Angren (qala)

Angren
Angren.jpg
41°1′0″N 70°8′0″E / 41.01667°N 70.13333°E / 41.01667; 70.13333
Mámleket	Ózbekstan
Wálayat	Tashkent wálayatı
Hákimiyat
• Hákim	Alisher Rayimov (2022-jıl 23-maydan beri)
Aldınǵı atları	Angrenshaxtaqurılıs
Jer maydanı	0.17 km²
Rásmiy tili	ózbek tili
Etnoxoronim	angrenlik, angrenglikler
Waqıt zonası	UTC+5
Telefon kodı	+998 7066
Pochta indeksleri	110200 — 110225
Avtomobil kodı	10
Websayt	https://angren.toshvil.uz/
Angren

Angren – Ózbekstan Respublikasınıń Tashkent wálayatındaǵı qala. Xalıq sanı – 178500 adam (2023-jıldıń basında)^[1] .

1940-jıl 29-sentyabrde Jigiristan awılında (Jartepa, Turk, Tesiktas, Qoyxana hám Jigiristan awılları negizinde) 300 ge jaqın xalıq jasaytuǵın Angrenshaxtaqurılıs jumısshı qalashası qurıldı.

Sol kúnnen baslap Kebiro shıǵısındaǵı eń iri kómir háwizleriniń birin ózlestiriw baslandı. 1941-jıl 2-mayda ÓzSSR Joqarı Soveti Prezidiumı Párman shıǵardı. 1946-jıl 13-iyunda ÓzSSR Joqarı Soveti Prezidiumınıń Pármanı menen Angrenshaxtqurılıs jumısshılar qalashası Angren qalasına aylandırıldı.

Angren Ahangaran dáryası oypatlıǵınıń oń jaǵısında Chatqol hám Arqa Qurama dizbekleri aralıǵında, Tashkent qalasınan 78 km qubla-shıǵısında (avtomobil jolı arqalı 114 km) jaylasqan. Qala bir neshe ajıratılǵan bólimlerden ibarat.

Tashkent - Qoqan avtomobil jolı hám Angren-Pop temir jolı liniyası Angren arqalı ótedi hám Ferǵana oypatlıǵındaǵı Ózbekstannıń 3 wálayatın Respublikanıń qalǵan aymaqları menen baylanıstıradı. Angren aymaǵında altın kánleri tabılǵan.

Angren Ózbekstan kómir sanaatınıń orayı bolıp, Angren kómir káninde „Ózbekkómir“ AJ tárepinen qońır kómir qazıp alınadı^[2].

Kómirdiń jer astı pirolizidan paydalanatuǵın Angren qalasında „Jer astıgaz“ AJ tárepinen gaz islep shıǵarıw stanciyasında kómir gazge aylandırıladı.

Kárxanaları:

• qurılıs materialları (zavodlar: temir-beton konstrukciyalar, cement, asfalt-beton; sopol buyımlar hám úy qurılısı zavodı; kaolin maydalaw hám saralaw zavodı DSFK hám basqalar);
• azıq-awqat sanaatı (Angrennon, Angrensut);
• ximiya hám metallurgiya sanaatı (Angrenkabel);
• azotlı tóginler zavodı (Angrenazot);
• mashinasazlıq zavodları (Angrengazmash, ZIS.);
• avtomobil shinaları hám konveyer lentaların islep shıǵarıw („Birinshi Rezinotexnika Zavodı“ JShJ, https://www.brz.uz/);
• Tahkent wálayatındaǵı eń iri neft bazası – Ferǵana neftti qayta islew zavodına tiyisli neft bazası;
• Angren kán basqarması, "OKMK" AJ quramında (burınǵı „Angrenzoloto“ OAJ);
• „Kaolin“ keramik shınnı zavodı;
• CheKI „Angren PACK“ AJ (burınǵı CheKI „SQQS“ AJ) tárepinen qaǵaz, karton hám qadaqlaw ónimlerin islep shıǵarıw;
• Angren truba zavodı;
• elektr stanciyaları (Angren GRES hám Jańa Angren IES).

Xalqı 2023-jıl 1-yanvar jaǵdayına qaraǵanda, 178 500 adamdı quraydı. 1959-jıldaǵı statistikalıq maǵlıwmatlarǵa qaraǵanda, 55 789 xalıqtıń 42, 9%i ruslar, 17, 9%i tatarlar, 15, 7%i ózbekler, 7, 4%i tájikler, 3, 7%i ukrainlar.

Keyinirek xalıq quramında Oraylıq Aziya xalıqlarınıń úlesi artıp bardı. 1989-jıldaǵı statsitikalıq maǵlıwmatlarǵa qaraǵanda, qala xalqınıń 31, 5%i ózbekler, 13, 1 %i tájikler, 31, 4 %i ruslar, 8, 3 %i tatarlardı quraydı.

Házirgi kúnde qala xalqı tiykarınan Oraylıq Aziya xalıqları wákillerinen ibarat. Rásmiy maǵlıwmatlarǵa qaraǵanda, 2013-jıl 1-yanvar jaǵdayına qaraǵanda, Angren qalasınıń xalqı 172 880 qurap, olardan 73 %i (126 247) ózbekler, 17 %i (28 653) tájikler, 5 %i (8 282) koreysler, tek 3 %i (4 621) ruslar hám 1% ten kemi (1284) tatarlar.

Jasalma musılmanlar xalıqtıń 85% in quraydı. Sovet dáwirinde qalada kóp jasaǵan ruslar, qrım tatarlar, tatarlar hám nemisler tiykarınan 1990-jıllarda qaladan shıǵıp ketken.

• Joqarı oqıw orınları:
  • Maxmud Qashǵariy atındaǵı Tashkent wálayatı pedagogika institutı. Házir jabılǵan;
  • Angren universiteti^[3];
• Kánshilik hám geologiya kolledji.
• Angren medicina koledji
• Xojalıq xızmet kórsetiw kolledji.
• Qurılıs kolledji.

• „ Angrenskaya pravda (russha Ангренская правда)“ qala sociallıq-siyasıy gazetası (rus tilinde)
• „Angren haqiqati“ qala sociallıq-siyasıy gazetası (ózbek tilinde)

1. Abdulla Yunusov
2. Ibragimjan Rahmanov (2013—2017)
3. Hakimjan Abdulazizov (2017-jıl iyul^[4] – 2018-jıl17-oktyabr)
4. Shukrulla Mahmudov^[5] (2018-jıl17-oktyabr – 2022-jıl yanvar^[6]
5. Nuriddin Abdurahimov (2022-jıl yanvar – 2022-jıl may)^[7]
6. Alisher Rayimov (2022-jıl 23-maydan beri)^[8]

Qalada úlke tariyxına tiyisli kóplegen materiallardı óz ishine alǵan úlketanıwlıq muzeyi bar.

Rus pravoslav shirkewi Ózbekstan yeparxiyasınıń „Joǵalǵanlardı izlew“ anası ikonası húrmetine namazqanlıq úyi qurılǵan^[9] . 2015-yil mart ayında qalada Ullı Watandarlıq urısı jıllarında qaytıs bolǵan angrenlikler yadına baǵıshlanǵan estelik (1967–2015) buzıp taslanǵan, bul aymaqlıq xalıqtıń narazılıǵına sebep bolǵan^{[10][11][12][13][14]}.

Basqarıw tárepten Angren qalasına kiretuǵın Geolog awılında Gumbez baba mazarı (tariyxıy orın XI—XII ásirlerge tiyisli, 2013-jıl turizmdi rawajlandırıw programmasında „qayta tiklew hám jaǵdayın jaqsılaw“ jumıslarınıń alıp barılıwı názerde tutılǵan^[15]).

• Shaharning norasmiy veb-sayti
• „Angren – moviy togʻlar yonidagi shahar“
• „Angren: Oʻzbekistonning sanoat giganti tanazzulga yuz tutdi“ (2006) (Wayback Machine saytında 2015-09-23 sánesinde arxivlanǵan)
• Arvoh shahar (fotogalereya)