տվյալ պայմաններում արագությունների հասաատուններն են: A ու B նյութերի ծախսմամբ Vi-ը փոքրանում է, իսկ C-ի ու D-ի առաջացմամբ V2-ix մեծանում: Երբ Vi=V2f ապա հաստատվում է Հ. ք., որից հետևում է, որ [C]h[D]h JKj__k [A]h[B]h “ K2 որտեղ K-ն հավասարակշռության հաս– տատունն է: Ցուրաքանչյուր դարձելի ռեակցիայի համար K-ն բնորոշ մեծու– թյուն է և կախված է արտաքին պայման– ներից: Ստացված հավասարումը ներգոր– ծող զանգվածների օրենքի մաթեմատիկա– կան արտահայտությունն է: Հավասարա– կշռության մեջ գտնվող համակարգի վի– ճակն ամենահավանականն է, որին հա– մապատասխանում է էնտրոպիայի առա– վելագույն կամ ազատ էներգիայի նվա– զագույն արժեք: Կատալիզատորը հա– վասարակշռությունը չի տեղաշարժում, բայց մեծացնում է դրա ստեղծման արա– գությունը: Հավասարակշռության կա– խումն արտաքին պայմաններից որակա– պես արտահայտվում է Լը–Շատելիեի– Բրաունի սկզբունքով, քանակապես՝ թեր– մոդինամիկական հավասարումներով: Ջերմաստիճանի ազդեցությունը հավա– սարակշռության հաստատունի վրա ար– տահայտվում է ռեակցիայի իզոբարի կամ իզոխորի հավասարումով: Հավասարա– կշռության ուսումնասիրությունն ունի տե– սական և գործնական մեծ նշանակու– թյուն, օրինակ, դրա շնորհիվ կարելի է ընտրել ամենաբարենպաստ պայմաններ, որպեսզի հետազոտվող նյութի ելքը հաս– ցըվի առավելագույնի: Գրկ. Չալթիկյան Հ. Հ., Ֆիզիկական քիմիա, Ե., 1975: Ն. ԲեյչերյաԱ
ՀԱՎԱՍԱՐԱԿՇՌԵՍ՛, մեխանիզմների հա– վասարակշռում: Կիրառում են գլխավո– րապես արագ պտտվող դետալների ան– հավասարակշռության հետևանքով դրանց Հավասարակշռման սխեմա– ներ. ա. ստատիկ, p. դինամիկ, գ. ճկուն շինվածքների, /–7. իներցիայի գւխավոր կենտրոնական ստանցք, 2–2. պատման առանցք, 3–3. շինվածքի առանցք, Ծ. ^.–ծան– րության կենտրոն, m–չհավասարակշռված զանգված, P, P1# P2t P3–հակակշիռներ հենարանների վրա ազդող դինամիկական բեռնվածքների վնասակար ազդեցությու– նը վերացնեւու համար: Հ. կատարում են հակակշիռների զանգվածն ու կիրառման տեղերը որոշելով: Տարբերում են դինա– միկ Հ. (կատարվում է հավասարակշըռ– ման հաստոցի վրա՝ հավասարակշռվող դետալին պտույտ հաղորդելիս) և ս տ tu– rn ի կ Հ. (դետալը հավասարակշռում են մեկ հակակշռով՝ կամայականորեն ընտըր– ված հարթության մեջ, ելնելով այն պայ– մանից, որ դետալը հավասարակշռված է, եթե նրա ծանրության կենտրոնը գտնը– վում է պտտման առանցքի վրա):
ՀԱՎԱՍԱՐԱՄԵԾ ՊԱՏԿԵՐՆԵՐ, հավա– սար մակերեսներ (ծավալներ) ունեցող հարթ (տարածական) պատկերներ: Տված պատկերին հավասարամեծ պատկերի գո– յության U նրա կառուցման հարցերը ար– ծարծվել են դեռևս հնագույն ժամանակ– ներում: Հ. պ–ի մա– սին մի շարք թեո– րեմներ կան Էվկլի– դեսի -«Սկզբունքներ» աշխատությունում: Եթե երկու հարթ բազմանկյուններ հավասարամեծ են, ապա հնարավոր է նրանցից մեկը վե–tc րածել (կտրատել) մասերի և դրանցով կազմել մյուսը: Օրինակ, եթե ABC եռ– անկյունը կտրենք MN միջին գծով և MBN եռանկյունը 180° անկյունով պտը– տենք M կետի շուրջը, ապա կստացվի ADNC զուգահեռագիծը, որը հավասարա– մեծ է ABC եռանկյանը: Բազմանիստերի համար նման պնդումը ճիշտ չէ:
ՀԱՎԱՍԱՐԱՉԱՓ ԶՈՒԳԱՄԻՏՈՒԹՅՈՒՆ, զուգամիտության կարևոր մասնավոր դեպք (տես Տարամիտություն. U զուգամի– տություն): {fn(x)} ֆունկցիաների հա– ջորդականությունը հավասարաչափ զու– գամիտում է սահմանային f(x) ֆունկցիա– յին X բազմության վրա (նշանակվում է՝ fn(x)rjf(x), x€X), եթե կամայական £>Օ–ի համար գոյություն ունի x-ից ան– կախ այնպիսի N(e), որ |fn(x)–f(x)|<e անհավասարությունը տեղի ունի կամայա– կան n>N(eHi դեպքում՝ բոլոր xCX-երի համար միաժամանակ: Գործնականում ավելի կիրառական է վերը նշվածին հա– մարժեք հետևյալ սահմանումը. fn(x)ztf(x), x€X, եթե lim Sup Jfn(x)–f(x)| =0: n–> oo x€X Օրինակ, {xn} ֆունկցիոնալ հաջորդակա– նությունը [0,1] հատվածում զուգամիտում ՝»<»>=( fiSxSr1 ֆունկցիային, սակայն՝ անհավասարա– չափ , քանի որ Supt[xn–•փ(^:)]= 1: x€[0,l] Ընդ որում՝ կամայական [0, a], 0<a<l հատվածում տեղի ունի Հ. զ.՝ {xn}:3<p(x)» քանի որ Sup |xn–փ(շյ:)1 ^ aI1–>09 երբ ո–>օօ: x€[0,a] Երկրաչավւորեն Հ. զ. նշանակում է, որ կամայական £>0-ի համար ինչ–որ ո0 համարից սկսած բոլոր fn(x), (ո£?ո0) ֆունկցիաների գրաֆիկները ընկնում են սահմանային f(x) ֆունկցիայի գրաֆիկը շրջապատող 2e լայնությամբ շերտի մեջ: Հավասարաչափ զուգամիտող ֆունկցիո– նալ հաջորդականություններն ունեն մի շարք կարևոր հատկություններ, օրինակ, X-ի վրա հավասարաչափ զուգամիտող անընդհատ ֆունկցիաների հաջորդակա– նության սահմանային ֆունկցիան դարձ– յալ անընդհատ է X-ի վրա, անհավասա– րաչափ զուգամիտման դեպքում սահմա– նային ֆունկցիան կարող է լինել և խըզ– վող: Մաթեմատիկական անալիզում կա– րևոր դեր է խաղում Վայերշտրասի թեորեմը, ֆակ հատվածում անընդ– հատ կամայական ֆունկցիան կարող է ներկայացվել որպես հավասարաչափ զու– գամիտող բազմանդամների (կամ եռան– կյունաչափական բազմանդամների) հա– ջորդականության սահման: Ա. Կիաբաւյան
ՀԱՎԱՍԱՐԱՉԱՓ ՄՈՏԱՎՈՐՈՒԹՅՈՒՆ, տես Մոտավորությունների տեսություն:
ՀԱՎԱՍԱՐԱՉԱՓ ՇԱՐԺՈՒՄ, կետի շար– ժում, երբ v արագության թվային մեծու– թյունը հաստատուն է: Հ. շ–ման դեպքում է ժամանակում կետի անցած ճանապարհը հավասար Է՝ Տ= vt: Պինդ մարմինը կարող է կատարել համընթաց Հ. շ., որի դեպքում մարմնի բոլոր կետերի արագությունների մեծությունները հաստատուն են, և հավա– սարաչափ պտտական շարժում անշարժ առանցքի շուրջը, երբ մարմնի co անկյու– նային արագությունը հաստատուն Է, իսկ պտտման անկյունը՝ փ=աէ:
ՀԱՎԱՍԱՐԱՉԱՓ ՓՈՓՈԽԱԿԱՆ ՇԱՐ– ԺՈՒՄ, կետի շարժում, երբ նրա Wx շոշա– փող արագացումը (ուղղագիծ հավասա– րաչափ փոփոխական շարժման դեպքում ամբողջ w արագացումը) հաստատուն Է: Շարժումն սկսելուց է վրկ անց, կետի v արագությունը և սկզբնական դիրքից կետի անցած Տ ճանապարհը (հետագծի աղե– ղով) Հ. փ. շ–ման դեպքում որոշվում են (0 S=v0 +-^-, բանաձևերով, որտեղ Vo-ն. կետի սկզբնական արագու– թյունն Է: Երբ v-i և տ–ի նշանները նույնն են, Հ. փ. շ. արագացող Է, իսկ երբ տար– բեր են՝ դանդաղող Է: Պինդ մարմինը կարող է կատարել համ– ընթաց Հ. փ. շ., որի դեպքում ամբողջ ասվածը վերաբերում է մարմնի յուրաքան– չյուր կետին, և անշարժ առանցքի շուրջը հավասարաչափ փոփոխական պտտական շարժում, որի դեպքում մարմնի e անկյու– նային արագացումը հաստատուն Է, իսկ մարմնի օօ անկյունային արագությունը և պտտման փ անկյունը որոշվում են co=co0+et, փ^^օէ–յ–– հավասարումներով (coo-ն մարմնի սկըզբ– նական անկյունային արագությունն Է):
ՀԱՎԱՍԱՐԱՐԱԿԱՆ ԲԱՇՒՄԱՆ ՍԿԶ–
ԲՈՒՆՔ, հասարակության անդամների միջև նյութական բարիքների հավասա– րաչափ բաշխում: Կիրառվել է նախնա– դարյան համայնական հասարակարգում, բխել արտադրողական ուժերի զարգաց– ման ու նյութական բարիքների սպառման ծայրահեղ ցածր մակարդակի պայմաննե– րում համայնքի անդամների գոյ ա պահ–
