Гваделупа

Гваделупа - Франциянын деңиздеги алыскы депертаменти (1946). Кариб деңизиндеги Кичи Антил архипелагынын (Айдарым аралдар тобуна) борбордук бөлүгүндө жайгашкан. Жакын жаткан аралдары менен (Мари-Галант, Дезирад, Ле-Сент, Сент-Бартельми, Птит-Тер, Сен-Мартин аралынын түндүк бөлүгү) Гваделупанын курамына кирет. Аянты 1,8 миң км². Калкы 453,9 миң (2006). Административдик борбору Бас-Тер шаары Расмий тили француз тили. Калкынын 95% католиктер, 4%ке жакыны индуисттер жана салт болуп калган жергиликтүү динди туткандар. Административдик-аймактык жактан 3 округга бөлүнөт. Акча бирдиги евро.

Гваделупа аралдары акиташ тоотегинен турган платодон (бийиктиги 130 мге чейин) жана жанартоо массивинен турат. Аракеттеги Суфриер жанартоосу бар (бийикт. 1467 м). Аралдарын шуру (коралл) рифтери курчап турат.

Климаты тропиктик пассаттык. Жылдык жаан-чачыны 1500-2000 мм, тоолорунда 3000 мм. Февралдын орто температурасы 24°С, августтуку 27°С. Нымдуу дайыма жашыл тропик токою, мангр өсүмдүктөрү ээлейт, жалпы аянты 34,8 миң га келген коргоого алынган 8 табигый аймак уюштурулган (андан ичкери Гваделупа улуттук паркы). Кайра иштетүү өнөр жайы өнүккөн. Анын негизги тармагы ром жана кант өндүрүү. Жеринин 15% иштетилет. Балкамыш, банан, цитрус өсүмдүктөрү, коон, буурчак, маниок, баклажан жана башка өстүрүлөт. Мал чарбасы өнүккөн. Балык кармалат.

1493-ж. X. Колумб тарабынан ачылган. 1674-ж. арал Франция ээлиги деп жарыяланган. 1810-ж. англичандар басып алган, бирок Париж келишими боюнча 1816-ж. Францияга кайтарылып берилген. 1946-ж. Франциянын «деңиздеги алыскы депертаменти» деген статуска ээ болгон. ИДПнин көлөмү 3,5 млрд долларды (АКШ) түзөт; аны киши башына бөлүшгүргөндө 7,9 миң доллардан туура келет (2003). ИДПдеги тейлөө чөйрөсүнүн үлүшү 68%, өнөр жайыныкы 17%, айыл чарбаныкы 15%. Туризм (дайвинг, яхтинг жана башка; жылына 675 миң турист келет) активдүү өнүгүүдө. Темиржолу жок. Автомобиль жолунун узундугу 950 км (2003). Негизги порттору: Бас-Тер, Густавия, Пуэнт-а-Питр. Эл-аралык аэропорту бар. Сыртка банан, кант, ром, коон чыгарат. Сырттан азык-түлүк, отун, машина курууга керектүү продукция, кийим-кечек, күндөлүк керектелүүчү товарларды алат. Негизги соода шериктештери: Франция, Мартиника, АКШ (экспорт); Франция, Германия, АКШ (импорт).

• “Кыргызстан” улуттук энциклопедиясы: 2-том. Башкы редактору Асанов Ү. А. К 97. Б.: Мамлекеттик тил жана энциклопедия борбору, 2007. 808 бет, илл. ISBN 978 9967-14-055-4

Түндүк Америка мамлекеттери
Эгемендүү мамлекеттер	Антигуа жана Барбуда • Багама аралдары • Барбадос • Белиз • Гаити • Гватемала • Гондурас • Гренада • Доминика • Доминикана Республикасы • Канада • Коста-Рика • Куба • Мексика • Никарагуа • Панама • Сальвадор • Сент-Люсия • Сент-Винсент жана Гренадиндер • Сент-Китс жана Невис • АКШ • Тринидад жана Тобаго • Жамайка
Көз каранды аймактар	Америка Виржин аралдары • Ангилья • Аруба • Бонайре, Синт-Эстатиус жана Саба • Британия Виржин аралдары • Гваделупа • Гренландия • Кайман аралдары • Клиппертон • Кюрасао • Мартиника • Монтсеррат • Навасса • Пуэрто-Рико • Сан-Андрес жана Провиденсия • Сен-Бартелеми • Сен-Мартен • Сен-Пьер жана Микелон • Синт-Мартен • Теркс жана Кайкос аралдары • Венесуэланын федералдык ээликтери