Мазмұнға өту

Манолис Триандафиллидис

Уикипедия — ашық энциклопедиясынан алынған мәлімет


Манолис Триандафиллидис (гр. Μανόλης Τριανταφυλλίδης; 15 қараша 1883 жыл, Афины – 20 сәуір 1959 жыл, Афины) – грек лингвисті, грек білімінде димотиканың қазіргі ауызекі тілінің қолданылуына ықпал еткен білім қоғамының негізін салушылардың бірі. Ол Елефтериос Венизелос үкіметтерінің білім беру бағдарламаларына үлкен үлес қосты[1]. 1939 жылы генерал Метаксастың әскери диктатурасы кезінде оған димотикадағы грамматика – «Қазіргі грек грамматикасы»[2] басылымы тапсырылды.

Манолистің қалауы бойынша «халық тілін дамыту және грек халқының білім алуын ынталандыру» мақсатында оның маңызды басылымдарымен және басқа да қызметімен оның есімімен аталатын қор құрылды. Өзінің рухани және материалдық байлығын, оның ішінде үлкен кітапханасын Салоникидегі Аристотель университетінің философия факультетіне мұра етіп қалдырды (1959 жылы).

Өмірбаяны

[өңдеу | қайнарын өңдеу]

Манолис Триандафиллидис 1883 жылы Афинада дүниеге келген. Оның әкесі Александрос македониялық еді, Козани қаласынан[3] ,тамыры Иматиядағы[4] Ксироливадон ауылынан шыққан. Анасы, Июлия Родоканаки Хиос[5] аралынан шыққан. Манолис Триандафиллидис Варвакис гимназиясында оқыды. Бала кезінен оның математикаға деген құштарлығы болды, бұл оның 1900 жылы Афина университетінің физика-математика факультетіне түсуіне себеп болды. Алайда бір жылдан кейін бағытын өзгертіп, философия факультетіне оқуға түседі[6]. Басқа деректерге қарағанда, ол әкесінің талабымен физика-математика факультетіне, ал анасының көмегімен философия факультетіне түскен. Ол әйгілі лингвист Г. Хадзидакистің шәкірті болды, оның ықпалымен грек тілін ғылыми тұрғыдан қарастыруға жақындады. Кейінірек, оның отбасы факультетінің және жалпы оның қоршаған ортасының Кафаревуса тілінің консерватизмінен босатылып, ол қазіргі заманғы димотика сөйлеу тілін жақтаушылардың идеологиясына жақындады[7].

Одан кейін 1905 жылы оқуын жалғастыру үшін Германияға барады. Ол алты ай Мюнхенде оқыды, содан кейін ол Гейдельбергке көшті, онда ол жазғы семестрге қатысты. Мюнхенге оралып, 1908 жылдың шілдесіне дейін оқуын жалғастырды. Ол лингвистика, византиятану (Карл Крумбахерден), антикалық филология, философия және педагогика сабақтарына қатысты. 1908 жылы Карл Крумбахердің жетекшілігімен[8][9] докторлық диссертациясын жазды. Оның докторлық диссертациясы Studien zu den Lehnwortern der mittelgriechischen Vulgarliteratur (Грек ортағасырлық халық әдебиетінің қарызға алынған сөздері туралы зерттеулер) 1909 жылы Марбургте жарияланды[10]. Одан кейін Швейцарияға саяхат жасап, мектептерді аралап, білім саласындағы білімін тереңдете түсті. Марбургте ол лингвист Альберт Тумбпен бірге сабаққа да қатысты.

1907 жылы ол Парижге сапар жасап, Яннис Психариске баруды мақсат етіп қойды. 1907 жылы 10 қазанда өткен кездесу екі тіл маманының жеке қарым-қатынасында да, тіл мәселесіне қатысты ұстанымдарында да ауқымды салдарға әкелді.

Грекияға оралғанға дейін ол Димотиканың ауызекі тілін лингвистикалық революцияның символы ретінде көрсете алған Білім қоғамын құруға кірісті, оның да саяси салдары болды.

Англия мен Парижге оқуын және аралық сапарларын аяқтағаннан кейін ол 1912 жылы Балқан соғысының басталуымен Грекияға оралды. 1913 жылы ол бірнеше жыл бұрын құрылған Грек тілінің тарихи сөздігінің редакциясына тағайындалды. Ол бұл қызметте 1917 жылдың маусымына дейін қалды.

Бірінші дүниежүзілік соғыстың қызған шағында Триандафиллидис Александрос Делмузоспен бірге Елефтериус Венизелос үкіметінің шақыруы бойынша Димотика туралы[11] алғашқы мектеп кітаптарын шығаруға шақырылды.

Бұл реформа 1920 жылы Венизелос үкіметі құлап, монархиялық үкімет билікке келгеннен кейін кенет үзілді. Оның үстіне, Димитриос Гунаристің үкіметтік қамқоршылық комиссиясы өз баяндамасында тіпті «бұл кітаптарды мектептерден лақтырып, оларды өртеп жіберуге» шақырды[12].

1920 жылы Триандафиллидис қайтадан Германияға кетті, ол жерден 1923 жылы Н.Пластирастың революциялық үкіметімен оралды. 1923 жылы маусымда фольклорлық мұрағатқа тағайындалды, содан кейін ол қайтадан бастауыш білім беру бөлімінің бас инспекторы және педагогикалық академияның оқытушысы болды. 1926 жылы Салоникидағы Аристотель университетінің профессоры болды. Салоники университеті оған идеологиялық еркіндікті ұсынды, оны Афины университеті мен Афины академиясы жоққа шығарды, мұнда Афины философия факультетінің лингвистикалық консерватизмі және атап айтқанда классикалық филология кафедрасы, сол кезеңде ол профессор, кейінірек академик И. Стаматакостың идеологиялық ықпалы жоғары болды. Стаматакос өз сөзінде Триандафиллидисті қылмыскер ретінде сипаттаған[13].

Ол бұл қызметте 1935 жылдың қаңтарына дейін болды, ол өзінің грамматикасын жазуға толықтай арнау үшін ол орыннан кетті. Триандафиллидис өзінің кафедрасын Македония астанасында тастап, Афинаға оралды, онда ол тек өз жұмысын жазумен айналысты. Бұл Триандафиллидис грамматикасы 1936 жылы билікке келген генерал Метаксас Димотика грамматикасын шығару үшін Триандафиллидистің төрағалығымен комиссия құрған кезде дайын болды[14]. Грекияның үштік неміс-итальян-болгар оккупациясы кезінде Триандафиллидис Афиныдағы үйінде зейнетке шықты.

Соғыстың аяқталуымен 1945 жылы Египетке үш айлық сапармен барып, сол кездегі Египеттің грек қауымдастығының білім беру жүйесін зерттеді. 1948-1949 жылдары Грекиядағы азаматтық соғыстың қиын кезеңінде ол Афина университетінің лингвистика кафедрасына кандидатурасын ұсынды. Реакция теріс және шулы болды: ол «қылмыскер» деп аталды және «Отандағы білімнің қалыптасуын жартасқа апарды» деп айыпталды. Манолис Триандафиллидис 1959 жылы 20 сәуірде Афинада қайтыс болды. Үйленбеген[15]. Ол өзінің мүлкін Салоника университетіне өсиет етті. Оның өсиетіне сәйкес, оның мүлкі жаңа грек зерттеулер институтын — Манолис Триандафиллидис қорын құру үшін пайдаланылды.

Кейбір жұмыстары

[өңдеу | қайнарын өңдеу]
  • Бейтаныс адамдар және тең құқықтар туралы зерттеулер. Жаңа грек тіліндегі шетел сөздерін зерттеу λληνικής, 1905.)
  • Тіліміз туралы кітап (Ένα βιβλίο για τη γλώσσα μας, 1912 [16] .)
  • Евангелия (кітаптар) және аттикизм ( Τα Ευαγγέλια και ο Αττικισμός, 1913 [17] ).
  • Сөз ( Το λήμμα, 1915 [18] ).
  • Димотиктердің идеологиясы ( Δημοτικισμός, 1926 [19] ).
  • Психарис және тіл мәселесі (Ο Ψυχάρης και το γλωσσικό ζήτημα, 1929 [18] ).
  • Тарихи кіріспе ( Ιστορική Εισαγωγή, 1938).
  • Қазіргі грек грамматикасы ( Νεοελληνική Γραμματική, 1941 [20] ).

Дереккөздер

[өңдеу | қайнарын өңдеу]
  1. ↑ http://www.vlioras.gr/Personal/Interests/Education/Persons/1999_12_30_Nea_Triantafyllidis.htm Ρένα Σταυρίδη-Πατρικίου, «Μανόλης Τριανταφυλλίδης. Διανοούμενος και αγωνιστής του κινήματος της Δημοτικής», εφ. Τα Νέα, 30/12/1999. Ανάγνωση online Мұрағат көшірмесі Wayback Machine мұрағатында.
  2. ↑ Τα Νέα, 9 Δεκεμβρίου 2006. Басты дереккөзінен мұрағатталған 5 тамыз 2018.(қолжетпейтін сілтеме) Тексерілді, 24 шілде 2015.
  3. ↑ Ινστιτούτο Νεοελληνικών Σπουδών (Ίδρυμα Μανόλη Τριανταφυλλίδη), Βιογραφικά στοιχεία. Басты дереккөзінен мұрағатталған 14 желтоқсан 2018.(қолжетпейтін сілтеме) Тексерілді, 24 шілде 2015.
  4. ↑ Λαογραφικός Σύλλογος Βλάχων Βέροιας, Περιεχόμενα Ημερολογίου 2007. Басты дереккөзінен мұрағатталған 13 қазан 2018.(қолжетпейтін сілтеме) Тексерілді, 21 қазан 2019.
  5. ↑ Μανόλης Τριανταφυλλίδης, Επιλογή από το έργο του, επιμ. Ξ.Α. Κοκόλης, Θεσσαλονίκη, 1982, σ.ια΄
  6. ↑ Μανόλης Τριανταφυλλίδης, Επιλογή από το έργο του, επιμ. Ξ.Α. Κοκόλης, Θεσσαλονίκη, 1982, σ.ιγ'
  7. ↑ http://ins.web.auth.gr/index.php?option=com_content&view=article&id=65&Itemid=89&lang=el
  8. ↑ Ρένα Σταυρίδη-Πατρικίου 1999, ό.π.
  9. ↑ Λέει ο Τριανταφυλλίδης, «Καθώς θυμάμαι μάλιστα, ο Κρουμπάχερ με απέτρεψε από την παιδαγωγική, λέγοντάς μου ότι: Όταν βλέπουμε να έρχεται κανείς εδώ από το Βερολίνο για να σπουδάσει παιδαγωγική, τον θεωρούμε αποτυχημένο επιστήμονα. Το σωστό είναι, πρώτα να καταγίνεται κανείς με μιαν επιστήμη, και ύστερα να ασχοληθεί με την παιδαγωγική.»Μανόλης Τριανταφυλλίδης, Επιλογή από το έργο του, επιμ. Ξ.Α. Κοκόλης, Θεσσαλονίκη, 1982, σ.ιζ
  10. ↑ Μανόλης Τριανταφυλλίδης, Επιλογή από το έργο του, επιμ. Ξ.Α. Κοκόλης, Θεσσαλονίκη, 1982, σ.κβ'
  11. ↑ Βλ. Ηλίας Δήμος, Τα ψηλά βουνά Мұрағатталған 18 қазанның 2012 жылы..
  12. ↑ Βλ. Όλγας Σέλλα, μεταρρύθμιση κρατάει εδώ και 170 χρόνια Мұрағатталған 5 қаңтардың 2012 жылы. εφ. Καθημερινή 16-03-2008: […]"να εκβληθώσι πάραυτα εκ των σχολείων και καώσι […] τα έργα ψεύδους και κακοβούλου προθέσεως"[…].
  13. ↑ Δεν έχομεν το δικαίωμα να του συγχωρήσωμεν το γεγονός ότι εις τον κρημνόν παρέσυρε μαζί του και την εκπαίδευσιν της πατρίδος. Τοιούτον εγκληματίαν ουδείς δικαιούται να συγχωρήση. Αξίζει επί του προκειμένου η μελέτη του πλήρους κειμένου της εισήγησης Σταματάκου, διαθέσιμου στη βάση δεδομένων του Αριστοτελείου πανεπιστημίου(қолжетпейтін сілтеме)Үлгі:Недоступная ссылка.
  14. ↑ http://www.vlioras.gr/Personal/Interests/Education/Persons/1999_12_30_Nea_Triantafyllidis.htm
  15. ↑ Μανόλης Τριανταφυλλίδης, Επιλογή από το έργο του, επιμ. Ξ.Α. Κοκόλης, Θεσσαλονίκη, 1982, σ. οβ΄
  16. ↑ μεταδεδομένα στην Ανέμη. Басты дереккөзінен мұрағатталған 18 сәуір 2015.(қолжетпейтін сілтеме) Тексерілді, 24 шілде 2015.
  17. ↑ μεταδεδομένα στην Ανέμη. Басты дереккөзінен мұрағатталған 13 қаңтар 2016.(қолжетпейтін сілтеме) Тексерілді, 24 шілде 2015.
  18. ↑ a b μεταδεδομένα στην Ανέμη. Басты дереккөзінен мұрағатталған 13 қаңтар 2016.(қолжетпейтін сілтеме) Тексерілді, 24 шілде 2015.
  19. ↑ μεταδεδομένα στην Ανέμη. Басты дереккөзінен мұрағатталған 13 қаңтар 2016.(қолжетпейтін сілтеме) Тексерілді, 24 шілде 2015.
  20. ↑ μεταδεδομένα στην Ανέμη. Басты дереккөзінен мұрағатталған 13 қаңтар 2016.(қолжетпейтін сілтеме) Тексерілді, 24 шілде 2015.
«https://kk.wikipedia.org/w/index.php?title=Манолис_Триандафиллидис&oldid=3392029» бетінен алынған