Heuvelland

Dit artikel geit euver de sjtreek in Nederlands Limburg. Veur de gemeinte in Belsj zuug Heuvelland (Belsj).

Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Valkebergs. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.

't Heuvelland is 'n landsjtreek in 't zuje van de provincie Nederlands Limburg, die besjteit oet 'n aantal heuvele en beekdale en die belangriek hoager liek es de res van Nederland. 't Weurt ongevaer gedefinieerd es Zuud-Limburg ten zuje van Zittert en Heerle en ten oaste van Mestreech ('t sjtruimdal van de Maos liek lièger).

Heuvelland ies 'ne väöl gebruukde naam veur 't bovebesjreve gebeed. Eigelik neet de sjuuste benaming. In Zuud-Limburg liegke allein dale. De heuvele zint óntsjtange doordat 'n oarsjprónkelike hoagvlakte in sjtökker ies verdeild door riviere en beke, die daodoorheen sjtruime. Dat zint de Maas en häör zieriviere de Jeker en de Geul en daoneve de Gulp, de Noor, de Voor enz. Zoa zint alle berg óntsjange mèt name es Sint-Pietersberg, Kruusberg, Kièrderberg, Cauberg, Keuteberg, Geulhemerberg, Sjaatsberg, Goudsberg...

De zudelike rand van 't Nederlands-Limburgse landsjapstype 't Heuvelland liegk op 't Belsj. Dit Heuvelland besjteit oet 'n deil van 't dal van de Voor en 'n deil van 't dal van de Gulp en umvat de dörper S'n Maeëte, S'n Pieëter en Teuve. Same mèt Remersjdel dat in 't Laand va Herf liegk en Moelinge en Voere, die in 't Haspengouws landsjapstype liegke, vörme dees dörper bie-ein 't toeristische merk, de Voerstreek.

Ouch de naam mergelland weurt dèks gebruuk veur 't zuje van Limburg. De naam ies neet gans correct. In de geografie weurt de term mergel gebruukt veur sjtein dae miè klei bevat. In Zuud-Limburg, kump 't woord mergel van 't werkwoord mergele, dat besjtruie mèt fiene kalk beteikent. Dit um 't land vröchbaar te make. De grónd ies oetgemergeld es 'r kalk nuèdig haet. Mergel ies ouch de naam veur de zachte roumgaele kalkzandsjtein, dae hie gedolve weurt. Dae mergel weurt gedolve in groeves en mergelgrotte.

Nóg 'ne ander naam veur deze regio ies krietland. Kriet ies eigelik 't materiaal woamèt v'r op 'n sjoalbord sjrieve. Dae ies fienkorreliger es 't kriet dat gevónge weurt in dit gebeed. Kriet ies de sjtein dae ziech in de kriettied gevörmp haet op de baom en aan de rand van de krietziè. De Limburger neumt deze Kalksjtein mergel. De mergel dae bie Mestreech gevónge weurt hèt Mestreechs kriet. Daovan weure mergelblokke gezaegd door de blokbreker um hoezer van te boewe. Ouch de Subbermergel ies van gooj boewkwaliteit. 't Gölpesj kriet, dat in de buurt van Gölpe aan de oppervlakte kump ies heller en brokkeliger. Dae ies neet gesjiek um mèt te boewe. Deze kalksjtein weurt gebruuk um kalk van te brenne. Kalkoves liegke bv aan de Pötberg en in de Subergröbbe bie (Sub). Van de Gulpesje kalk weurt ouch cement gemaakt. De 1e Nederlandse cementfabriek (ENCI) ies begoes in Viele en in 1925 verplaats nao de Sint-Pietersberg in Mestreech. Van belang waor hie 't transportmiedel van de Maas um de cement te verveure. Bie 't Roeët liek ouch 'n mergelaafgraving veur de cementindustrie. In de buurt van Kunder weurt 'n heller soort kalksjtein gevónge, de zoageneumde Kundersjtein of krawbiker sjtein. Deze sjtein kènt neet gezaegd weure.

Carboon, breuksjtein, Brónkómp, Dolines; örgelpiepe; kiezelkoel; geologie, Hellingbösj, Vielener bösj, Savelsbösj, Baoveste bösj, Óndersjte bösj, Bois de Beusdal, Ravesbösj, Bungerbösj, gröbbe, kalkweie, grave, hol waeg, peul, hoagsjtam, deunehègke, riviere (Maas, Voor en Geul en ziebeke), delle, de Gièlender (Natuurreservaat bie Sjtröch),

Heimansgroeve, kiezelkoele, reinsjtein, grenspäöl, mergelgrotte en groeves in en um Valkeberg, Blankeberg, Sjieëpersjberg, de Pötberg, kalkaoves, de Kunderberg, de Vrakelberg, Kuiteberg, Bieëmelerberg, de Suberberg, de Sint-Pietersberg, de Däölkesberg, Kannerberg, Vrouwehei, vuursjteinmien, wienboew, wiejert, koele, kolemiene,

vakwerkhoes, bakhoes, Maaslandse renaissance, sjpekhoes, carrévörmige haof, Zuud-Limburgse haof; tuin, kesjtièl, watermeule, kèrk, kapel (geboew), sjtal, sjop, sjuur,

wil plante, kroed, orchideë, zinkflora, haamsjeut, zoogdere, korewouf, das, hellingbösj,

veldkruus, kroedwösj, kèrmes, brónk, sjötterie, fanfaar, jónkheid, vla, waffele,