ფრიდრიხ დიურენმატი

ფრიდრიხ დიურენმატი
გერმ. Friedrich Dürrenmatt გერმ. Friedrich Reinhold Dürrenmatt
დაბადების თარიღი	5 იანვარი, 1921(1921-01-05)[1] [2] [3] [4] [5] [6] [7] [8] [9] [10] [11] [12] [13] [14] [15] [16] [17] [18] [19] [20]
დაბადების ადგილი	კონოლფინგენი[1]
გარდაცვალების თარიღი	14 დეკემბერი, 1990(1990-12-14)[21] [19] [3] [4] [5] [6] [7] [8] [9] [10] [11] [12] [13] [14] [15] [17] [18] [20] (69 წლის)
გარდაცვალების ადგილი	ნევშატელი[21]
დასაფლავებულია	Centre Dürrenmatt Neuchâtel[22]
საქმიანობა	დრამატურგი[18] [18] , მწერალი[21] [18] [18] , მხატვარი[18] , სცენარისტი, პოეტი და გრაფიკოსი[18]
ენა	გერმანული ენა
მოქალაქეობა	შვეიცარია
ალმა-მატერი	ციურიხის უნივერსიტეტი და ბერნის უნივერსიტეტი
ჟანრი	პიესა და პროზა
Magnum opus	ფიზიკოსები, მოხუცი ქალბატონის ვიზიტი, Suspicion, მოსამართლე და მისი ჯალათი, მინოტავრი, A Dangerous Game, The Pledge: Requiem for the Detective Novel და Der Doppelgänger
ჯილდოები	გეორგ ბიუხნერის პრემია, შილერის მემორიალური პრემია, შილერის პრემია, Buber-Rosenzweig-Medal, ჟან პაულის პრემია, Schillerpreis der Stadt Mannheim, კარლ ცუკმაიერის მედალი, ფრანც გრილპარცერის პრემია, ერნსტ რობერტ კურციუსის მედალი, ავსტრიის სახელმწიფო პრემია ევროპული ლიტერატურისთვის[23] , Q105870591? და honorary doctorate from the University of Nice-Sophia Antipolis[24]
მეუღლე	ლოტი დიურენმატი და შარლოტ კერი
შვილ(ებ)ი	რუთ დიურენმატი, პეტერ დიურენმატი და ბარბარა დიურენმატი
ფრიდრიხ დიურენმატი ვიკისაწყობში

ფრიდრიხ დიურენმატი (გერმ. Friedrich Josef Dürrenmatt; დ. 5 იანვარი, 1921, კონოლფინგენი — გ. 14 დეკემბერი, 1990, ნოიშატელი) — შვეიცარიელი პროზაიკოსი, დრამატურგი და ესეისტი. ფსიქოლოგიური დეტექტივის ერთ–ერთი ოსტატი.

ფრიდრიხ დიურენმატი დაიბადა ზემო ალპებში, ბერნის კანტონის მაღალმთიანი სოფლის პასტორის ოჯახში. 1935 წელს ოჯახი ეკონომიკური მოსაზრებების გამო გადავიდა ბერნში. 1941 წელს დიურენმატი შეუდგა ფილოსოფიისა და გერმანული ენისა და ლიტერატურის შესწავლას ციურიხის უნივერსიტეტში, მაგრამ ერთი სემესტრის შემდეგ გადავიდა ბერნის უნივერსიტეტში. 1943 წელს გადაწყვიტა სამწერლობო საქმიანობისთვის მოეკიდა ხელი და ამის გამო უნივერსიტეტში სწავლა შეწყვიტა. პირველი დრამატურგიული ნაწარმოები 1945–1946 წლებში დაწერა.

დიურენმატს ხატვის ნიჭითაც იყო დაჯილდოებული. მისი რამდენიმე ნამუშევრის გამოფენა სხვადასხვა დროს მოეწყო ნოიშატელსა და ციურიხში.

მეორე მსოფლიო ომმა უდიდესი დაღი დაასვა დიურენმატის მსოფლმხედველობას. როგორც მწერალი იხსენებს, ის ქრისტიანული მორალის ატმოსფეროში იზრდებოდა. მის თვალში სამყაროს წყობა შეურყეველი ჩანდა, მაგრამ ომმა ეს რეალობა დაამსხვრია. მწერალი მტკივნეულად აღიქვამდა შვეიცარიის იმდროინდელ პოლიტიკას, რომელსაც იგი, როგორც ორმაგ თამაშს, ისე აფასებდა: ქვეყანა ნეიტრალიტეტს ინარჩუნებდა და, ამავე დროს, თავისუფლად ატარებდა თავის ტერიტორიაზე გერმანულ ეშელონებს, რომლებიც იტალიაში მიდიოდნენ, სასაზღვრო დაცვა კი ხშირად უკან აბრუნებდა გერმანიიდან გამოქცეულ ებრაელებს, რომლებიც შემდეგ საკონცენტრაციო ბანაკში ხვდებოდნენ.

თავის მაშინდელ მდგომარეობას მწერალი მოგვიანებით 60–იანი წლების სტუდენტურ ამბოხებებს ადარებდა. ამბოხების ეს მოტივი დიურენმატის შემოქმედებას აგრეთვე უფროს თაობასთან, პირველი მსოფლიო ომისდროინდელ მხატვრულ ტრადიციასთან – ექსპრესიონიზმთან – აახლოებს. მეორე მხრივ, მის პროზაში გამეფებული გაურკვევლობა, ბუნდოვანი მოტივები და მიზეზები რომანტიზმსაც მოგვაგონებს, რომლის აღორძინების მცდელობებს არაერთხელ ჰქონდა ადგილი XX საუკუნის ლიტერატურაში. მსოფლიო ლიტერატურაში დიურენმატის წინამორბედები არიან ჯონათან სვიფტი და ფრანკ ვედეკინდი.

თავის ნაწარმოებებში დიურენმატი მოგვითხრობს რეალობასა და ადამიანის გონებაში დამკვიდრებულ მითებს შორის არსებულ დისჰარმონიაზე, გაყინული, ცხოვრებას მოწყვეტილი იდეოლოგიების მავნებლობაზე, რომელთა გამო უამრავი სისხლი იღვრება.

დიურენმატის შემოქმედებაში ცოცხლდება და ახალ, თანამედროვე დატვირთვას იძენს ანტიკური მოტივებიც (მოთხრობები „მინოტავრი“, „პითიას სიკვდილი“...). საერთოდ, დიურენმატის პროზაში ხშირად იგრძნობა ისტორიის სუნთქვა – მოულოდნელი ფორმით წარმოგვიდგება ბიბლიური თუ მითოლოგიური სახეები: ჰერაკლე, მინოტავრი, ბაბილონის გოდოლი, უძღები შვილი...

იგი ატომური შეიარაღების მოწინააღმდეგე იყო და ერთ–ერთი პირველი მწერალი, რომელმაც თავის ნაწარმოებებში ეკოლოგიური პრობლემები სერიოზულად წამოჭრა.

ლიტერატორები მიიჩნევენ, რომ დიურენმატის გმირები უსიცოცხლონი არიან და მარიონეტებს მოგვაგონებენ. კურტ ვონეგუტის შეფასებით, „მისი შემოქმედება ძვირფას შვეიცარიულ საათსა ჰგავს, რომლის მექანიზმი სრულყოფილია და აღტაცებას იწვევს... დიურენმატის ნაწარმოებებში მხოლოდ ერთი ცოცხალი არსებაა – თვითონ მწერალი“.

ფრიდრიხ დიურენმატის შემოქმედება მეტად ნაყოფიერია. 1981 წელს მის 60 წლის იუბილესთან დაკავშირებით გამოცემული კრებული 37 სქელტანიან ტომს მოიცავს. მის კალამს ეკუთვ��ის რომანი „მართლმსაჯულება“ (1985 წ.), ნოველები „ძაღლი“, „მეამბოხე“, „ზამთრის ომი ტიბეტში“ (1981 წ.), მოთხრობები „გვირაბი“, „პილატე“, „ქალაქი“, „მცველის ჩანაწერები“, „მოხუცი ქალბატონის ვიზიტი“ (1957 წ.) და სხვ. ქართულად თარგმნილია მისი ნაწარმოებები „ავარია“ (1956 წ.), „მოსამართლე და მისი ჯალათი“ (1952 წ.), „აღთქმა“ და „ბერძენი ეძებს ბერძენს“ (1955 წ.).

ნინო სილაგაძე, მთარგმნელისაგან, ჩვენი მწერლობა, №7 (33), 2007 წ. გვ.62