjraeve dat Hildegard 'ne geëxcommuniceerde in gewiejde groond leet begrave. De kirkeleke autoritete besjtraofde häör dör 't kloeëster op te heffe en te verbeje dat de zösters nog langer de sacramaente krege. Oeteindelek kreeg Hildegard, en dat tekent hör, geliek.

Hildegard wees de ascese aaf, 'n belangriek princiep in de Benedictijner kloeësterordes. Ze sjreef 'n verbaeëtering van de maaltiede en 'n vermindering van de gebedsdeenste väör in hör kloeëster. Och dis verendering lieëverde probleme op mit d'r Abt Hugo, mae waor waal 't begin van d'r uvvergaank van de louter contemplatieve kloester-ordes nao ordes die d'r regel 'Baej en wirk' naolaefde, es wie de Cisterciëncers.

Hildegard von Bingen waor 'n machtige vrow vör häöre tied. D'r 12de ieëw is d'r tied van 't groeët schisma en d'r investituursjtried, of zoe-es Hildegard 't verwoord: 'ne vrowwetied, oeëin de mansluuj, vöral de hoeëgergeplaatsjte hun verantwoordelekhèèd neet of neet genog aanvaarde. Dan paast 't 'n vrow um ze tut de orde te rope en te vermane. Es 60-jaorige gèèt Hildegard da ooch op waeg um in dao-op volgende 12 jaor haoëp en vraej te brènge in de vervalle kloeësters. In 1171 kieërde ze doeëdmeuj nao häör kloeëster truuk en zow dao nog acht jaor laank hör geleufsgenote tussje de klippe van sektarische ruzies en polletieke touwtrèkkeriej loodse.

Hildegard von Bingen is d'r ursjte componis oeëvan 'n biografie bekind is. Ze componeerde 't mysteriesjpeul Ordo Virtutum (Orde van de Däögde/Sjpèl der Krachte), 'n gezonge drama vör vrowwesjtimme mit èng partituur vör 'n mansluujsjtèm (d'r duvel). Ze sjreef 75 gezange vör de liturgie. Hör muziek waeëk aaf van 't gebrukeleke in dae tied. Ze oontwikkelde 'ne èège tak in 't Gregoriaans. Alle muzikaal waerk tesame wert de Symfonie van de harmonie van de Hiemelsje openbaringe geneumd.

De Ordo Virtutum is neet de ènnige poging va dramatisering in 't 12de ieëwse Europa, mae 't toneelsjtuk oondersjèjt zich dördat 't allegorische personages dèèd optraeje en dördat 't gene biebelse sjtof of hèlligelaeves es bron van inspiratie gebruukt. Daodör is 't 'ne vörloper van de zinnespelen of moraliteiten.

Hildegard construeerde 'n eege kunsttaal, de Lingua Ignota. Dis taal waoërt alling dör häörzelf gekald en gesjraeve. Ze oontwikkelde 'n alternatief alfabet dat ze Litterae Ignotae neumde.

Hildegard zien visionair waerke besjowde 't maagd zieë is 't hoeëgste niveau va spiritueel laeve, mae ze sjreef ooch uvver 't sekuliere laeve, inclusief de modersjap. Ze is de örsjte vrow die in häör waerk Scivitas op 'n wetensjappeleke meneer sjreef uvver de vrowweleke sexualitèèt en 't vrowwelek orgasme. Hildegard how 'ne oetzoonderleke positieve kiek op seksueel relaties.

• Liber Scivias (sci vias Dei - Kin de waeg va God).
• Liber Vitae Meritorium ('t Book van de verdeenste van 't laeve).
• Liber Divinorum Operum ('n Sjtralend-roej prachtige gesjtalte die d'r gaanse kosmos omvat).

In diz waerke sjreef ze hör ervaringe op. De waerke geunt uvver de Hillige Driejeenheed.

• Physica, uvver de natuur
• Causae et Curae, uvver geneeskunst.

Hildegard von Bingen waoërt tiedens hör laeve al verieërd wie 'n hèllige. Ze is zalig verklaord, mae nog ummer neet hèllig. An 't eind van d'r 16de ieëw is Hildegard opgenaome in 't Martyrium, mae zoonder dat de kanonisering volgde. Eind 20ste ieëw is dör versjillende organisaties bie 't Vatikaan de procedure in gang gezat um Hildegard erkend te kriege es kerkgelierde. Dis zaak sjteet nog ummer in de oonderzeuksfase. D'r huidige paus Benedictus XVI how es professor an de universiteet van Bonn groeëte belangsjtilling en waardering vör 't laeve en werk van Hildegard van Bingen.

Óp 16 december 2011 makt d'r paus bekènd dat Hildegard von Bingen in oktober 2012 es Doctor of the church in d'r Canon werd geneumd.

Hildegard is patrones van de natuurwetensjappers, taalkundige, esperantiste en van d'r gooje raad. Ze drègt de attribute: 'n kèrkmodel mit driej sjtralende taoëres, e book en 'n ganzevaer ('t sjrieversjap), 'n doef (d'r Hèllige Gees) en soms och 'n lantaarn (visioene). Häör relieke bevinge zich in Eibingen, in Duutsjlaand.

Op 16 september 2006 waeltpremjaer in Mestreech van de cantate Hildegard, va James Wood, oeëin dele van hör breve en hör Ordo Vitutum en aander waerk zeunt verwaeve. Oetgeveurd dör Champ d'Action, de Slagwerkgroep Den Haag en 't New London Chamber Choir.

• Gerlinda Swillen, Een vedem op Gods adem. Aktief, Tiedsjrif van 't Masereelfonds, jg. 23, nummer 3, juli-augustus 1998