Faciya (geologiya)

Fatsiya (latınsha facies — kórinis, tús) (geologiyada) — shógindi taw jınısları kompleksi, payda bolıw shárayatların xarakteristikalaytuǵın arnawlı bir litologikalıq hám mineralogiyalıq ózgesheliklerge iye. Payda bolıw shárayatlarına kóre teńiz, qurǵaqlıq hám aralıq F. lariga bólinedi. F. dıń iri birdey tipli komplekslerin kesimde formatsiyalarga birlesedi. "F." terminin pánge XIX-ásirde shveycariyalıq geolog A.Gresli kirgizgen. Ol fatsial ózgerislerdiń kelip shıǵıwın taw jınıslarınıń payda bolıw shárayatlarındaǵı parqı menen baylanıstırdı hám olardı házirgi zaman teńiz túbinde gúzetiliwi múmkin bolǵan ózgerisler menen salıstıradı, olardı gruppalap, toplanıw shárayatına qaray litoral hám pelagial fatsiyalar lar dep ataydı.

Fin geologı P.Eskola bolsa metamorfik jınıslarǵa tiyisli "metamorfizm fatsiyası" túsinigin kirgizdi. 1933-jıl L.V.Pustovalov jınıslardıń payda bolıw processinde payda bolǵan birdey geoximiyalıq belgilerge iye qatlam hám qatlam svitasın ańlatatuǵın "qazılma geoximiyalıq F." túsinigin usınıs etti. "Geoximiyalıq F." termini neft payda bolıwında tiykar bolǵan organikalıq elementtiń toplanıwında zárúrli áhmiyetke iye shógindi payda bolıw hám diagenez ortalıǵınıń geoximiyalıq ózgesheliklerin kórsetedi. Sol sebepli bul termin neftshi geologlar arasında keń qollanıladı.

Amerikalıq geologlar (F.Pettijon, L.Sloos, U.Krumbeyn) "litologik F. lar" (yamasa litofatsiyalar) túsinigin kirgizedi; bul túsinik arnawlı bir orındaǵı stratigrafikalıq gorizont jınıslarınıń litologik quramın ańlatadı (Mıs, qum F. sı, saz F. sı); jınıslardıń mineralogiyalıq quramı, strukturası yamasa teksturasına kóre ajıratılıwı da sol túsinikke kiredi.

"Biologiyalıq F.lar" (biofatsiyalar) da bolıp, organizm qaldıqlarına tıykarlanıp tiklengen qazılma biotsenozlar bolıp tabıladı (Mıs, marjanpolip Fatsiya, graptolit F. hám basqalar). Fatsiyalardı tariyxıy geologmyanıń bólimi — Fatsiyalar haqqındaǵı táliymatta úyreniledi. Jer tariyxınıń áyyemgi dáwirleri ushın bul shárayatlardı rekonstrukciya etiw usılları bolsa, fatsial analiz dep ataladı.

ÓzME, Birinshi tom, Tashkent, 2000-jıl

Bul maqalada Ózbekstan milliy enciklopediyası (2000-2005) maǵlıwmatlarınan paydalanılǵan.