Plotina

Plotina

Res apud Vicidata repertae:

Nativitas: 70s; Nemausus
Obitus: 121;
Patria: Roma antiqua

Familia

Genitores: Lucius Pompeius; unknown value
Coniunx: Traianus
Familia: Nerva–Antonine dynasty

Plotina alias Pompeia Plotina (nata inter 62 et 72 fortasse Nemausi, mortua circa 123), uxor Traiani, fuit imperatrix Romana inter 98 et 117. Filia erat Lucii Pompeii e Nemausensi colonia^[1]. Fortasse matri erat nomen Plotia. Traiano nupsit antequam imperator fieret, hoc est ante 98; liberos autem ei non peperit. Titulum Augustae inter 100 et 105 una cum sorore Traiani Marciana recepit quem initio recusarat quamdiu ipse Traianus pater patriae appellari noluit^[2]. Anno 106 in eius honorem urbs in Thracia a Traiano condita Plotinopolis appellata est. Ab anno 112, eius effigies in nummis expressa est. Anno 117 Hadriano a Traiano adoptato multum contulisse videtur. Post mortem per apotheosim inter divas relata cultu divino honorabatur^[3].

Antiquarum matronarum Romanarum imago habebatur Plotina^[4] et Plinius in Panegyrico eius virtutes extollit, imprimis modestiam et mariti reverentiam^[5]. Eaedem virtutes in nummis quoque celebrantur in quibus Plotina cum dea Vesta^[6] aut Fide aut ara Pudicitiae^[7] consociabatur.

Plotina a philosophis disputationibus non aliena erat atque etiam Epicurismi adsectatrix fuisse creditur. Certe fidem suam interposuit et ab Hadriano impetravit ut diadocho Epicuri Hortorum Athenis Graece testari liceret atque successorem ad libitum eligere^[8]. Inquantum se praeceptis Epicurismi dederit incertum est^[9]: certe biographia in Dictionnaire des Philosophes Antiques honorata est^[10]. Omnes fontes de epicurismo Plotinae ad ultimam vitae partem pertinent.

Plotinia et Matidia (Hadriani socrus) Traianum in Orientem secutae sunt ad ultimam Parthicam expeditionem. Adversae valetudini succumbens imperator in ipsa mortis hora Hadrianum adoptasse dicitur. Quam ob rem et quia eius mortem aliquamdiu occultarant rumores orti sunt Plotinam illam adoptionem conivente praefecto praetorio ementitam esse ut quem ipsa elegisset imperator fieret^[11]. Hanc traditionem secuti sunt Dio Cassius^[12] et Spartanus in Historia Augusta^[13]. Certe Hadrianus erga utramque feminam postea ingratus non visus est. Cineres imperatoris mortui Romam cum Matidia et Acilio Attiano reportavit Plotina^[14].

Ab anno 112 Traianus nummos uxoris suae effigie signatos cudendos curavit cum titulo PLOTINA AVG(usta) IMP(eratoris) TRAIANI. Traiano mortuo quoque Hadrianus in aureis eam cum divo marito^[15] aut cum Matidia^[16] consociavit cum titulo PLOTINAE AVG(ustae). Postquam ipsa diva facta est aureum invenimus in quo cum marito et filio adoptato consociata est^[17].

In pluribus Thraciae et Asiae Minoris urbibus (Anazarbi, Perinthi, Laodiceae ad Lycum etc.) nummos Graecos eius effigie signatos ediderunt^[18].

• Dio Cassius, Historia Romana LXVIII.5 et LXIX.1 et 10 (epitome Xiphilini)
• Historia Augusta, Vita Hadriani
• Plinius, Panegyricus 83-4.

• Mary T. Boatwright, "The Imperial Women of the Early Second Century A.C.", The American Journal of Philology, 1991: 513-540
• Jasper Burns, Great Women of Imperial Rome. Mothers and Wives of the Caesars, Londres, New-York, 2007 Recensio critica Nonnullae paginae apud Guglum librorum
• Margherita Carucci, "Plotina and the (Re)Invention of the Tradition of Womanhood". In: Tradition and Power in the Roman Empire, Brill, 2024: 156-170
• F. Cenerini, “Pompeia Plotina e Ulpia Marciana: le donne di Traiano”, in L. Zerbini(cur.), Traiano l'Optimus Princeps, Treviso, Unibrè, 2019: 9-25.
• María Pilar González-Conde Puente, "El proceso de formación de la política dinástica de Trajano", Dialogues d'histoire ancienne, 2015: 127-148
• Francois Kirbihler, "Pompeia Plotina" in Dictionnaire des Philosophes Antiques, 2012
• Gérard Minaud, Les vies de 12 femmes d’empereur romain, Paris, L’Harmattan, 2012: 147-168.
• P. A. Roche, "The Public Image of Trajan's Family", Classical Philology, 2002: 41-60
• Karl Strobel, Kaiser Traian. Eine Epoche der Weltgeschichte, Friedrich Pustet, 2010 Recensio critica
• Hildegard Temporini, Die Frauen am Hofe Trajans. Ein Beitrag zur Stellung der Augustae im Principat, De Gruyter, 1978 Recensio critica Nonnullae paginae apud Guglum librorum
  • "Frauen im Bild der domus Augusta unter Trajan", in: E. Schallmayer (ed.), Traian in Germanien, Traian im Reich, 1999: 45-53.

• Vicimedia communia plura habent quae ad Pompeiam Plotinam pertinent.
• Nummi Plotinae in Museo Britannico
• De Plotinae epistula ad scholam Epicuream Atheniensem pertinente