Dororydh

Ensampel a	galwesigeth, position
Klass	godhonydh dor
Restrennow kelmys war Gemmyn Wikimedia

Dororydh ew person a studh komposyans an Norvys ha planettys erel ha'n processys a gaws chanjys en aga furvyans hag enebow. Hwithrans mes ew radn bosek a studhyansow dororydhyon, bes ober en arbrovjiow ew a bris ewedh. Ma dhe dhororydhyon owth oberi e'n diwysyansow nerth ha mengleudhya ow hwilas oyl, glow, olkenyow hag monyow erel. Ma anjei ow kweres lettya damach dhort terosedhow naturel pekar ha dorgrysow, menedhyow tan, tsunamiow ha tirslynkow. Ma dhe anjei ow kevradna dhe'n dadhel a-dro dhe chanj e'n ayredh.

Leverys ew bos James Hutton an dororydh kensa besketh. Ev a dhellos paper henwys Theory of the Earth en 1785 ow tisplegya bos an Nor pur goth drefen menedhyow dhe gemeres meur a dermyn rag furvya po ago bos usyes ha furvya karrygi nowydh war leur an mor.

An kensa mappys dororiethel a veu desinys gen William Maclure e'n Statys Unys en 1809 ha William Smith en Breten Veur en 1815. Dororydhyon erel a vri e'n 19ves kansvledhen o Sir Charles Lyell, Roderick Impey Murchison (a dheskrifas karrygi a'n Oos Silurek) hag Adam Sedgwick (a wrug an keth tra gen karrygi a'n Oos Kembrek). E'n 20ves kansvledhen Alfred Wegener a dhisplegyas an tybyans a dhryftyans an brastiryow, displegys pella gen J Tuzo Wilson dhe'n tybyans a blattys tektonek, hag Arthur Holmes a dhisplegyas an teknek a dhedhya radyometrek.

• 
  James Hutton
• 
  William Smith
• 
  Sir Roderick Impey Murchison
• 
  Arthur Holmes
• 
  Alfred Wegener
• 
  John Tuzo Wilson

Ma dhe niver a dhororydhyon a vri devedhys a Gernow.

• William Borlase a skrifas The Natural History of Cornwall ow komprehendya an dhororieth (ha'n yeth Gernewek ewedh).
• Elizabeth Carne o an venen gensa etholys 'vel esel an 'Royal Geological Society of Cornwall'. Hi a skrifas niver a baperow a-dro dhe dhororieth Kernow
• William Gregor a studhyas monyow ha diskudha an elven titaniom
• William Pengelly a wrug prov nag o kronolek istori an Nor selys war an Bibel kompes woja ev dhe hwithra mantedhednow lew fogow ha trongornvil gwlanek en Fogow Windmill Hill en Pow Densher
• Ben Peach a studhyas kevres gomplek a garrygi e'n Alban

• 
  William Borlase
• 
  Elizabeth Carne
• 
  William Pengelly
• 
  Ben Peach

Dell ew usys, dororydhyon a dhewis arbednigorieth. Anjei a gomprehend:

• Dorfysegieth - ow studhya gravedh, dorgrysow ha patronyow tednvenieth
• Dorgymygieth - ow studhya komposyans kemyk karrygi ha monyow ha'ga omdhegyans
• Dorkronologieth - owth assaya dedhya karrygi ha hwarvedhyansow en istori an Nor rag gul An Goloven Dhororiethel
• Dowrdhororieth - ow studhya hwarvedhyans ha gwayans dowr y'n karrygi
• Paleoayredhieth - owth usya an rekord dororiethel rag aswon ayredhow istorek
• Paleontologieth - ow klassa mantedhednow rag aswon esblegyans furvow dyffrans a vewnans
• Gweresonieth - ow studhya gweresow ha'ga furvyans
• Dororieth a'n planettys - ow studhya karrygi war blanettys erel ha'ga furvyans rag konvedhes istori an planettys
• Volkanologieth - studhya menedhyow tan, lava ha magma

• 
  Toul sempel bes a bris dhe'n dororydh
• 
  An dororydh, David Johnston, war leder Menedh St. Helens. Ladhys veu nebes ouryow woja hedna en tardh volkanek.
• 
  Edhen kiger ow sevel war bedn kist a golonednow karrek tardrys a-dhan an nor.
• 
  Ma dororydhyon ow mires ort nebes samplow a garrek, rag kawas monyow.
• 
  Ma dororydh ow tisplegya posekter levelyow a lusow volkanek dhe dhyskoryon

Ma an erthygel ma usya an Furv Skrifys Savonek a-barth Kernowek diwedhes.