Jump to content

Anthraks

Dhyworth Wikipedya, an godhoniador rydh
Ensampel a dises klevesus, notifiable disease, kleves Edit this on Wikidata
Klass primary bacterial infectious disease, zoonosis, primary Bacillaceae infectious disease, Kleves Edit this on Wikidata
Arbenigekter medhegel Infectious diseases, veterinary medicine edit this on wikidata
Arwodhyow Ulcer, penn-dro, skit, rectorrhagia, hematochezia, swelling, lymphadenitis, meningism signs edit this on wikidata
Acheson Anthrax toxin, bacillus anthracis edit this on wikidata
Fordh treusworra Contact transmission, airborne transmission, vector-borne transmission edit this on wikidata
Commons page Restrennow kelmys war Gemmyn Wikimedia

Anthraks yw kleves kawsys gans an bakteriom bacillus anthracis. Ha tus hag enevales erel a yll y gavos. Kemmyn yw gans karnviles besies troos parow kepar ha kowrvergh ha jirafes. Sporow an bakteriom a yll bewa rag kansow a vledhynnyow. Tus a gyv an dises dhyworth enevales dell yw usys, yn le dhyworth den aral. Y hyllir dyghtya anthraks gans gorthviotigow. Bryghlin er y bynn a eksist ynwedh. Heb dyghtyans, anthraks a yll ladha. Godhonydh prussek Robert Koch (1843–1910) o an kynsa dhe aswon Bacillus anthracis avel an bakteriom a gaws anthraks, ha Louis Pasteur o an kynsa dhe dhisplegya bryghlin er y bynn.

An ger anthraks a dheu dhyworth an Grek ἄνθραξ, an ger Grek rag glow, drefen liw du yn kres goliow kneus.

Arwodhow

[golegi | pennfenten]

Anthraks a yll hwarvos yn peswar furv: kneus, skevens, kolonydhyel ha skityans. Dalleth an arwodhow a hwer ynter unn jydh ha dew vis wosa klevesans.

  • An furv kneus a dhalleth gans bothel vyghan ha hwedh a-derdro a dreyl dhe goli byw dibayn gans kres du.
  • An furv anellans a dhiskwedh terthen, payn brest ha berr-anellans.
  • An furv kolonydhyel a dheu gans skit (a yll komprehendya goos), drog torr ha hwyja.
  • An furv skityans a dhiskwedh terthen ha goli byw le mayth esa tyller an skityans drogg.

Sortow anthraks

[golegi | pennfenten]

Aswonnys yw 89 eghen dhyffrans a anthraks.

Tardhow

[golegi | pennfenten]

Usys veu sporow anthraks avel arv bresel vewoniethel. An kynsa tro o pan wrug rebels, proviys gans an luyow almaynek, usya anthraks erbynn Lu Emperourethek Russi yn Pow Finn yn 1916. Prevys o anthraks gans Unses 731 a Lu Kwantung Nihon yn Manchuria dres an 1930ow, treweythyow ow klevesa prisners bresel a-borpos, ow ladha milyow. Hwithrys veu anthraks gans luyow an Keffrysysi ynwedh. Yn 1942, klevesys veu Enys Gruinard yn Alban gans sporow anthraks gans an Lu Bretennek. Difennys o mos dhe'n enys bys dhe 1990 wosa glanheans an gweres mostys.

An 2a a vis Ebrel, 1979, dyllys veu sporow dhyworth onan a'n gweythvaow dhe ves a Sverdlovsk yn Russi a wrug anthraks dres an Vresel Yeyn. Klevesys veu 94 den ha 64 a verwis. An Unyans Sovyetek a wrug blamya eghen aral a anthraks ow leverel dell wrussons dybri kig klevesys. Byttegyns, wosa henna diskudhys veu bos an tardh kawsys gans dyllans a'n bakteriom dre wall dhyworth gweythva ogas a dhisplegas arvow bewoniethel rag an Unyans Sovyetek.

Yn mis Gwynngala 2001, danvonys veu niver a lytherow ow komprehendya anthraks dhe nebes kowethyansow media ha politegoryon an Statys Unys. Kevrennys veu an hwarveansow dhe omsettyansow Gwynngala 11 a hwarvsa nebes dedhyow a-gynsow.