Ózbek tili

Ózbek tili
Ózbek tili
	Ózbek tiliniń tarqalıw aymaqları (kók)
Jergilikli atı	Oʻzbek tili; Ўзбек тили; اوزبیک تیلی
Tarqalǵan mámleketler	Ózbekstan, Qırǵızstan, Awǵanstan, Qazaqstan, Túrkmenstan, Tájikstan, Rossiya, Túrkiya, Qıtay
Rásmiylik statusı	Ózbekstan ; Awǵanstan Xalıqaralıq shólkemler Túrkiy Mámleketler Shólkemi
Sóylesiwshiler sanı	50 millionnan artıq (2021); 30 million; 3 million átirapında (2021) ; 4-5 million (migrantlar); 1.386 million; 986 mıń; 638 mıń; 558 mıń ;
Tártipke salıwshı mákeme	Alisher Nawayı atındaǵı Tashkent mámleketlik ózbek tili hám ádebiyatı universiteti
Dúnyadaǵı ornı	32
Klassifikaciyası
Kategoriya	Evraziya tilleri
Til shańaraǵı	Altay tilleri Túrkiy tiller Qarluq tilleri toparı Qarluq-xorezm tilleri bólimi
Álipbesi	Latın, Kirill, Arab
Til kodları
ISO 639-1	uzb
ISO 639-2	uzb
ISO 639-3	uzb

Ózbek tili — Ózbekstan Respublikasında jasawshı ózbek xalqınıń ana tili. Ózbek tili — Ózbekstan Respublikasınıń qorǵawında bolıp, bul haqqında arnawlı nızam shıǵarılǵan. Nızamda ózbek tili Ózbekstan Respublikasınıń pútkil aymaǵında mámleketlik til sıpatında qollanılıwına huqıq tiykarları belgilengen. Ózbek tiline mámleketlik til biyliginiń beriliwi respublikanıń aymaǵında jasawshı milletlerdiń ha‘m xalıqlardıń óz ana tilin qollanıwda olardıń konstitutsiyalıq huqıqların sheklemeydi. Bul nızam jeke adamlardın arasındaǵı qarım-qatnasıqlardıń, áskeriy bólimlerde, diniy ha‘m dástúriy úrp-ádetlerdi belgilewde tillerdiń qollanılıwın qatań bir tártipke salıp taslamaydı.

Ózbek jazıwı

A a	B b	D d	E e	F f	G g	H h
I i	J j	K k	L l	M m	N n	O o
P p	Q q	R r	S s	T t	U u	V v
X x	Y y	Z z	Oʻ Oʻ	Gʻ gʻ	Sh sh	Ch ch
ng	ʼ

Derekler

↑ The Constitution of Afghanistan. Article 16, 2013-10-28da túp nusqadan arxivlendi, qaraldı: 2012-09-19
↑ Languages of the World, 2011-08-22da túp nusqadan arxivlendi, qaraldı: 2011-04-23
↑ ázerb. Özbəkistan Respublikası Dövlət Statistika Komitəsinin (qısa ÖRDSK Arxivlendi 2014-04-02 Wayback Machine saytında.) 1-yanvar 2021-cu il tarixinə verdiyi rəsmi məlumata əsasən bu ölkə əhalisi 34501443 nəfər, etnik özbəklərin sayı isə 29878120 nəfər olmuşdur (Mənbə: Узбеки. Ответственные редакторы - З. Х. Арифханова, С. Н. Абашин, Д. А. Алимова. Институт этнологии и антропологии имени Н.Н. Миклухо-Маклая РАН; Институт истории АН Республики Узбекистан. Издательство “Наука”, Москва, 2011, стр. 53-64. – ISBN 978-5-02-036991-7). ÖRDSK bu rəqəmləri 12-yanvar 1989-cu il siyahıyaalınması əsasında hesablamışdır (Mənbə: Узбеки. Ответственные редакторы - З. Х. Арифханова, С. Н. Абашин, Д. А. Алимова. Институт этнологии и антропологии имени Н.Н. Миклухо-Маклая РАН; Институт истории АН Республики Узбекистан. Издательство “Наука”, Москва, 2011, стр. 53-64. – ISBN 978-5-02-036991-7). 1989-cu il siyahıyaalınması zamanı Özbəkistanda 19810077 nəfər əhali qeydə alınmış, onlardan 14142475 nəfəri etnik özbəklər olmuşdur. Siyahıyaalınma zamanı etnik özbəklərdən 13955712 nəfər özbək dili, 63568 nəfər rus dilini, 123195 nəfər isə öz xalqının dilindən fərqli digər dilləri ana dili olaraq bəyan etmişdi, həmçinin etnik özbəklərdən ana dilini öz xalqının dilindən fərqli dil kimi göstərmiş qismindən (toplam 186763 nəfər) 43844 nəfər özbək dilində sərbəst danışdığını bildirmişdi; etnik özbək olmayanlardan (toplam 5667602 nəfər) 172377 nəfəri özbək dilini ana dili, (qalan 5495225 nəfər qeyr-özbəkdən) 766874 nəfəri isə ikinci sərbəst danışdığı dil olaraq göstərmişdi. Beləliklə bütün ölkədə etnik mənsubiyyətindən asılı olmayaraq özbək dilində ana dili olaraq 14128089 nəfər, ikinci dil olaraq isə 810718 nəfər danışırdı (iki göstərici üzrə toplam 14938807 nəfər və ya bütün ölkədə yaşayan 19810077 nəfər əhalinin 82.410141%-i); bütün ölkədə etnik özbəklərdən toplam 13999556 nəfər (və ya etnik özbək əhalinin 98,989434%-i) ana dili və ikinci dil olaraq özbək dilində danışırdı. ÖRDSK 2010-cu ilin əvvəli üçün etnik özbəklərin, həmçinin digər xalqlardan nə qədərinin ana dili və ikinci dil olaraq olaraq özbək dilində danışdığı haqqında təxminini yayımlamamışdır. Özbək dilində danışanların etnik özbəklər içində nisbətini (98,989434%-i) 1989-cu ildə həyata keçirilmiş siyahıyaalınmaya uyğun olaraq qəbul etsək, 1-yanvar 2010-cu il tarixinə etnik özbəklərdən 22646921 nəfərin ana və ikinci dil olaraq özbək dilində danışdığını təxmin etmək münkündür və bu bütün ölkədə özbək dilində danışanların minimum sayı hesab edilə bilər.
↑ Ethnologue report for Afghanistan
↑ ázerb. 14-25-oktabr 2010-cu il siyahıyaalınmasına əsasən Rusiyanın de-yuri əhalisi 142856536 Arxivlendi 2013-12-04 Wayback Machine saytında. nəfər idi, onlardan 137227107 Arxivlendi 2013-12-04 Wayback Machine saytında. nəfər siyahıyaalınma zamanı etnik mənsubiyyətini göstərmişdir ki, onlardan da 289862 Arxivlendi 2013-12-04 Wayback Machine saytında. nəfəri etnik özbəklər olmuşdur. 2010-cu il siyahıyaalınmasına əsasən etnik mənsubiyyətindən asılı olmayaraq özbək dilində danışa bilənlərin sayı 273451 Arxivlendi 2012-05-30 Wayback Machine saytında. nəfər idi.
↑ ázerbayjansha: 21-30-sentabr 2010-cu il siyahıyaalınmasına əsasən Tacikistanda etnik özbəklərin sayı 1054726 nəfər – onlardan öz millətinin dilini ana dili hesab edənlər 1020820 nəfər (özbəklər 926344 nəfər – onlardan öz millətinin dilini ana dili hesab edənlər 903211 nəfər, laqaylar 65555 nəfər – onlardan öz millətinin dilini ana dili hesab edənlər 60392 nəfər, qonqratlar 38078 nəfər – onlardan öz millətinin dilini ana dili hesab edənlər 37831 nəfər, durmənlər 7608 nəfər – onlardan öz millətinin dilini ana dili hesab edənlər 7565 nəfər, qataqanlar 7601 nəfər – onlardan öz millətinin dilini ana dili hesab edənlər 7552 nəfər, barlaslar 5271 nəfər – onlardan öz millətinin dilini ana dili hesab edənlər 0 nəfər, yüzlər 3798 nəfər – onlardan öz millətinin dilini ana dili hesab edənlər 3798 nəfər, minqlər 268 nəfər – onlardan öz millətinin dilini ana dili hesab edənlər 268 nəfər, kesamirlər 156 nəfər – onlardan öz millətinin dilini ana dili hesab edənlər 156 nəfər, semizlər 47 nəfər – onlardan öz millətinin dilini ana dili hesab edənlər 47 nəfər), tacik dilini ana dili hesab edənlər 22043 nəfər (özbəklərdən 21999 nəfər, laqaylardan 35 nəfər, qonqratlardan 5 nəfər, barlaslardan 4 nəfər), rus dilini ana dili hesab edənlər 867 nəfər (özbəklərdən 866 nəfər, laqaylardan 1 nəfər), digər dilləri ana dili hesab edənlər 10996 nəfər (özbəklərdə olmuşdur. Siyahıyaalınmada durmənlərin, laqayların, qonqratların, qataqanların, barlasların etnik və dil baxımdan qeyri-özbək kimi qeydə alındıqlarını nəzərə alaraq ehtimal etmək olar ki, 10996 nəfə olaraq görünən üçüncü kateqoriyada olanların əksəriyyəti ana dilini özbək dili olaraq göstərmişdir. 2010-cu il siyahıyaalınmasında özbək dilini ana dili hesab edən ancaq digər etnik qruplara daxil olan şəxslərin sayı haqqında məlumatlar yayımlanmamışdır, baxmayaraq ki bu göstərici üzrə tacik və rus dillərinə aid məlumatlar yayımlanmışdır. Beləki, 2010-cu il siyahıyaalınmasına əsasən ölkədə qeydə alınmış 7564502 nəfərdən 7498938 nəfəri öz xalqının dilini, qalan əhalidən isə 27809 nəfəri öz xalqının dilini yox tacik dilini, 7851 nəfəri rus dilini, 29904 nəfəri isə digər dilləri ana dili olaraq göstərmişdir. Ehtimal etmək olar ki, ikinci ən çox danışılan dil olan özbəkcəni digər etnik qrupların nümayəndlərindən olan insanlar (əslində özbəklərin sub-etnik qurupları olan ancaq siyahıyaalınmada ayrı göstərilmiş, 29904 nəfərin içərisnində hesablanılmış və ümumi sayları 10728 nəfər olan durmənlərdən, laqaylardan, qonqratlardan, qataqanlardan və barlaslardan başqa geridə qalan 19176 nəfər nəzərdə tutulmalıdır) da ana dili olaraq siyahıyaalınma zamanı göstərmişdirlər və bu say 29904 nəfərin içərisinə daxil edilmişdir. Bütün qeyd edilmiş məlumatlar üçün istinad olaraq bax: Барӯйхатгирии аҳолӣ ва фонди манзили Ҷумҳурии Тоҷикистон дар соли 2010. Ҳайати миллӣ, донистани забонҳо ва шаҳрвандии аҳолии Ҷумҳурии Тоҷикистон. Ҷилди III. Ҳайати таҳририя: Муҳаммадиева Б.З. – Раиси ҳайати таҳририя, Шокиров Ш.Ш., Асоев А.Р., Норов К.Д., Бойматов К.Ф., Гукасова Т.П., Абдуллоев М.А., Жданова Л.В. Агентии омори назди Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, Душанбе, 2012, саҳ. 12-16
↑ ázerb. 24-mart 1999-cu il siyahıyaalınmasına əsasən Qırğızıstanın de-yuri əhalisi 4822938 nəfər idi, əhalinin 664950 nəfəri öz etnik mənsubiyyətini özbək olaraq göstərmişdir. Yenə həmin siyahıyaalınmaya əsasən etnik özbəklərin 654527 nəfəri (və ya 98.4 32514%-i) ana dili olaraq özbək dilini göstərmişdir. Bütün ölkədə isə müxtəlif etnoslardan (yalnız 4657496 nəfər ana dilinin hansı dil olduğunu qeyd etmişdir) toplam 673967 nəfər (və ya ana dilini göstərənlərin 14.47587%-i) ana dilinin özbək dili olduğunu göstərmişdir.; 24-mart-2-aprel 2009-cu il siyahıyaalınmasına əsasən Qırğızıstanın de-yuri əhalisi 5362793 nəfər olmuşdur, bütün etnik qruplardan ana dilinin hansı dil olduğunu bildirmiş 3830556 nəfər qırğız dilini, 1072.6 min nəfər isə özbək dilini ana dili kimi göstərmişdir (və ya digər mənbə: П.И. Дятленко. Русский язык в Кыргызстане: современное положение, тренды и перспективы (PDF)). İstinad olaraq bax: Перепись населения и жилищного фонда Киргизской Республики 2009 г. Книга 1. Основные социально-демографические характеристики населения и количество жилищных единиц: 2009, Бишкек: ОАО Учкун.
↑ ázerb. 25-fevral-6-mart 2009-cu il siyahıyaalınmasına əsasən Qazaxıstan əhalisi 16009597 nəfər, onlardan etnik özbəklər 956997 nəfər, etnik özbəklərdən öz xalqının dilini ana dili hesab edənlər isə 935833 nəfərdir. İstinad olaraq bax: Национальный состав, вероисповедание и владения языками в Республике Казахстан. Итоги Национальной переписи населения 2009 года в Республике Казахстан. Статистический сборник /Под ред. А.Смаилова/ Астана, 2010, стр. 251 Arxivlendi 2014-04-29 Wayback Machine saytında.
↑ ázerb. 12 ynavar 1989-cu il siyahıyaalınması na əsasən Türkmənistan əhalisi 3522717 nəfər, onlardan 317333 nəfəri isə etnik özbəklər idi; etnik özbəklərdən 302189 nəfəri öz xalqının dilini, 10417 nəfəri türkmən dilini, 4555 nəfəri rus dilini, 172 nəfəri isə öz xalqının dilindən fəqli digər dilləri ana dili olaraq göstərmişdi, həmçinin etnik özbəklərdən ana dilini öz xalqının dilindən fərqli dil kimi göstərmiş qismindən (toplam 15144 nəfər) 1403 nəfər özbək dilində sərbəst danışdığını bildirmişdi. Beləliklə bütün ölkədə etnik özbəklərdən toplam 303592 nəfər (və ya etnik özbək əhalinin 95.669848%-i) ana dili və ikinci dil olaraq özbək dilində danışırdı. 10-21-yanvar 1995-ci il siyahıyaalnmasına əsasən Türkmənistanın de-yuri əhalisi 4437570 nəfər, onlardan etnik özbəklər isə 407109 nəfər olmuşdur; onlardan 2423 nəfər rus dilini ana dili hesab edirdi, ana dili olaraq rus dilindən qeyri dillərdə danışan etnik özbəklərin sayı haqqında məlumatlar verilməmişdir. Özbək dilində danışanların etnik özbəklər içində nisbətini (95.669848%-i) 1989-cu ildə həyata keçirilmiş siyahıyaalınmaya uyğun olaraq qəbul etsək, 1995-ci ildə siyahıyaalınma tarixində etnik özbəklərdən 389481 nəfərin ana və ikinci dil olaraq özbək dilində danışdığını təxmin etmək münkündür.

[1] The Constitution of Afghanistan. Article 16, 2013-10-28da túp nusqadan arxivlendi, qaraldı: 2012-09-19

[list-2] Languages of the World, 2011-08-22da túp nusqadan arxivlendi, qaraldı: 2011-04-23

[3] ázerb. Özbəkistan Respublikası Dövlət Statistika Komitəsinin (qısa ÖRDSK Arxivlendi 2014-04-02 Wayback Machine saytında.) 1-yanvar 2021-cu il tarixinə verdiyi rəsmi məlumata əsasən bu ölkə əhalisi 34501443 nəfər, etnik özbəklərin sayı isə 29878120 nəfər olmuşdur (Mənbə: Узбеки. Ответственные редакторы - З. Х. Арифханова, С. Н. Абашин, Д. А. Алимова. Институт этнологии и антропологии имени Н.Н. Миклухо-Маклая РАН; Институт истории АН Республики Узбекистан. Издательство “Наука”, Москва, 2011, стр. 53-64. – ISBN 978-5-02-036991-7). ÖRDSK bu rəqəmləri 12-yanvar 1989-cu il siyahıyaalınması əsasında hesablamışdır (Mənbə: Узбеки. Ответственные редакторы - З. Х. Арифханова, С. Н. Абашин, Д. А. Алимова. Институт этнологии и антропологии имени Н.Н. Миклухо-Маклая РАН; Институт истории АН Республики Узбекистан. Издательство “Наука”, Москва, 2011, стр. 53-64. – ISBN 978-5-02-036991-7). 1989-cu il siyahıyaalınması zamanı Özbəkistanda 19810077 nəfər əhali qeydə alınmış, onlardan 14142475 nəfəri etnik özbəklər olmuşdur. Siyahıyaalınma zamanı etnik özbəklərdən 13955712 nəfər özbək dili, 63568 nəfər rus dilini, 123195 nəfər isə öz xalqının dilindən fərqli digər dilləri ana dili olaraq bəyan etmişdi, həmçinin etnik özbəklərdən ana dilini öz xalqının dilindən fərqli dil kimi göstərmiş qismindən (toplam 186763 nəfər) 43844 nəfər özbək dilində sərbəst danışdığını bildirmişdi; etnik özbək olmayanlardan (toplam 5667602 nəfər) 172377 nəfəri özbək dilini ana dili, (qalan 5495225 nəfər qeyr-özbəkdən) 766874 nəfəri isə ikinci sərbəst danışdığı dil olaraq göstərmişdi. Beləliklə bütün ölkədə etnik mənsubiyyətindən asılı olmayaraq özbək dilində ana dili olaraq 14128089 nəfər, ikinci dil olaraq isə 810718 nəfər danışırdı (iki göstərici üzrə toplam 14938807 nəfər və ya bütün ölkədə yaşayan 19810077 nəfər əhalinin 82.410141%-i); bütün ölkədə etnik özbəklərdən toplam 13999556 nəfər (və ya etnik özbək əhalinin 98,989434%-i) ana dili və ikinci dil olaraq özbək dilində danışırdı. ÖRDSK 2010-cu ilin əvvəli üçün etnik özbəklərin, həmçinin digər xalqlardan nə qədərinin ana dili və ikinci dil olaraq olaraq özbək dilində danışdığı haqqında təxminini yayımlamamışdır. Özbək dilində danışanların etnik özbəklər içində nisbətini (98,989434%-i) 1989-cu ildə həyata keçirilmiş siyahıyaalınmaya uyğun olaraq qəbul etsək, 1-yanvar 2010-cu il tarixinə etnik özbəklərdən 22646921 nəfərin ana və ikinci dil olaraq özbək dilində danışdığını təxmin etmək münkündür və bu bütün ölkədə özbək dilində danışanların minimum sayı hesab edilə bilər.

[4] Ethnologue report for Afghanistan

[5] ázerb. 14-25-oktabr 2010-cu il siyahıyaalınmasına əsasən Rusiyanın de-yuri əhalisi 142856536 Arxivlendi 2013-12-04 Wayback Machine saytında. nəfər idi, onlardan 137227107 Arxivlendi 2013-12-04 Wayback Machine saytında. nəfər siyahıyaalınma zamanı etnik mənsubiyyətini göstərmişdir ki, onlardan da 289862 Arxivlendi 2013-12-04 Wayback Machine saytında. nəfəri etnik özbəklər olmuşdur. 2010-cu il siyahıyaalınmasına əsasən etnik mənsubiyyətindən asılı olmayaraq özbək dilində danışa bilənlərin sayı 273451 Arxivlendi 2012-05-30 Wayback Machine saytında. nəfər idi.

[6] ázerbayjansha: 21-30-sentabr 2010-cu il siyahıyaalınmasına əsasən Tacikistanda etnik özbəklərin sayı 1054726 nəfər – onlardan öz millətinin dilini ana dili hesab edənlər 1020820 nəfər (özbəklər 926344 nəfər – onlardan öz millətinin dilini ana dili hesab edənlər 903211 nəfər, laqaylar 65555 nəfər – onlardan öz millətinin dilini ana dili hesab edənlər 60392 nəfər, qonqratlar 38078 nəfər – onlardan öz millətinin dilini ana dili hesab edənlər 37831 nəfər, durmənlər 7608 nəfər – onlardan öz millətinin dilini ana dili hesab edənlər 7565 nəfər, qataqanlar 7601 nəfər – onlardan öz millətinin dilini ana dili hesab edənlər 7552 nəfər, barlaslar 5271 nəfər – onlardan öz millətinin dilini ana dili hesab edənlər 0 nəfər, yüzlər 3798 nəfər – onlardan öz millətinin dilini ana dili hesab edənlər 3798 nəfər, minqlər 268 nəfər – onlardan öz millətinin dilini ana dili hesab edənlər 268 nəfər, kesamirlər 156 nəfər – onlardan öz millətinin dilini ana dili hesab edənlər 156 nəfər, semizlər 47 nəfər – onlardan öz millətinin dilini ana dili hesab edənlər 47 nəfər), tacik dilini ana dili hesab edənlər 22043 nəfər (özbəklərdən 21999 nəfər, laqaylardan 35 nəfər, qonqratlardan 5 nəfər, barlaslardan 4 nəfər), rus dilini ana dili hesab edənlər 867 nəfər (özbəklərdən 866 nəfər, laqaylardan 1 nəfər), digər dilləri ana dili hesab edənlər 10996 nəfər (özbəklərdə olmuşdur. Siyahıyaalınmada durmənlərin, laqayların, qonqratların, qataqanların, barlasların etnik və dil baxımdan qeyri-özbək kimi qeydə alındıqlarını nəzərə alaraq ehtimal etmək olar ki, 10996 nəfə olaraq görünən üçüncü kateqoriyada olanların əksəriyyəti ana dilini özbək dili olaraq göstərmişdir. 2010-cu il siyahıyaalınmasında özbək dilini ana dili hesab edən ancaq digər etnik qruplara daxil olan şəxslərin sayı haqqında məlumatlar yayımlanmamışdır, baxmayaraq ki bu göstərici üzrə tacik və rus dillərinə aid məlumatlar yayımlanmışdır. Beləki, 2010-cu il siyahıyaalınmasına əsasən ölkədə qeydə alınmış 7564502 nəfərdən 7498938 nəfəri öz xalqının dilini, qalan əhalidən isə 27809 nəfəri öz xalqının dilini yox tacik dilini, 7851 nəfəri rus dilini, 29904 nəfəri isə digər dilləri ana dili olaraq göstərmişdir. Ehtimal etmək olar ki, ikinci ən çox danışılan dil olan özbəkcəni digər etnik qrupların nümayəndlərindən olan insanlar (əslində özbəklərin sub-etnik qurupları olan ancaq siyahıyaalınmada ayrı göstərilmiş, 29904 nəfərin içərisnində hesablanılmış və ümumi sayları 10728 nəfər olan durmənlərdən, laqaylardan, qonqratlardan, qataqanlardan və barlaslardan başqa geridə qalan 19176 nəfər nəzərdə tutulmalıdır) da ana dili olaraq siyahıyaalınma zamanı göstərmişdirlər və bu say 29904 nəfərin içərisinə daxil edilmişdir. Bütün qeyd edilmiş məlumatlar üçün istinad olaraq bax: Барӯйхатгирии аҳолӣ ва фонди манзили Ҷумҳурии Тоҷикистон дар соли 2010. Ҳайати миллӣ, донистани забонҳо ва шаҳрвандии аҳолии Ҷумҳурии Тоҷикистон. Ҷилди III. Ҳайати таҳририя: Муҳаммадиева Б.З. – Раиси ҳайати таҳририя, Шокиров Ш.Ш., Асоев А.Р., Норов К.Д., Бойматов К.Ф., Гукасова Т.П., Абдуллоев М.А., Жданова Л.В. Агентии омори назди Президенти Ҷумҳурии Тоҷикистон, Душанбе, 2012, саҳ. 12-16

[7] ázerb. 24-mart 1999-cu il siyahıyaalınmasına əsasən Qırğızıstanın de-yuri əhalisi 4822938 nəfər idi, əhalinin 664950 nəfəri öz etnik mənsubiyyətini özbək olaraq göstərmişdir. Yenə həmin siyahıyaalınmaya əsasən etnik özbəklərin 654527 nəfəri (və ya 98.4 32514%-i) ana dili olaraq özbək dilini göstərmişdir. Bütün ölkədə isə müxtəlif etnoslardan (yalnız 4657496 nəfər ana dilinin hansı dil olduğunu qeyd etmişdir) toplam 673967 nəfər (və ya ana dilini göstərənlərin 14.47587%-i) ana dilinin özbək dili olduğunu göstərmişdir.; 24-mart-2-aprel 2009-cu il siyahıyaalınmasına əsasən Qırğızıstanın de-yuri əhalisi 5362793 nəfər olmuşdur, bütün etnik qruplardan ana dilinin hansı dil olduğunu bildirmiş 3830556 nəfər qırğız dilini, 1072.6 min nəfər isə özbək dilini ana dili kimi göstərmişdir (və ya digər mənbə: П.И. Дятленко. Русский язык в Кыргызстане: современное положение, тренды и перспективы (PDF)). İstinad olaraq bax: Перепись населения и жилищного фонда Киргизской Республики 2009 г. Книга 1. Основные социально-демографические характеристики населения и количество жилищных единиц: 2009, Бишкек: ОАО Учкун.

[8] ázerb. 25-fevral-6-mart 2009-cu il siyahıyaalınmasına əsasən Qazaxıstan əhalisi 16009597 nəfər, onlardan etnik özbəklər 956997 nəfər, etnik özbəklərdən öz xalqının dilini ana dili hesab edənlər isə 935833 nəfərdir. İstinad olaraq bax: Национальный состав, вероисповедание и владения языками в Республике Казахстан. Итоги Национальной переписи населения 2009 года в Республике Казахстан. Статистический сборник /Под ред. А.Смаилова/ Астана, 2010, стр. 251 Arxivlendi 2014-04-29 Wayback Machine saytında.

[9] ázerb. 12 ynavar 1989-cu il siyahıyaalınması na əsasən Türkmənistan əhalisi 3522717 nəfər, onlardan 317333 nəfəri isə etnik özbəklər idi; etnik özbəklərdən 302189 nəfəri öz xalqının dilini, 10417 nəfəri türkmən dilini, 4555 nəfəri rus dilini, 172 nəfəri isə öz xalqının dilindən fəqli digər dilləri ana dili olaraq göstərmişdi, həmçinin etnik özbəklərdən ana dilini öz xalqının dilindən fərqli dil kimi göstərmiş qismindən (toplam 15144 nəfər) 1403 nəfər özbək dilində sərbəst danışdığını bildirmişdi. Beləliklə bütün ölkədə etnik özbəklərdən toplam 303592 nəfər (və ya etnik özbək əhalinin 95.669848%-i) ana dili və ikinci dil olaraq özbək dilində danışırdı. 10-21-yanvar 1995-ci il siyahıyaalnmasına əsasən Türkmənistanın de-yuri əhalisi 4437570 nəfər, onlardan etnik özbəklər isə 407109 nəfər olmuşdur; onlardan 2423 nəfər rus dilini ana dili hesab edirdi, ana dili olaraq rus dilindən qeyri dillərdə danışan etnik özbəklərin sayı haqqında məlumatlar verilməmişdir. Özbək dilində danışanların etnik özbəklər içində nisbətini (95.669848%-i) 1989-cu ildə həyata keçirilmiş siyahıyaalınmaya uyğun olaraq qəbul etsək, 1995-ci ildə siyahıyaalınma tarixində etnik özbəklərdən 389481 nəfərin ana və ikinci dil olaraq özbək dilində danışdığını təxmin etmək münkündür.

[1]