Vetrarbrautin

Vetrarbrautin (stundum kölluð Mjólkurslæðan^[1]) nefnist stjörnuþokan sem sólkerfið tilheyrir. Vetrarbrautin er þyrilþoka, ein af milljörðum stjörnuþoka í alheimnum og hluti grenndarhópsins. Þvermál Vetrarbrautarinnar er 100 000 ljósár.

Vetrarbrautin okkar fellur vel í hóp þyrilvetrarbrauta og telst vera af gerðinni SBbc. Hún er skífulaga með tilkomumikla þyrilarma sem litast upp af heitum, bláum, skammlífum stjörnum. Armarnir teygja sig frá litlum bjálka í miðju Vetrarbrautarinnar (sjá mynd). Þyrilarmarnir hafa löngum verið taldir fjórir en stjörnufræðingar hafa nýverið fullyrt að það séu aðeins tveir meginarmar í Vetrarbrautinni. Þessi ágreiningur kemur ekki á óvart enda er afskaplega erfitt að ákvarða lögun Vetrarbrautarinnar þar sem við sjáum hana ekki utan frá þ.e. við erum stödd inni í henni. Þessu má líkja við að kortleggja skóglendi með því að standa fastur inni í skóginum. Hinir hefðbundnu þyrilarmar eru taldir fjórir til fimm og eru þeir nefndir eftir staðsetningu á himninum. Þeir bera heiti tilsvarandi stjörnumerkja: Óríonsarmurinn, Perseussarmurinn, Bogmannsarmurinn, Svansarmurinn og Mannfáksarmurinn. Aðrar þyrilvetrarbrautir gefa okkur góða hugmynd um hvernig okkar Vetrarbraut er uppbyggð.

Gasský í geimnum geta verið tugir eða hundruð ljósára í þvermál og eru af ýmsum toga. Þyrilarmarnir hafa að geyma þykk gasský þar sem stjörnur eiga auðvelt með að myndast. Armarnir eru með öðrum orðum einn helsti fæðingastaður stjarna. Sumar stjarnanna eru mjög massamiklar og heitar og þar af leiðandi bláar (sjá HR-línurit). Þessar stjörnur eru þær björtustu sinnar tegundar og lýsa þær upp gasið í næsta nágrenni. Þetta gefur þyrilörmunum fallegan bláleitan blæ og gasskýin, þar sem stjörnurnar myndast, ljóma upp í rauðfjólubláum lit. Orkuríka ljósið frá bláu stjörnunum lætur gasið, sem er að mestu úr vetni, geisla frá sér einkennandi rauðum lit. Ljómþokurnar eru kallaðar röfuð vetnisský (HII region). Eitt þekktasta dæmið um slíkar ljómþokur er Sverðþokan í Óríón.

Gangverkið bak við snúning þyrilarmanna er ennþá ekki fullskilið. Þó þykir ljóst að þeir séu eins konar þéttleikabylgjur þar sem gas er í miklu magni. Armarnir þokast hægt umhverfis miðjunna, en sem þéttleikabylgjur, hreyfast þeir ekki samferða stjörnunum. Stjörnurnar fara reglulega gegnum þyrirlarmana á leið sinni umhverfis miðjuna. Í dag er sólin stödd í útjaðri Óríon þyrilsins. Tilgátur eru uppi um hvort för sólarinnar gegnum þyrilarma gæti orsakað náttúruhamfarir og fjöldaútrýmingar á Jörðinni. Armarnir, með þyngdaraflið að vopni, gætu raskað jafnvægi kringum sólkerfið og komið af stað hrynu halastjarna (t.d. úr Oortsskýinu) sem gætu rekist á jörðina. Þetta er þó óstaðfest tilgáta.

Vetrarbrautarhnit er himinhvolfshnitakerfi, sem miðar hæð himinfyrirbæris við Vetrarbrautarsléttuna og lengd við miðju Vetrarbrautarinnar.

• Stjörnufræðivefurinn: Vetrarbrautin okkar
• Stjörnufræðivefurinn: Vetrarbrautir
• Stjörnufræðivefurinn: Vetrarbrautaþyrpingar

  Þessi stjörnufræðigrein er stubbur. Þú getur hjálpað til með því að bæta við greinina.