ტაბაწყური

ტაბაწყური
	კოორდინატები: 41°38′45″ ჩ. გ. 43°37′33″ ა. გ. / 41.645861° ჩ. გ. 43.625944° ა. გ.
მდებარეობა	საქართველო
ტერიტორიული ერთეული	სამცხე-ჯავახეთის მხარე
სიმაღლე ზღვის დონიდან	1991 მ
ფართობი	14,2 კმ²
მოცულობა	0,221 კმ³
საშუალო სიღრმე	15,5 მ
მაქსიმალური სიღრმე	40,2 მ
აუზის ფართობი	83,1 კმ²
	მედიაფაილები ვიკისაწყობში

გვერდის შემოწმებული ვერსია, რეცენზირებული 3 ივნისი 2023, იყო დაფუძნებული ამ ვერსიაზე.

სხვა მნიშვნელობებისთვის იხილეთ ტაბაწყური (მრავალმნიშვნელოვანი).

ტაბაწყური, ტაბისყური — ტბა საქართველოში, ბორჯომისა და ახალქალაქის მუნიციპალიტეტების საზღვარზე.^[1] მდებარეობს სამსრის ქედის ჩრდილოეთ ნაწილში, ქცია-ხრამის აუზში, ზღვის დონიდან 1991 მ სიმაღლეზე. სარკის ფართობი 14,2 კმ², წყალშემკრები აუზის ფართობი 83,1 კმ², საშუალო სიღრმე 15,5 მ, მაქსიმალური სიღრმე 40,2 მ, წყლის მოცულობა 221 მლნ. მ³.^[2]

ტაბაწყური საქართველოში ზედაპირის ფართობით მე-4, ხოლო წყლის მოცულობით უდიდესი ტბაა. საზრდოობს თოვლის, წვიმისა და მიწისქვეშა წყლით. ტბის მინიმალური დონე ძირითადად შეინიშნება იანვარ –მარტში. ყველაზე დაბალი საშუალოთვიური დონეა თებერვალში. გაყინულია დეკემბრის ბოლოდან მარტის ბოლომდე. გამდინარეა მიწისქვეშა გზით.^[2]

ტაბაწყურის ტბის წყალშემკრები აუზი განლაგებულია სამსრის ქედის ჩრდილოეთ ნაწილში და ყველა მხრიდან გარშემორტყმულია ვულკანური მთებით. ქვაბული ჩრდილო-აღმოსავლეთით გრძელდება მწვერვალების — თავკვეთილისა და შავნაბადას შორის მდებარე ხეობისმაგვარ ჩადაბლებაში, ხოლო სამხრეთ-დასავლეთით მოლითის უბით ებმის ამავე სახელწოდების სინკლინურ დეპრესიას.^[3] აუზის ჰიდროგრაფიული ქსელი სუსტადაა განვითარებული, რაც მისი გეოლოგიური აგებულებითაა განპირობებული. ერთვის მხოლოდ ორი მუდმივი შენაკადი: ერთი ჩრდილოეთიდან, ხოლო მეორე დასავლეთიდან. იერთებს აგრეთვე რამდენიმე დროებით ნაკადსაც.^[2]

ტბას აქვს სამხრეთ-დასავლეთიდან ჩრდილო-აღმოსავლეთისაკენ გადაჭიმული ოთხკუთხედის ფორმა. სანაპირო ხაზი შეჭრილ-შემოჭრილია, განსაკუთრებით სამხრეთ-დასავლეთით და სამხრეთ-აღმოსავლეთით. ბევრია ყურე, არის კუნძულები. ტბის ნაპირები ძირითადად მაღალია და ციცაბო. ტბის ქვაბულის წყალქვეშა კალთები ყველგან ციცაბოა. ქვაბული წარმოქმნილია ლავური ნაკადების შეგუბების შედეგად. ტაბაწყურის გენეზისი ვულკანურ-ტექტონიკურია.^[4]^[5]

ტბის წყლის ზედაპირული ფენის მაქსიმალური საშუალოთვიური ტემპერატურა შეინიშნება აგვისტოში და უდრის 15.3 °C-ს. მაქსიმალური საშუალო დღე-ღამური ტემპერატურა 24.5 °C-ია.^[2]

დამახასიათებელია სუსტი მინერალიზაცია, რაც განპირობებულია ქვაბულის ამგები ვულკანური ქანების რთული წარეცხილობითა და მისი საზრდოობის ხასიათით. საერთო მინერალიზაცია შეადგენს 50–70 მგ/ლ. ტბის წყალი გამოირჩევა ჟანგბადის კარგი თვისებებით.^[2]

წყალი მტკნარია, მდიდარია თევზით. მოიპოვება კალმახი, ჩვეულებრივი წვერა, კობრი, ევროპული ჭაფალა, ლადოგური სიგი, რიპუსი და სხვა.^[2]^[6] თევზის სარეწად ტბის ნაპირზე აშენებულია პატარა ნავსაყუდელი და ქარხანა-საამქრო.^[7] ტბის გარშემო გაშენებულია სოფლები ტაბაწყური და მოლითი. გარშემორტყმულია ქცია-ტაბაწყურის აღკვეთილით.^[8]

ვახუშტი ბატონიშვილის მიხედვით, ტაბაწყური ხელოვნურად შექმნილი წყალსატევი უნდა იყოს:^[7]

	„იტყვიან ტბის-ყურისას თამარ მეფემ ჰყო ტბად, ვინაითგან ჩანს ნარუალი, გაიტანაო ქციიდამ.“

ტაბაწყურის ტბის წარმოქმნის შესახებ არსებობს ქართული მითი.^[9]

იხილეთ აგრეთვე

საქართველოს ტბები

სქოლიო

↑ საქართველოს გეოგრაფიული სახელების ორთოგრაფიული ლექსიკონი, თბ., 2009. — გვ. 161.
↑ ^2.0 ^2.1 ^2.2 ^2.3 ^2.4 ^2.5 Апхазава И. С. Озера Грузии. Тбилиси: Мецниереба, 1975. ст. 146–150
↑ საქართველოს სსრ მეცნიერებათა ეროვნული აკადემიის მოამბე. თბილისი, XLVI, № 3, 1967, გვ. 653–658
↑ საქართველოს კლიმატურ და ჰიდროლოგიურ ელემენტთა შესწავლისათვის : კრებული. თბ., 1966. გვ. 120
↑ ლევან მარუაშვილი. საქართველოს ფიზიკური გეოგრაფია, თბილისი, ცოდნა, 1964, გვ. 321–322
↑ Краткая географическая энциклопедия, Том 4/Гл. ред. Григорьев А. А. М.: Советсвкая энциклопедия — 1964, ст. 448
↑ ^7.0 ^7.1 თ. ჩიქოვანი. ზემო ქართლი: სამხარეთმცოდნეო ისტორიულ-ეთნოგრაფიული ნარკვევი. „საბჭოთა საქართველო“, თბ., 1987, გვ. 12–13
↑ საქართველოს მთავრობის დადგენილება № 227, 2016 წლის 20 მაისი, თბილისი
↑ კიკნაძე ზ., ქართული მითოლოგია, თბილისი: ბაკმი, 2007. — გვ. 184, ISBN 978-99940-27-10-1.

[1] საქართველოს გეოგრაფიული სახელების ორთოგრაფიული ლექსიკონი, თბ., 2009. — გვ. 161.

[Апхазава-2] 2.0 ^2.1 ^2.2 ^2.3 ^2.4 ^2.5 Апхазава И. С. Озера Грузии. Тбилиси: Мецниереба, 1975. ст. 146–150

[3] საქართველოს სსრ მეცნიერებათა ეროვნული აკადემიის მოამბე. თბილისი, XLVI, № 3, 1967, გვ. 653–658

[4] საქართველოს კლიმატურ და ჰიდროლოგიურ ელემენტთა შესწავლისათვის : კრებული. თბ., 1966. გვ. 120

[5] ლევან მარუაშვილი. საქართველოს ფიზიკური გეოგრაფია, თბილისი, ცოდნა, 1964, გვ. 321–322

[6] Краткая географическая энциклопедия, Том 4/Гл. ред. Григорьев А. А. М.: Советсвкая энциклопедия — 1964, ст. 448

[ზქ-7] 7.0 ^7.1 თ. ჩიქოვანი. ზემო ქართლი: სამხარეთმცოდნეო ისტორიულ-ეთნოგრაფიული ნარკვევი. „საბჭოთა საქართველო“, თბ., 1987, გვ. 12–13

[8] საქართველოს მთავრობის დადგენილება № 227, 2016 წლის 20 მაისი, თბილისი

[9] კიკნაძე ზ., ქართული მითოლოგია, თბილისი: ბაკმი, 2007. — გვ. 184, ISBN 978-99940-27-10-1.

[1]